به گزارش ایرناپلاس، کمی بیش از یک ماه تا سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و ششمین دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا، فضای سیاسی کشور، همچنان به دنبال مشارکت حداکثری مردم پای صندوق‌های رای است. هر چند برخی، بی‌میلی‌های سیاسی را ناشی از شیوع کرونا و نبود تحرکات انتخاباتی پرشور میان جریان‌های عمده سیاسی می‌دانند اما کاهش معنادار نرخ مشارکت شهروندان در یازدهمین دوره انتخابات مجلس و سپس میان‌دوره‌ای، ابعاد بیشتر و گوناگونی از این مساله را آشکار می‌کند.
در یازدهمین دوره انتخابات مجلس و سپس انتخابات میان‌دوره‌ای، نرخ مشارکت شهروندان کاهش معناداری را تجربه کرد. یازدهمین دوره انتخابات مجلس در اسفند ۹۸، با پایین‌ترین میزان مشارکت در چهار دهه اخیر همراه شد. تنها حدود ۴۲ و نیم درصد از واجدان شرایط در این انتخابات پای صندوق آرا حاضر شدند.
حالا هم در روزهای اخیر، رد صلاحیت نامزدهای شورای شهر انتقادهای زیادی به همراه داشته است. رد صلاحیت‌ها اما این بار فقط به تهران محدود نبوده و براساس گزارش‌های متعدد از مشهد، همدان، اصفهان، یزد و دیگر کلان‌شهرها، این رویه در بسیاری از شهرهای بزرگ کشور منجر به ردصلاحیت چهره‌های گوناگون بویژه اصلاح‌طلب شده است. در این میان سخنگوی دولت چند روز پیش نیز با ارائه آمار و ارقامی از سراسر کشور، از اوضاع نامساعد ردصلاحیت کاندیداها خبر داد.
رد صلاحیت ۱۰۰۰ نامزد توسط هیات نظارت
علی ربیعی سخنگوی دولت در نشست هفتگی خود در این باره گفت: «۱۰۰۰ نفر از اعضای فعلی شورای اسلامی شهرها توسط هیات نظارت رد صلاحیت شده‌اند؛ به عنوان مثال در کلان‌شهر تهران بیش از ۸۰ درصد و در شهرهایی مثل رشت، کرج و سمنان نیز بیش از ۸۰ درصد ردصلاحیت داشته‌ایم.»
وی اضافه کرد: «نکته جالب این است که ۳هزار و ۷۴۶ نفر از ردصلاحیت‌شدگان در هیچ یک از مراجع چهارگانه سابقه‌ای نداشته‌اند؛ با این حال در هیات نظارت ردصلاحیت شده‌اند. بنا برگزارش‌های وارده تعداد ۲۱ شهر به دلیل ردصلاحیت گسترده داوطلبان حد نصاب لازم را برای برگزاری انتخابات و تشکیل شورا از دست داده و بیش از ۵۰ شهر دیگر نیز در معرض عدم حد نصاب هستند.»
ربیعی همچنین در گفت‌وگویی با ایلنا، در مورد برخی نگرانی‌ها در رابطه با میزان مشارکت در انتخابات خردادماه گفت: حضور مردم در پای صندوق‌های رای نکته بسیار مهمی است؛ ما نگرانی‌هایی در این مورد داریم و فکر می‌کنیم شاید اهمیت انتخابات به خوبی درک نشود و متاسفانه عده‌ای هم در این سال‌ها تلاش کردند تا بگویند آنچه که رای دادید و خواستید می‌تواند محقق نشود و این پیام بسیار بدی به جامعه است.
اتاق فکری برای کاهش مشارکت در انتخابات ۱۴۰۰
پیش از این نیز جلال میرزایی عضو فراکسیون امید در مجلس دهم، در خصوص مشارکت مردم در انتخابات ۱۴۰۰ به برنا گفته بود، به نظر می‌رسد در بین اعضای اتاق فکر جریان نواصولگرا درباره مشارکت مردم در انتخابات اختلاف‌نظر وجود دارد زیرا هدف آنها پیروزی در انتخابات است و با مشارکت کم، رسیدن به این هدف را قابل وصول‌تر می‌بینند. بنابراین دغدغه این جریان این روزها به‌دنبال افزایش مشارکت مردم نیست.
به گفته وی، طیف‌های دیگر که عاقل‌ترند هنوز باور به اصول، آرمان‌های نظام، امام و رهبری دارند و می‌دانند اگر مشارکت پایین بیاید وضعی که در آن قرار می‌گیرند از مجلس یازدهم بدتر است و این مساله حتی می‌تواند، منجر به بروز و تشدید مشکلات در روابط بین‌الملل شود.
علت ردصلاحیت کاندیداها مورد توجه ناظران و کنشگران قرار گرفته است. از جمله اسماعیل گرامی‌مقدم سخنگوی حزب اعتماد ملی گفته: «بیشترین دلیل برای ردصلاحیت‌ها، سیاسی و عدم التزام به اسلام، قانون اساسی و ولایت فقیه بوده که کاملا واهی است. این‌گونه اتهامات به این افراد نمی‌چسبد اما متاسفانه هیات‌های نظارت مجلس به دنبال برخورد سیاسی و جناحی هستند و طبق قانون عمل نمی‌کنند.»
انتقاد طیف‌های سیاسی از رد صلاحیت‌ها بی‌حساب و کتاب
از دیگر سو، حسین نورانی‌نژاد سخنگوی حزب اتحاد ملت در گفت‌وگو با برنا، علت ردصلاحیت کاندیداهای انتخابات شوراها را «سیاسی» توصیف کرده و گفته: «تعداد زیادی از اعضای حزب ما که پیش از این سابقه عضویت در هیچ حزب دیگری نداشتند و فقط در حزب اتحاد ملت عضو بودند به دلیل عضویت در احزاب غیرقانونی رد صلاحیت شدند، یا حتی فردی داریم که سال‌ها پس از انقلاب به دنیا آمده اما به دلیل تحکیم پایه‌های رژیم سلطنتی پیشین ردصلاحیت شده یا حتی افرادی داریم که با استناد به احکام محاکم صالحه با عناوین فسق و فجور، ارتداد و... رد شدند؛ درحالی که تاکنون سابقه کلانتری رفتن هم نداشته‌اند؛ برخی از نامزدها نیز به دلیل عدم التزام به ولایت فقیه، اسلام و... رد شدند. همه این موارد نشان می‌دهد بررسی‌ها بی‌حساب وکتاب بوده و فقط می‌خواستند عده‌ای را رد صلاحیت کنند.»
وضعیت در حزب کارگزاران سازندگی نیز ظاهرا به همین ترتیب است. علی جمالی رئیس ستاد انتخابات شوراها در این تشکل سیاسی به ایلنا گفته: «بیشتر کسانی که روی آنها سرمایه‌گذاری کرده بودیم، ردصلاحیت شدند. البته در تلاش هستیم که شاید بتوانیم تعدادی از این افراد را با رایزنی به صحنه رقابت‌های انتخابات بازگردانیم و با افراد باقی‌مانده در هماهنگی با سایر احزاب اصلاح‌طلب در انتخابات فعالیت خواهیم کرد.»
واکنش دولت؛ تشکیل جلسه با مجلس
سخنگوی دولت نیز با توجه به این شدت رد صلاحیت‌ها گفته: «موضوع ردصلاحیت کاندیداها در یکی از جلسات دولت مورد بحث قرار گرفت؛ به نظر می‌رسد نتایج این نوع ردصلاحیت‌های گسترده موجب کاهش مشارکت مردم و پایین آمدن انگیزه انتخاباتی شود. استنادات و دلایل ردصلاحیت‌ها در مورد این حجم از افراد چنانچه به عنوان نمونه آماری به کل جامعه تعمیم داده شود، نتیجه نگران‌کننده‌ای خواهد داشت.»
همزمان در حالی که زمزمه‌هایی از برگزاری نشست مشترک مجلس و دولت در این رابطه به گوش می‌رسید، بابک نگاهدار، رئیس حوزه ریاست مجلس ضمن تائید خبر برگزاری نشست بین وزیر کشور و رئیس مجلس گفت: «آقای قالیباف تاکید کرد با توجه به آنچه برخی جناح‌های سیاسی می‌گویند لازم است هیات نظارت کاملا منصفانه و قانونی و بدون لحاظ گرایش سیاسی، عمل کند. بنابراین در جلسه با همین رویکرد و با نظر ریاست مجلس و اعضای هیات نظارت پس از مباحثات صورت گرفته، تصمیم بر آن شد که در بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات شورای شهر، صلاحیت افرادی که استعلام آنها از همه مراجع نظارتی مثبت است با امعان‌نظر ازسوی هیات نظارت مورد تائید قرار گیرد.»
حال با توجه به اعتراض‌ها و نامه‌نگاری‌های این چند روز و جلسه‌های برگزار شده بین دولت و مجلس، برخی ابراز امیدواری می‌کنند که حداقل تعدادی از ردصلاحیت‌شدگان دوباره به میدان رقابت بازگردند و عرصه فعالیت انتخاباتی برای اصلاح‌طلبان نیز تا حدودی مهیا شود. اما مساله این است که این رد صلاحیت‌های گسترده ارتباط مستقیمی با کاهش مشارکت در انتخابات دارد و در یازدهمین دوره انتخابات مجلس در سال ۹۸ با آن مواجه بودیم و میزان مشارکت مردم در انتخابات را به کمترین میزان خود در طول تاریخ انتخابات رساند.
قول‌هایی که عملی نشد
در ارتباط با این موضوع مهدی مهرآیین جامعه‌شناس سیاسی به ایرناپلاس گفت: الگوی رفتار جمعی مردم ایران در ۱۲ انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته، این بوده که کف مشارکت مردم از ۵۰ درصد واجدین شرایط کمتر نبوده است. اما امسال شرایط از هر نظر متفاوت است. در سال‌های گذشته به مردم قول‌هایی داده شده و با این قول‌ها تلاش‌هایی صورت گرفت تا مردم در انتخابات شرکت کنند. اما مردم ایران در چند وقت اخیر گرفتاری‌های زیادی متحمل شده‌اند و به همین دلیل اعتماد آنها به طور جدی کمرنگ شده است. متاسفانه اعتماد دیر به دست می‌آید و زود از دست می‌رود.
وی افزود: باید ببینیم برای افزایش مشارکت با توجه به این وضعیت چه کار باید انجام دهیم. اینکه از مردم دعوت شده و به گروه‌ها و طیف‌های مختلف فراخوان داده شود کفایت نمی‌کند همانطوری که برای مجلس یازدهم هم این فراخوان‌ها داده شد و مشاهده کردیم برای نخستین‌بار بعد از انقلاب، مشارکت به زیر۵۰ درصد رسید.
مسیر مشارکت حداکثری
مهرآیین تاکید کرد: مشارکت در انتخابات در صورتی معنا دارد و می‌تواند جدی شود که همراه با رقابت باشد، یعنی جریان‌ها و طیف‌های مختلف احساس کنند نمایندگان آنها در عرصه حضور دارند و می‌توانند به نماینده مورد نظر خود رای دهند. اما در حال حاضر با رد صلاحیت‌های گسترده‌ای که اتفاق افتاده، به طور قطع با کاهش حداکثر میزان مشارکت همراه خواهد شد. حتی کمتر از انتخابات مجلس. در گذشته جریان‌های فکری طبقه متوسط به بالا به دلیل دغدغه‌های فکری-سیاسی ملاحظاتی برای شرکت در انتخابات داشتند اما امروز شرایط فرق کرده و عامه مردم یعنی طبقه پایین مقداری دلسرد شده‌اند.
وی افزود: این دلسردی به دلیل شرایط اقتصادی کشور و فشارهایی است که به آنها وارد شده که اگر به این واقعیت توجه نکنیم نمی‌توانیم برنامه درستی برای افزایش مشارکت ارائه دهیم. دلیل حضور بخش عمده مردم در انتخابات، منافع محور است یعنی برای این می‌آیند که شرایط تغییر کند. اگر وضعیت طبق روال گذشته باشد این خود باعث دلسردی مردم می‌شود.
مهرآیین خاطرنشان کرد: برای اینکه پاسخی برای این مساله داشته باشیم باید اجازه دهیم نامزدهای جناح‌های مخالف هم حضور یابند؛ تعامل مناسبی شکل بگیرد، شرایط از نظر اقتصادی ثبات یابد؛ در این صورت در افزایش مشارکت بسیار تاثیرگذار است.
نظر شما