به گزارش ایرناپلاس، هفته پیش بود که سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از الزام دستگاه‌های اجرایی به مستندنگاری طرح‌های بزرگ خبر داد.
وی در توئیتی نوشت: «در جلسه امروز هیات دولت، آیین‌نامه الزام دستگاه‌های اجرایی به مستندنگاری سینمایی طرح‌های بزرگ و پروژه‌های مهم کشور به تصویب رسید. با سپاس از هیات دولت، این مصوبه علاوه بر ثبت ماندگار دستاوردهای خلاقانه، فرصتی برای سینمای مستند ایران است. توسعه ملی را در قاب سینما خواهیم دید.»
این تصمیم برای متخصصان، علاقه‌مندان و اهالی این ژانر یک موقعیت بسیار ارزشمند محسوب می‌شود و البته با استقبال مستندسازان نیز همراه شده است. هر چند خواسته‌هایی از سوی این قشر برای تکمیل این مصوبه عنوان می‌شود، اما اصل مساله مطالبه‌ای است که اهالی سینمای مستند سال‌ها پیگیر آن بوده‌اند.
در همین رابطه، محمد تهامی‌نژاد پژوهشگر سینما و مستندساز در گفت‌وگو با ایرنا درباره این مصوبه گفته: «اگر هدف، تولید فیلم مستند باشد خوب است زیرا مستندسازانی داریم که علاقه‌مند به تولید این نوع فیلم‌های مستند هستند و با این کار فرصت‌های لازم برای تولید علایقشان به وجود می‌آید.»
به گفته وی، این امر از نظر تولیدِ کار برای مستندسازان اقدام مهم و مثبتی است؛ البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که ارائه‌دهندگان این طرح‌ها، نقش مستندسازان را به عنوان نیروهای هنری بپذیرند نه به عنوان تبلیغات.
درباره این مصوبه و چگونگی اجرای آن و همچنین تاثیر آن بر مستندنگاری بزنگاه‌های مهم سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با بابک بهداد مستندساز و رئیس هیات مدیره انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند و همچنین هادی آفریده مستندساز و عضو هیات مدیره انجمن صنفی کارگردانان مستند، گفت‌وگو کردیم.
لزوم ساخت فیلم‌های مستند توسط حرفه‌ای‌ها
بابک بهداد، درباره الزام دستگاه‌های اجرایی به مستندنگاری سینمایی، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: این مصوبه هیات دولت که توسط وزیر فرهنگ و ارشاد مطرح و مصوب شده، لازم‌الاجراست و مساله‌ای است که صنوف مستند و برخی از مستندسازان برای سال‌های طولانی پیگیر آن بوده‌اند و این پیشنهاد را به معاونت سینمایی و وزیر فرهنگ و ارشاد داده بودند.
به گفته وی، مستندسازان بر این باورند ساخت فیلم مستند با موضوع‌های گوناگونی همچون بخش‌های صنعتی، آموزشی، اجتماعی و ... باید توسط مستندسازان حرفه‌ای و متخصصان این فن انجام شود. متاسفانه در سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم بسیاری از ارگان‌هایی که کار مستند انجام می‌دهند به وسیله روابط عمومی‌هایشان یا کسانی که چندان در تولید فیلم مستند، سررشته‌ای ندارند این کار را انجام داده‌اند.
آیین‌نامه اجرایی در نظر گرفته شود
وی در خصوص اهمیت مستندنگاری برخی از پروژه‌ها بیان کرد: پروژه‌های ارگان‌ها که برخی از آنها پروژهای بزرگ و ملی بوده‌اند باید مستندنگاری شوند. در تاریخ سینمای مستند جهان و سینمای کشور بسیاری از این پروژه‌ها به یک فیلم مستند ماندگار تبدیل شده و گاهی مستندهایی بوده‌اند که حتی در دانشگاه‌ها تدریس شده‌اند.
بهداد افزود: اما فکر می‌کنم باید یک سازوکار درست و آیین‌نامه اجرایی برای این مساله در نظر گرفته شود. ظاهرا قرار است یک پایگاه اطلاع‌رسانی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت سینمایی تاسیس شود که ارگان‌های مختلف به این پایگاه مراجعه کنند.
وی تاکید کرد: باید توسط انجمن صنفی کارگردانان و تهیه‌کنندگان سینمای مستند، یک آیین‌نامه اجرایی برای این مصوبه نوشته شود و آن را به وزارت فرهنگ و ارشاد ارائه دهند که در اجرایی شدن این کار مشارکت و تعامل با اصناف مستند ضروری است.
اتفاقی که به فال نیک گرفته می‌شود
کارگردان مستند «بهارستان خانه ملت» درباره تاثیر مستندنگاری سینمایی ارگان‌ها و پروژه‌های بزرگ بر اقتصاد این ژانر سینمایی گفت: با اینکه طرح این مساله از سوی دولت خیلی دیر اتفاق افتاد اما این اتفاق را به فال نیک می‌گیریم و باور داریم از این پس پروژه‌های بزرگ ملی توسط مستندسازان خوب کشورمان ساخته می‌شوند. آنچه که از این به بعد اهمیت دارد اینکه این مصوبه به صورت جدی پیگیری شود و در حد یک حرف باقی نماند و ضمانت اجرایی داشته باشد.
تحقق رویای دیرینه مستندسازان
هادی آفریده درباره الزام دستگاه‌های اجرایی به مستندسازی سینمایی طرح‌های بزرگ، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: از منظر صنفی وقتی این خبر را دیدم، خوشحال شدم. چون معتقدم دستگاه‌های اجرایی با کمک جامعه صنفی سینمای مستند، می‌توانند این رویای دیرینه مستندسازان را تحقق بخشند.
در واقع با این اتفاق، این دسته از تولیدات سینمای مستند نظم و انضباط پیدا می‌کنند و از انحصار بخش‌های خصوصی که بدون هیچ‌گونه تخصص و دانشی و تنها به دلیل رانت‌ها و لابی‌هایی که مدیران روابط عمومی در بسیاری از سازمان‌ها، ادارات و کارخانه‌های بزرگ داشتند و مستند تولید می‌کردند، بیرون می‌آید.
وی افزود: طرحی که دولت به سمت آن گام برداشته باید ضمانت اجرایی داشته باشد و در زمینه اجرای آن، صنوف سینمایی، انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند، انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند و ... دخیل باشند.
وی تاکید کرد: در غیر این صورت با استقبال مواجه نمی‌شود و این مساله جای نقد و بررسی پیدا می‌کند. آن هم‌به این دلیل که اگر فردی در دانشگاه پزشکی بخواند و مدرک پزشکی بگیرید، تا وقتی عضو جامعه نظام پزشکی نشود، نمی‌تواند سربرگ و مُهرش را بگیرید و مطب بزند. در اینجا هم به همین شکل است.
به گفته این مستندساز، کسانی باید با دستگاه‌های دولتی، حکومتی، کارخانجات، اداره‌ها و سازمان‌ها کار کنند که عضویت و شماره نظام سینمایی و عضویت انجمن صنفی مستندسازان داشته باشند. البته این مصوبه باید به شکل قانون توسط دولت ابلاغ شود.
آفریده افزود: در واقع فایده این کار این است که مدیران روابط عمومی‌ها دیگر نمی‌توانند رانت‌ها و لابی‌هایی تشکل دهند و افراد غیرمتخصص، بی‌تجربه و بی‌دانش از این مصوبه دولت سوءاستفاده کنند. در واقع ما از هر حرکت و کورسوی امیدی که از جانب دولت، شهرداری و حاکمیت در رابطه با بهبود وضعیت سینمای مستند و مستندسازان می‌آید استقبال می‌کنیم و به سوی دولت دست مهر می‌فشاریم و حتما همراهی می‌کنیم.
آیندگان و ضرورت مستندنگاری برای آنها
آفریده درخصوص تاثیر این تحولات در مستندنگاری بزنگاه‌های سیاسی و اقتصادی و ثبت اسناد مهم برای آیندگان، گفت: مساله سینمای مستند بویژه در قرن بیستم و بیست‌ویکم در کنار ادبیات مکتوب، اسناد تاریخی بسیاری در ثبت اتفاقات، حوادث و رویدادهایی که در جوامع و ممالک مختلف اتفاق می‌افتد، به حساب می‌آید.
مساله‌ای که در دولت‌های مختلف با آن در چالش بوده‌ایم، هستیم و خواهیم بود این است که بسیاری مواقع، زمانی که مستندنگاری می‌کنیم، به سیاه‌انگاری آن پدیده‌ای که می‌خواهیم ثبت کنیم، متهم می‌شویم.
وی افزود: البته وضعیت سینمای مستند کشور را نسبت به یک دهه و دو دهه پیش خیلی بهتر می‌دانم. به دلیل دیجیتالی شدن جامعه و صنعت دیجیتال دستمان خیلی بازتر شده است و به بسیاری از کمک‌ها و حمایت‌های دولتی نیاز نداریم و با کمک دیجیتال ارزان و ساده می‌توانیم به ثبت وقایع روزگارمان برای آینده کمک کنیم.
آفریده با شرح ویژگی‌هایی از سینمای مستند درباره اهمیت این ژانر افزود: خبر و مستندنگاری با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. خبر میراست و خاصیت میرایی دارد، اما مستند به دلیل اینکه به جنبه‌ها و لایه‌های فراتر از خبر اشاره دارد و با بیان‌های هنرمندانه و سینمایی پیوند می‌خورد، کمک می‌کند که آن مساله از حالت میرایی دربیاید و جنبه استنادی پیدا کند.
در سینمای مستند ایران پیش از انقلاب تا زمان حاضر، نمونه‌های زیادی در این زمینه داریم. مثل مستندهای آقای ابراهیم گلستان که برای شرکت نفت ساخته‌اند و در دوره خود مستندهای صنعتی محسوب می‌شد و قرار بود کارفرمای انگلیسی را راضی کند.
ما امروزه این فیلم‌های مستند را در کلاس‌هایمان آموزش می‌دهیم. این آثار، روش‌های حرفه‌ای، قاب‌بندی‌ها و زیبایی‌شناسی‌های منحصر به‌فردی دارد که فروغ فرخزاد آن را تدوین کرده است. همه این ویژگی‌ها نشان می‌دهد اثری که در دوره خود جنبه خبری داشته، جنبه استنادی و هنرمندانه هم داشته است.
تفاوت سینمای مستند با رپورتاژآگهی
عضو هیات مدیره انجمن صنفی کارگردانان مستند، با بیان اینکه نباید فراموش کرد سینمای مستند با رپرتاژآگهی و خبررسانی متفاوت است، ادامه داد: چالشی که ما مستندسازان با پروژه‌های صنعتی داشته‌ایم این است که کارفرمایان معمولا شناختی از سینمای مستند ندارند و فکر می‌کنند سینمای مستند پدیده‌ای برای رپرتاژ محصولاتشان است. سینمای مستند را پدیده‌ای می‌بینند برای اینکه عملکرد خود را به مدیران بالاترشان نشان دهند.
وی گفت: تاکید داریم اگر در دولت حرفی زده شده، باید در قالب یک پروتکل به وزارتخانه‌ها ابلاغ شود و وزارتخانه‌ها به مجموعه‌های زیردست‌شان این ابلاغیه را اعلام کنند. در این صورت می‌توانیم بگوییم این مصوبه قابلیت اجرایی دارد.
البته این قضیه تنها برعهده دولت نیست. یعنی اگر دولت همه توانایی خود را به کار گیرد و پروتکل‌ها را رعایت کند تا زمانی که به سمت جامعه صنفی نیاید این کار اجرایی نخواهد بود، چون نیروهای متخصص در جامعه صنفی جمع هستند.
نظر شما