انتقال مفاهیم دینی به کودکان، از دغدغه‌های خانواده‌های متدین است. این کار عموماً با شعر، قصه یا انیمیشن و فیلم انجام می‌شود. کتاب داستان در این میان نقش اساسی دارد. اما اوضاع کتاب‌های کودک و نوجوان در حوزه عاشورا چگونه است؟ آیا آثار قابل قبولی در این زمینه منتشر شده؟ سیدعلی کاشفی‌خراسانی نویسنده کتاب‌های کودکان به این سؤالات پاسخ داد.
از نظر کیفی با وضعیت مطلوب فاصله داریم
سیدعلی کاشفی‌خوانساری، داور جشنواره‌های قصه‌گویی درباره وضعیت کتاب در حوزه عاشورا به خبرنگار ایرناپلاس گفت: انتشار کتاب کودکان در حوزه دینی و عاشورایی از نظر کمی وضعیت خوبی دارد، یعنی تعداد آثار در این حوزه زیاد است. اما از نظر کیفی هنوز با وضعیت مطلوب فاصله داریم. موضوع عاشورا بخش‌هایی دارد که برای بزرگسالان هم قابل‌فهم و درک نیست. اما برای همه انسان‌ها و مردم هم می‌تواند پیام‌هایی داشته باشد که مفید باشند و این به توانایی و تخصص نویسندگان برمی‌گردد که بتوانند پیام‌های مناسب هر مقطع سنی را استخراج کنند، و آنها را ارائه دهند یا نه. قطعاً ادبیات عاشورایی برای خردسالان با کودکان و کودکان با نوجوانان و نوجوانان با بزرگسالان متفاوت است. اگر مضمون، ظاهر و شمایل کار به‌خوبی انتخاب و بازگو نشود، حتی می‌تواند تأثیر منفی داشته باشد و دافعه ایجاد کند یا تأثیر نامطلوبی روی مخاطب بگذارد.
شعر بهتر است یا داستان؟
این نویسنده در پاسخ به این پرسش که برای پرداختن به موضوع عاشورا برای کودک و نوجوان قالب شعر مناسب‌تر است یا داستان، عنوان کرد: به‌طور کلی این مسئله محدود به موضوع عاشورا نیست. هر پیام، هدف تربیتی، رویداد و شخصیت تاریخی و امثال آن را باید متناسب با اهداف و قالب مورد نظر انتخاب کنیم. بعضی از مضامین عاطفی و احساسی در قالب شعر بهتر منتقل می‌شوند و بعضی از احساسات، علاقه‌ها و پیوندهای قلبی می‌تواند در قالب داستان ارائه شود. البته خیلی از اطلاعات، مفاهیم و معارف لازم نیست در قالب شعر و داستان باشد، بلکه می‌تواند در قالب آثار غیرداستانی به کودکان و نوجوانان منتقل شود.
اهمیت تصویرسازی برای کودکان
وی درباره اهمیت تصویرسازی برای انتقال مفاهیم عاشورایی به کودکان و نوجوانان تصریح کرد: تصویرسازی در ادبیات کودک به اندازه متن اهمیت دارد و اصلاً نباید نگاه گذرا به آن داشت. تصاویری که ناشی از شناخت و اعتقاد باشد، می‌تواند موفق‌تر باشد. تصاویری که از جنبه‌های هنری و زیبایی‌شناسی کافی برخوردار باشند، برای این قشر سنی بسیار تأثیرگذارتر و قابل قبول‌تر است. در عین حال تصاویر غیرواقعی، که برای کودکان ملموس نیست یا در آنها خشونت و صحنه‌های نامناسب را به تصویر می‌کشد، می‌تواند تأثیر منفی داشته باشد.
افزایش آثار نازل دینی
این منتقد ادبی درباره کتابسازی یا کتاب‌های بازاری در حوزه دینی که امروزه هم افزایش پیدا کرده‌اند، گفت: بسیاری از آثار عاشورایی که برای کودکان و نوجوانان منتشر می‌شوند، از پشتوانه علمی و دانش کافی برخوردار نیستند. بدون مطالعه کافی و تخصصی و تنها با تکیه بر احساسات و عواطف مردم و با هدف اقتصادی پدید آمده‌اند. این آثار، کتاب‌های قابل دفاعی نیستند. متأسفانه سطح کیفی کتاب‌های دینی ما به‌طور متوسط از سطح عمومی ادبیات کودک پایین‌تر آمده است و آثار نازل و شعاری در آن زیاد دیده می‌شود.
نقد، پایش و ارزیابی کتاب‌های دینی
کاشفی خوانساری در پایان و در پاسخ به این پرسش که چه راهکارهایی برای حل مشکلاتی که بر سر راه نشر کتب دینی کودکان وجود دارد، پیشنهاد می‌کنید، تأکید کرد: برای ارتقای این موضوع همزمان باید نهادهای مختلفی تلاش کنند. می‌توان از روش‌هایی مانند بالا بردن سطح دانش پدیدآورندگان، آموزش آنها و حمایت از آثار برجسته و موفق استفاده کرد. اما یکی از مهم‌ترین خلأها که به اعتقاد من تأثیر جدی هم می‌گذارد، بحث نقد آثار دینی است. متأسفانه نقدهای علمی و حرفه‌ای خیلی اندک انجام می‌شود. ما نیازمند جریان و نهادی هستیم که کتاب‌های دینی و عاشورایی کودک را تخصصی و علمی، نقد، پایش و ارزیابی کند.
گفت‌وگو از هنگامه ملکی
نظر شما