به گزارش ایرناپلاس، این نخستین اعلان رسمی روزنامهای در ایران است که به سال ۱۲۶۷ هجری قمری بر میگردد. دومین آگهی منتشره در روزنامه کاغذ اخبار شامل این موضوع است: «از ینگی دنیا به تبریز «پیچ بخاری» که از آهن در آن ولایت ساختهاند، تازه آوردهاند و این پیچ بخاری چنین است که به اندک هیزم اتاق را گرم می کند ...»
روزگاری جارچیها درهر کوی و برزن پیامها و اعلامیهها را فریاد و اعلان عمومی میکردند و یا به صورت دیوارکوب به مردم اطلاع می دادند اما سابقه انتشار آنها در روزنامهها و نشریات به حدود ۱۷۵ سال پیش و روزنامه کاغذ اخبار بر میگردد؛ از آن زمان تا سالها بعد، آگهیها به تعداد انگشت شمار و محدود انتشار مییافت.
از آن تاریخ تا کنون، این آگهیها و اعلانها، راه دور و درازی را طی کردهاند تا از صفحه کاغذ و فضای واقعی به اینترنت و فضای مجازی رسیدهاند.
آگهیها و اعلانهای تجاری و انگشتشمار آن روزگاران، امروز دایرهای گسترده یافته است. ضمیمه آگهیهای همشهری را تقریبا همه به یاد داریم که بسیار پر و پیمان تر از خود روزنامه، گاه تا ۱۰۰ و ۱۵۰ صفحه چاپ و آخر روز هم عموما بلااستفاده و روانه سطل زباله میشد.
اما این روزها عرصه مجازی، فضایی بیانتها شده برای تاختوتاز این آگهیها که خود تبدیل به صنعتی پرسود و پرمراجعه شده است. تا جایی که امروز پلتفرمهایی اختصاصی برای درج این آگهیها ایجاد شده و تبلیغات بویژه آگهیهای خریدوفروش کالاهای نو و دست دوم، خدمات و نیز نیازمندیها روی آنها قرار گرفتهاند، چنانکه سایتهای دیوار و شیپور دو مورد از شناختهشدهترین آنها در کشور، امروز تبدیل به مرجعی برای همگان شده و فقط در سال گذشته بیش از ۱۵۰ هزار آگهی روی آنها درج شده است.
در این برهه، شیوع کرونا در یک سال اخیر فرصتی طلایی برای رشد و گسترش این پلتفرمها و اقبال مردم در استفاده از ظرفیت فضای مجازی برای رفع نیازهامندیها شده است که در عین مزیتهای بسیار، معایب و مسائل ناشی از آن از جمله کلاهبرداریها هم نمود قابل ملاحظه ای دارد.
«زوج کلاهبردار سایتهای دیوار و شیپور دستگیر شدند؛ پرداخت بیعانه در سایتهای دیوار و شیپور همچنان قربانی میگیرد؛ کلاهبرداری با شگرد حذف آگهی در سایت دیوار؛ فریب پیامکهای جعلی تمدید آگهی در سایت دیوار و شیپور را نخورید و ...»
روزی نمیشود که خبری از این دست در رسانه ها منتشر نشود؛ با این وجود همچنان کم نیستند آنانی که در این فضا در دام کلاهبرداران میافتند و متضرر میشوند و به بخشهای نظارتی از جمله پلیس فتا شکایت میبرند.
از همان آغاز فعالیت این پلتفرمها بویژه دیوار و شیپور که سابقه راهاندازی آنها به حدود ۱۰ سال میرسد، با گسترش دامنه فعالیت و مراجعه به آنها، پای کلاهبرداران و خلافکاران هم به دلیل آنکه امکان ناشناس بودنشان در این فضا فراهم و ردیابی و دسترسی به آنها اندک است، به این فضا باز شده و میکوشند از این بستر چون همه بخشها و حوزهها برای سودجویی، تخلف، تقلب و کلاهبرداری و ... سود ببرند.
در این عرصه، شاهد کلاهبرداریها از اعطای وام در مقابل دریافت طلا یا به عبارتی فروش طلا با قیمت نازل، درج آگهیهای غیرواقعی و تعیین قیمت پایین برای کالاهای معرفی شده و گرفتن بیعانه از مردم، آگهیهای غیراخلاقی و مفسدهآمیز و غیره بودهایم.
هشدار درباره تخلفات و نقش پیشگیرانه مردم
چنانکه پلیس فتا بارها و بارها در طی این سالها به صورت رسانهای، به مردم نسبت به تخلفها و کلاهبرداریها در این فضا هشدار داده است.
معاون اجتماعی پلیس فتا ناجا اواسط سال گذشته در این زمینه گفت: برخی کلاهبرداران با سوءاستفاده از بستر و پلتفرمهای ایجاد شده در سایتهای واسط، با درج آگهیهای غیرواقعی و تعیین قیمتهای عمدتا پایینتر از عرف در بازار، با ترفندهای فریبکارانه و جلب اعتماد مشتریان و دریافت بیعانه از آنان، با مبالغ مختلف کلاهبرداری میکنند و پس از اطمینان از واریز وجوهات، دیگر پاسخگوی تعهد خود نیستند.
سرهنگ رامین پاشایی افزود: برابر پروندههای قضایی مرجوعه، تماسهای مکرر مالباختگان و دستگیری افراد مجرم که با این روش کلاهبرداری میکردند، مشخص شد بعضی از این افراد مجرم و کلاهبردار به صورت گروهی یا انفرادی با استفاده از سیمکارتهای متعدد و حساب بانکی عمدتا اجارهای، با درج آگهیهای مختلف در سایتهای واسط فروشگاهی همچون شیپور و دیوار، از هموطنان کلاهبرداری میکنند.
معاون اجتماعی پلیس فتا با بیان اینکه در هنگام کشف جرایم، مالک واقعی سیم کارت یا شماره حساب، برابر قانون در ابتدا مورد پیگیری و احضار قانونی قرار میگیرند و آنها باید پاسخگوی فعل مجرمانه عمدی یا غیر عمدی خود باشند، خاطرنشان کرد: به منظور پیشگیری از وقایع و جلوگیری از هرگونه احضاریه از سوی مراجع قضایی و انتظامی در صورت واگذاری سیم کارت و شماره حساب خود به هر عنوان به سایر افراد، سریعا نسبت به استرداد یا انسداد سیم کارت و شماره حساب خود اقدام کنند.
وی ادامه داد: با توجه به اطلاعرسانیهای مکرر پلیس از رسانهها و حتی درج هشدار با عناوین «رویت آگهیهای تبلیغاتی در سایتهای واسط مبنی بر اطمینان از اصالت کالا نیست و عدم پرداخت بیعانه به عنوان تضمین معامله»، متاسفانه باز هم تعدادی از هموطنان بدون توجه به هشدارهای پلیس فتا نسبت به واریز مبالغ با عنوان بیعانه به شماره حسابهای اعلامی از سوی فروشندگان اقدام میکنند و ضمن بروز خسارتهای مالی به خود، پروندههای متعدد را به مراجع قضایی و انتظامی تحمیل میکنند حال اینکه با اندکی دقت و توجه به هشدارهای انتظامی، سطح وقوع این جرایم به شدت کاهش خواهد یافت.
سرهنگ پاشایی به هموطنان تاکید کرد: تا پیش از رویت و کسب اطمینان از اصالت کالا، از پرداخت هرگونه مبالغ با عنوان بیعانه به فروشندگان خودداری کرده و به ماهیت فریبنده سایر آگهیهایی که در شبکههای اجتماعی و پیامرسانها منتشر میشود توجه نکنند و پس از رویت کالا و دریافت خدمات، نسبت به پرداخت وجوه مالی اقدام کنند.
با وجود این هشدارها و گزارشها، اما همچنان این کلاهبرداریها ادامه دارد و کم نیستند افرادی که در دام آنان گرفتار میشوند آنگونه که در روزها اخیر دوستی میگفت: برای خرید یخچال به سایت دیوار مراجعه کرده و آنجا آگهی فروش یخچال با قیمت نازل و شرایط خوب دیده و بعد تماس با صاحب آگهی بیعانهای واریز کرده اما بعد از آن تلفن، صاحب آگهی از دسترس خارج شده است.
وی افزود: بعد از ساعتها تماس با این فرد به ناچار به بانک مراجعه کردم تا مشخصات صاحب شماره حسابی که به آن پول واریز کردم را بگیرم که بانک اعلام کرد فقط همین امروز بیش از ۲۲ میلیون تومان به این حساب واریز شده است.
یا یکی دیگر از افراد، یک دست مبل دست دوم را خریده و ۷ میلیون تومان به حساب فرد واریز کرده و وقتی برای تحویل مبل مراجعه کرده آدرس درست نبوده و الان ۵ ماه است که شکایت کرده و پیگیر شناسایی کلاهبردار است اما هنوز به جایی نرسیده و پاسخ مناسبی دریافت نکرده است.
اما علاوه بر کلاهبرداریها، تخلفها و موارد غیراخلاقی هم که با استفاده از این ظرفیت تبلیغ میشود، وجود دارد؛ نمونهای از آن تبلیغی در مورد کفش بود که در پوشش فروش کفش اما ترویج فحشا توسط باندها و گروههای فساد و فحشا بود.
در واقع شاید ضعف سیستمهای نظارتی و پیش از آن ضرورت وجود سیستم کاملی برای شناسایی کاربران این پلتفرمها و فضاهای مجازی، امکان بروز این کلاهبرداریها و تخلفات را فراهم میکند.
رئیس پلیس فتا اواخر پاییز سال گذشته در این زمینه به خبرنگاران گفته بود، براساس بررسیها، آگهیهایی که در سایت دیوار و دیگر پلتفرمهای اینترنتی منتشر میشود توسط دو گروه نظارت انسانی و تیم ربات مورد بررسی و ارزیابی قرار میگیرد و در هر ۲۴ ساعت دستورات جدید به آنها داده میشود. در این بین برخی از کدگذاریها روی اجناس انجام میشود که بسیار محدود است و به شکل باند یا شبکه گسترده نیست.
به گفته سرهنگ پاشایی، آگهیهای سایتهای خریدوفروش کالا بهصورت رسمی و مستمر در پلتفرمها مورد بررسی قرار میگیرد. برخی مواقع یک موضوعی در سطح جامعه شایعه میشود اما باید صحت و سقم آن از سوی نهاد رسمی نیز تائید شود. پلتفرمها در یک بستر ناشناخته فعالیت میکنند و برخی از افراد سودجو قصد دارند از این بستر سوءاستفاده کنند.
رئیس پلیس فتا در ادامه با یادآوری برخی از موارد رخ داده، گفته بود: «فروش پرندگان شکاری در کشور ما ممنوع است و برخی از افراد تصویر یک کبوتر را در آگهیشان قرار میدهند و در قسمت توضیحات قید میکنند که یک پرنده شکاری نیز داریم که آن را به بالاترین قیمت پیشنهاد شده میفروشیم. از اینگونه مسائل زیاد وجود دارد. چندی پیش نیز در یک سایت، آگهی را دیدیم مربوط به فروش سرکه، آب انگور و آبلیمو بود اما زمانیکه بررسی انجام شد، متوجه شدیم فروش مشروبات الکلی بوده است، اما در حوزه تن فروشی به هیچچیزی نرسیدیم و خبر در حد شایعه مجازی است.»
در واقع هر ابزار و امکان جدیدی همیشه مزایا و معایبی دارد که باید در جریان و روند استفاده از آن، مزیتها تقویت و معایب برطرف شود و این پلتفرمهایِ نیازمندیها در فضای مجازی، همچون خود اصل فضای مجازی و سایر موارد مشابه از این قاعده مستثنی نیستند.
در همین رابطه یک فعال رسانهای و کارشناس اقتصاد نوآوری به ایرناپلاس گفت: از همان سال ۹۱ و ۹۲ که شیپور و دیوار راهاندازی شد، تلاش شده سیستم به روز شود اما هنوز راه زیادی تا وضعیت مطلوب دارد.
رضا جمیلی افزود: اگر اشکالاتی در این فضا وجود دارد به دلیل ارزش اقتصادی قابل توجه و چند صد هزار میلیارد تومانی است که این صنعت و تجارت خلق کرده و در حوزه خریدوفروش کالا و لوازم دست دوم و نو و نیز عرضه خدمات، جای خود را باز کرده است.
وی، مزیتهای این پلتفرمها بسیار گستردهتر از معایب آن دانست و گفت: از دهه ۷۰ که روزنامه همشهری منتشر شد، از بخش نیازمندیها و آگهیهای تبلیغاتی در این نشریه سراسری بسیار استقبال شد و هر روز ویژهنامه قطوری مملو از آگهیها با بیش از ۱۰۰ صفحه انتشار مییافت اما امروز مردم میتوانند بدون مراجعه به فروشگاه و نشریات، از طریق فضای مجازی آگهیهای خود را ارائه کنند که با حذف کاغذ عملا هزینهها کمتر شده و آسیب و خسارت به طبیعت و قطع درختان نیز کاهش یافته است.
۱۵۰ میلیون آگهی در یکسال روی سایتهای دیوار و شیپور
وی با بیان اینکه سایتهای بسیاری در این عرصه فعال هستند که دیوار و شیپور بزرگترین آنها در کشور است، ادامه داد: این دو سایت در سال ۹۹ تا حدود ۱۵۰ میلیون آگهی روی پلتفرم خود درج کردند که اگر قرار بود بابت هر کدام از این آگهیها نصف صفحه A۴ هم صرف میشد، حداقل ۱۰۰ هزار درخت را باید قطع میکردیم.
این فعال رسانهای، یکی از نخستین ارزشهایی که راهاندازی این پلتفرمها ایجاد کرده را در حوزه زیست محیطی دانست و افزود : فقط ضمیمه آگهیهای یکی، دو روزنامه که هر روز چاپ میشد قطور و چند برابر صفحات اصلی آن بود و هر روز هم دور ریخته میشد اما اکنون این پلتفرمها، همه آنها را حذف کرده است و بسیاری از روزنامهها نیز برای درج آگهی به سراغ فضای مجازی رفتهاند.
وی عنوان کرد: علاوه بر این، امروز بسیاری از کالاهای بلااستفاده و دستِدوم، به جای دور ریختن، به واسطه همین پلتفرم برای چندین باربه چرخه استفاده بازمیگردد.
جمیلی افزود: این تجارتها به نوعی اقتصاد بازیافتی (بخشی از اقتصاد سبز) هم دارند و عملا چرخه انتقال کالا از کارخانه تا تبدیل شدن به زباله، طولانیتر شده و استفاده بیشتری از آنها میشود.
وی ادامه داد: این نوع تجارت که به نوعی بخشی از اقتصاد سبز محسوب میشود در دنیا به شدت حمایت شده و یارانه میگیرند و برای رشد بیشتر، مزیتها و معافیتهای مالیاتی آنها بیشتر میشود؛ در واقع با تجارتهایی مواجهایم که در رده خردهفروشی دستهبندی میشوند.
این کارشناس فضای مجازی افزود: به طور طبیعی وقتی در اقتصاد با ۱۰۰ میلیون آگهی مواجهاید و این حجم بزرگ خدمات و کالاها سرویس دهی میشود، خطاها هم به همان اندازه بزرگتر و افزایش مییابد.
وی در این زمینه یادآورشد: در یک سمساری معمولی، سالیانه شاید ۵۰ معامله هم انجام نشود اما با همین تعداد محدود حداقل دو سه مورد شکایت دارد؛ از اینرو در پلتفرمهایی چون دیوار و شیپور، حجم شکایت از تخلفها نیز به میزان وسعت کار، زیاد است.
حذف حدود ۳۰ درصد آگهیها در دیوار و شیپور
جمیلی خاطرنشان ساخت: تقریبا ۳۰ درصد آگهیهای درج شده، در همان لحظات اولیه از سوی وبسایت دیوار توسط هوش مصنوعی و یا اپراتور به دلیل درست نبودن و یا عدم همخوانی با قوانین کشور حذف و فیلتر میشود؛ همانند آگهیهای مرتبط با شکار حیوانات، خریدوفروش اعضای بدن، موارد غیر اخلاقی و... .
این کارشناس افزود: در واقع تمهیدات کنترلی با استفاده از هوش مصنوعی و اپراتور برای کنترل محتوایی که درون سایت گذاشته میشود اندیشیده شده و این محتواها روزانه توسط صدها اپراتور کنترل و بررسی و سپس قابل رویت میشود.
وی با بیان اینکه سیاستهای نظارتی این پلتفرمها روز به روز سفت و سختتر میشود، ادامه داد: در این میان چالش جدی این پلتفرمها تعداد زیاد آگهی است؛ بهگونهای نیاز است تا هم نظارت را بیشتر کنند و هم از فناوری قدرتمندتری استفاده شود.
جمیلی ادامه داد: در این میان سایر دستگاهها و مجموعههای مرتبط نیز نظارتهایی را اعمال میکنند؛ چنانکه مجموعهای مانند پلتفرم شیپور از ۳۴۰ دستگاه و نهاد مختلف از سازمان صنعت، معدن و تجارت، سازمان توسعه تجارت الکترونیک و اتحادیه فضای مجازی و ... مجوز دارد.
وی افزود: تجارت مجازی، کاربرمحور است؛ در واقع کاربر تولید محتوا میکند و نوع نظارت آن باید متفاوت باشد؛ در عین آنکه نیاز به یک خودتنظیمگری هم دارد و پلتفرمها باید پیوسته خود را تنظیم و نظارت کنند.
فرض بر درستی آگهی است مگر خلافش ثابت شود
جمیلی افزود :پلتفرمی همچون شیپور که ۳۰ تا ۴۰ میلیون آگهی در سال دارد، قابلیت نظارت تک تک آنها از سوی مجموعههای نظارتی بیرونی وجود ندارد؛ با این حال ضمن انجام نظارت درون مجموعهای، فرض بر درستی است مگر خلاف آن ثابت شود؛ یعنی در صورت بروز خطا، برخورد میشود.
دوبرابر شدن حجم تجارت الکترونیکی کشور در یک سال اخیر
به گفته این کارشناس فضای مجازی،تعداد خطاها در این حوزه به نسبت حجم تجارت الکترونیک کشور است؛ چنانکه گزارش اخیر مرکز توسعه تجارت الکترونیک کشور نشان میدهد حجم تجارت الکترونیکی کشور در سال گذشته ۱۱۰۰ هزار میلیارد تومان شده در حالی که این رقم در سال پیش از آن(۹۸)، ۶۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
وی افزود: در چنین اقتصاد بزرگی، حجم خطا هم به همین نسبت بزرگ است و ما بیش از آنکه مدعی شویم بی در و پیکر است باید بگوییم این فضای بزرگی است که به گروههای مختلف فرصتهای زیادی میدهد؛ از یک نجار و تولیدکننده کوچک مانند صنایع دستی که مغازه و محلی برای عرضه کالا ندارد میتواند تولید خود را در دیوار و شیپور بفروشد.
وی ادامه داد: معاملات خودرو و خانه، حجم گستردهای از آگهیهای این سایتها را دربر میگیرد که اگر قرار بود این خودروها به شکل سنتی در بنگاههای املاک فروخته شود نه تنها مشکلات و موارد تخلف و کلاهبرداری کم نبود که هر یک قیمتی میدادند و خود بر آشفتگی بازار میافزودند در حالی که در سایت دیوار، کف این سقف قیمتی مثلا برای یک مدل خودرو با مدل دیگر، بر اساس نظر کارشناسی وجود دارد.
جمیلی با بیان اینکه در این شرایط تکنولوژی و فناوری در این پلتفرمها به کمک میآید، افزود : اما در نهایت، مسئولیت با کاربر است که باید دقت و حساسیت لازم را به خرج دهد. با این حال، فراهم شدن امکان احراز هویت در پلتفرمها ضروری بوده اما اگر قرار است کاری انجام شود به پلتفرمهای شناخته شده، باید آیپیهای احراز هویت ایرانیها داده شود.
وی افزود: مطالبه فعالان حوزه اقتصاد هم همین است که متولیان امر اقدام کرده و در بخشهایی که حریم خصوصی و امنیت ملی نیست بحث احراز هویت کاربران را شفاف کنند.
به گفته وی، بحث امنیت و شفافیت در پلتفرمهایِ مربوط به نیازمندیها و آگهیها سه بازیگراصلی دارد؛ نخست خود پلتفرمها که وظیفه دارند تا جایی که ممکن است رویهها را شفاف کنند؛ دوم دستگاههای ذیربط است که وظیفه نظارت دارد اما ذات این نظارتها نمیتواند همراه با بگیر و ببند نباشد و دادن آیپیها به شیوه مرسوم در دنیا باشد اما بازیگر اصلی، خود کاربر است که باید سواد اقتصادی، رسانهای و پلتفرمی خود را افزایش دهد.
غفلت متولیان پلتفرمها از اطلاعرسانی به کاربران
این کارشناس اقتصاد نوآوری، نقش رسانهها را در این آگاهسازی مهم خواند و گفت: موارد کلاهبرداری و تخلفها در این پلتفرمها از سوی رسانهها باید بر حسب مسئولیت اجتماعی آنان اطلاعرسانی شود و مردم بدانند. از سویی دیگر، خود پلتفرمهایی مانند دیوار و شیپور نیز باید بخشی را برای این آگاهسازی و اطلاعرسانی به کاربران بگذارند که تا کنون اینگونه نشده است.
وی در این زمینه، یکی از بهترین راهکارها را استفاده از پلتفرمهایی دانست که کارشان تضمین معاملات آنلاین است بهگونهای که وقتی کالایی خریداری میشود به جای آنکه خریدار مستقیم پول را به حساب فروشنده واریز کند، مبلغ مربوطه در اختیار این تضمینگر معاملات میماند و بعد از تائید خریدار مبنی بر درستی صحت خرید، به حساب فروشنده واریز میشود.
جمیلی با بیان اینکه وبسایتهای دیوار و شیپور و مانند آنان اکنون، تا حد زیادی از فناوریهای روز دنیا عقب نیستند، بیان کرد: با این حال هنوز با شرایط مطلوب فاصله دارند و در نتیجه تحریمها به برخی از فناوریها دسترسی ندارند؛ از جمله پلتفرمهایی که در حوزه امنیت و ضمانت سرویس، ارائه میشود. ضمن اینکه به دلیل جوان و تازه بودن این فضا، هنوز راه برای تجربه زیاد است و به مرور زمان، از آزمون و خطا باید بکاهند و امنیت را افزایش دهند.
در یک سال اخیر تجارت مجازی به شدت رونق یافته و مردم برای خریدوفروش بسیاری از کالاهای نو ودست دوم ترجیح میدهند از خانه بیرون نیایند. همین رویکرد سبب شده تا از زمان شیوع کرونا، استقبال از عرصه مجازی دوچندان شود به گونهای که تعداد ۷۰ میلیون آگهیهای سایت دیوار در سال ۹۸، به ۹۵ میلیون آگهی در ۹۹ رسیده است و این روند افزایشی همچنان ادامه دارد.
آخرین تلاشها برای مقابله با کلاهبرداران عرصه مجازی
با توجه به ترفندهای مختلف کلاهبرداری در عرصه مجازی، پلیس فتا ۱۹ تیرماه اعلام کرد، سایت دیوار برای جلوگیری از کلاهبرداریهای احتمالی از این پس، همه پیامکهایش را با سرشماره Divar ارسال میکند.
دیوار خبر داده از این پس پیامکهایی که به کاربران میفرستد با سرشماره Divar ارسال میشود. در حال حاضر اپراتورهای همراه اول، ایرانسل و رایتل از این سرشماره به کاربران دیوار پیامک ارسال میکنند.
براین اساس، هیچ پیامکی توسط شمارههای متفرقه از سوی دیوار برای کاربران ارسال نخواهد شد. مردم مراقب باشند پیامکهایی که از هر شماره متفرقهای دریافت میکنند، نامعتبر و برای سوءاستفاده و کلاهبرداری از آنهاست.
نظر شما