انتخاب نماینده ایران در بزرگ‌ترین فستیوال سینما یعنی اسکار، معمولاً با حواشی و اختلاف نظر همراه بوده است. البته در این میان، سال‌هایی بوده که همه سینماگران، منتقدان، مردم و اصحاب رسانه بر انتخاب یک فیلم برای حضور در این رقابت اتفاق آرا داشته باشند، اما بیشتر کفه انتقاد و حواشی اثر برگزیده، سنگین‌تر بوده است. با اکران شدن فیلمی مانند «متری شش و نیم» و «قصرشیرین» و جلب تحسین منتقدان و استقبال مردم، حدس و گمان‌ها درباره کاندیدا شدن این دو اثر برای اسکار ۲۰۲۰ قوت گرفت، تا جایی که اثر میرکریمی و روستایی به همراه مستندی به نام «در جستجوی فریده» سه گزینه اصلی نمایندگی ایران در آکادمی شدند.
کودتای سینمایی در نیمه‌شب
اما مسئله وقتی به‌وجود آمد که نیمه‌شب شنبه، اثر منتخب که مستند «در جستجوی فریده» بود، رسانه‌ای شد. اطلاع‌رسانی که کسی انتظار آن را نداشت؛ چون تقریباً یک ماه زودتر از زمان متعارف، اثر منتخب معرفی شد. در همان دقایق ابتدایی سیل انتقادات به‌سوی این انتخاب روانه شد. نوید محمدزاده، سعید روستایی و حامد بهداد هر یک واکنش‌هایی به این اتفاق داشتند. روستایی آن را به کودتا تشبیه کرد. نوید محمدزاده با عنوان این سؤال که چرا انتخاب را بعد از حضور متری شش و نیم در جشنواره ونیز انجام ندادند، خواستار توضیح چرایی انتخاب زودهنگام شد. البته بعد از ساعاتی پیام خود را حذف کرد و از سازندگان این مستند معذرت‌خواهی کرد. حامد بهداد هم خواستار شرح جزئیات این انتخاب شد. البته برخی رسانه‌ها مدعی شدند که علت معرفی اثر منتخب در نیمه‌شب، درز کردن خبر بوده است.
تغییر آکادمی اسکار علت اصلی انتخاب زودهنگام
با رائد فریدزاده، سخنگوی هیئت انتخاب فیلم ایرانی برای اسکار ۲۰۲۰ درباره این حواشی گفت‌وگو کردیم. فریدزاده درباره انتخاب زودهنگام نماینده کشور به آکادمی اسکار به خبرنگار ایرناپلاس گفت: علتش تغییر کادر آکادمی اسکار است. به دلیل ارتباط خوبی که از دوران گذشته با این آکادمی داشتیم، مهلتی در اختیارمان قرار می‌دادند که زمان انتخاب را تمدید کنیم. با تغییر این کادر و سیستم برخط و آنلاینی که ایجاد شده، امکان تمدید را از ما سلب کردند. به‌گونه‌ای که مجبور بودیم در مدت زمان خیلی کوتاهی ظرف چند روز، اعضا را معرفی کنیم. هیئت انتخاب هم بعد از گذشت زمان طولانی‌تر از حد معمول، مورد تأیید آکادمی اسکار قرار گرفتند تا بتوانند کار خود را شروع کنند.
وی در ادامه افزود: انتخاب به این شکل صورت گرفت که اثر منتخب را برای ثبت باید مرحله به مرحله به کدی که آنها ارسال می‌کنند فرستاد. بر خلاف سال‌های گذشته که مهلت برای ما تمدید می‌شد و اجازه می‌دادند که دیرتر گزینه خود را معرفی کنیم، امسال باید سریع‌تر انتخاب را انجام می‌دادیم. تغییرات از طرف تغییر کادر اسکار بوده که امسال رئیسش هم تغییر پیدا کرده است. مشخصاً گروه انتخاب فیلم‌های خارجی برای اسکار هم از لحاظ مقررات، نرم‌افزار، ثبت دیتاها و تأیید مدارک و ... تغییراتی داشته که زمانبر بوده‌اند. در گذشته با یک ایمیل برخی کارهایمان را انجام می‌دادیم و گزینه را معرفی می‌کردیم، اما امسال خیلی سخت‌تر شده است.
اسکار هیئت داوران را انتخاب می‌کند
او درباره چگونگی انتخاب هیأت داوران عنوان کرد: این اعضا اول از همه توسط خانه سینما به ما معرفی می‌شوند. اسامی هیئت داوران که از لیست پیشنهادی خانه سینما هستند، برای آکادمی اسکار ارسال می‌شوند و آنها رزومه را بررسی و تأیید می‌کنند.
مهلت انتخاب قبل از برگزاری جشنواره ونیز
فریدزاده در پاسخ به این پرسش که چرا اثر منتخب را بعد از برگزاری جشنواره ونیز انجام ندادند، بیان کرد: مهلت نهایی ما برای انتخاب نماینده کشور در اسکار زودتر از جشنواره ونیز بود. از طرف دیگر، هیئت انتخاب با علم به این موضوع که متری شش و نیم قرار است در جشنواره ونیز شرکت کند و شانس دریافت جایزه را دارد، آن را جزو سه گزینه اصلی خود قرار دادند. انتخاب این سه اثر در مباحث کلی و با آگاهی از حضور بین‌المللی فیلم‌ها و دستاوردهایی که داشتند، انجام شد.
قرار بود صبح منتخب اعلام شود اما ...
وی درباره صحت و سقم این ادعا که به دلیل درز خبر بنیاد سینمایی فارابی مجبور به اطلاع‌رسانی در نیمه‌شب شد، تصریح کرد: در سال‌های گذشته ابتدا یک فهرست کوتاهی از نامزدها معرفی می‌شد و بعد از برگزاری جلسات و نهایی شدن، خبررسانی انجام می‌گرفت. امسال با توجه به تقارن جشنواره فیلم کوتاه و اینکه تعدادی از دوستان و همکاران عضو هیئت انتخاب درگیر پروژه یا در سفر بودند، ما سریع‌تر جلسه را برگزار کردیم. واقعیتش این است که قرار بود صبح اعلام شود، اما خبر سریع‌تر از آنچه فکر می‌کردیم پخش می‌شود، آنقدر سریع که فرصت اینکه صبح خبر را منتشر کنیم، نداشتیم. این هم از معایب تکنولوژی است که هر روز باعث می‌شود حداقلی زندگی فردی و اجتماعی تقریباً غیرممکن شود.
وزن هیأت داوران در سینما مشخص است
سخنگوی هیئت فیلم ایرانی به اسکار در پایان درباره انتقادهایی که به هیئت داوران شده، گفت: امسال یکی از حرفه‌ای‌ترین گروه‌های هیئت انتخاب را داشتیم. مباحث کاملاً تخصصی، حرفه‌ای و معطوف به موضوع بود. جلسات جدی، تخصصی و گفت‌وگوهای بسیار خوبی داشتیم. رزومه هیئت انتخاب معلوم و وزنشان در سینمای ایران مشهود است. چنین هیئتی که متشکل از افراد زبده و سرشناس است، فیلم را انتخاب می‌کنند. بهتر است همه به این انتخاب احترام بگذاریم. امیدوارم انتخاب خوبی باشد و اتفاق خوبی برای سینمای ایران بیفتد. هر انتخابی بیشتر وجه سلبی دارد تا ایجابی. مثلاً می‌گویند چرا این اثر انتخاب شد؟ چرا دیگری انتخاب نشد؟ از میان گزینه‌هایی که وجود دارد باید یکی را انتخاب کرد که با تضارب آرا و جمع‌بندی رأی‌گیری می‌شود. اینها از قواعد بازی دموکراتیک هستند که باید همه به آن احترام بگذاریم.
گزارش از هنگامه ملکی