به گزارش ایرناپلاس، مشکلات معیشتی کتابداران سال‌هاست وجود دارد اما به دلایلی کمتر به آن پرداخته شده است و حل آنها عزمی راسخ و اقدامی جدی می‌طلبد. کتابداران نقش مهمی در ترویج و گسترش کتابخوانی در جامعه دارند و اگر شرایط مناسبی برای فعالیت آنها در نظر گرفته شود، می‌توانند تاثیرگذاری بیشتری داشته باشند.
در راستای پیگیری مطالبات کتابداران، حجت‌الاسلام نصرالله پژمانفر رئیس کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی درباره مطالبات کتابداران از نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، با یادآوری درخواست‌هایی که از اسفند سال گذشته مطرح شده، از هماهنگی با نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور خبر داده است.
به نظر می‌رسد مدیران کتابخانه‌ها هر میزان دیدگاه فرهنگی خود را در رویکرد مدیریتی تقویت کنند و از مسایل سیاسی به دور باشند، می‌توانند در محیط فرهنگی کتابخانه‌ها اقداماتی به نفع کتابداران و محیط فعالیت آنها انجام دهند.
مهری پریرخ از اعضای هیات امنای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، درباره وضعیت معیشتی کتابداران و اقدامات مجلس به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد.
چه مشکلاتی موجب نارضایتی کتابداران و شکل‌گیری مطالبات معیشتی آنها شده است؟
_ این مساله توسط دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی در حال پیگیری است و کتابداران تلاش می‌کنند با نمایندگان مجلس ارتباط داشته باشند و حق و حقوق کل نهاد کتابخانه‌های عمومی را به نمایندگان بشناسانند و از آن دفاع کنند. با وجود اینکه کتابخانه‌ها زیرساخت توسعه اجتماعی هستند و می‌توانند سواد را تضمین کنند، فرهنگ را ارتقا دهند، اندیشیدن را به همه آموزش بدهد تا افراد جامعه بتوانند زندگی سالمی داشته باشند و از آموخته‌های خود استفاده بکنند، اما این نهاد بسیار مورد بی‌مهری قرار گرفته است.
افزایش حقوق برای دیگر کارکنان دولت صورت می‌گیرد، اما در مورد کتابداران انجام نمی‌شود زیرا نهاد کتابخانه‌های عمومی، یک سازمان دولتی نیست و به صورت هیات امنایی اداره می‌شود. در نتیجه بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی در بودجه کل کشور دیده نشده است؛ بلکه این سازمان با سهم نیم درصد شهرداری که گاهی پرداخت می‌شود و گاهی نه، - واریز نیم درصد از درآمد شهرداری‌ها به حساب نهاد کتابخانه‌های عمومی هر شهر الزامی است- و همچنین کمک‌های دیگری که به نهاد می‌رسد یا نمی‌رسد، اداره می‌شود.
وقتی درآمدزایی شهرداری‌ها کم می‌شود، نیم درصد را پرداخت نمی‌کند و وقتی وضعیت اقتصادی کشور خوب نباشد، کمک به نهاد کتابخانه‌ها انجام نخواهد شد.
کارکنان نهاد نباید در انتظار کمک دیگران باشند
اقدامات اخیر مجلس شورای اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید، آیا می‌تواند باری از مشکلات کتابداران کم کند؟
_ پیش از شروع به کار مجلس جدید، نهاد کتابخانه‌های عمومی و هیات امنا درخواستی را به مجلس ارائه دادند و در آن، تغییر ساختار بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را خواستار شدند تا برای این نهاد، مانند هر سازمان دیگری بودجه‌ای در نظر گرفته شود و کارکنانش بتوانند از امکانات دیگر کارمندان سازمانی برخوردار شوند و در انتظار کمک دیگران نباشند.
خبر نداریم این مطالبات تا کجا پیش رفته است. افرادی مانند آقای پژمانفر و دبیرکل نهاد پیگیر این مساله هستند و امیدواریم این اقدامات نتیجه‌بخش باشد؛ زیرا کتابداران حتی در دوران همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ از راه دور زحمت می‌کشند و مراجعه‌کنندگان را فراموش نکردند، اما این فعالیت‌ها را در نهایت ناامیدی انجام می‌دهند زیرا نمی‌دانند مجلس این مساله را پیگیری می‌کند و به کجا خواهد رسید؟
برنامه‌ریزی برای نهاد کتابخانه‌های عمومی ممکن نیست
بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی از کجا تامین می‌شود و چرا در این سال‌ها برای این نهاد بودجه‌ای در نظر گرفته نشده است؟
_ فکر می‌کنم بهادادن اندک به ارزش کتابخانه‌ها و کتابخوانی در کشور دلیل این مساله است. زمانی که هفته کتاب برگزار می‌شود بسیاری از اشخاص فریاد می‌زنند سرانه کتابخوانی پایین است و مردم کتاب نمی‌خوانند اما آیا بستر کتابخوانی فراهم شده است؟
ما باید به اندازه کافی کتابخانه‌های غنی از کتاب‌های روز داشته باشیم اما وقتی نهادی بودجه مشخصی نداشته باشد چگونه می‌تواند کمکی باشد برای مردمی که در سبد خانواده خود جایی برای کتاب ندارند، زیرا نمی‌توانند شکم فرزندان خود را سیر کنند.
نهاد کتابخانه‌های عمومی همیشه این ساختار نامناسب را داشت و مسئولانی که زحمت می‌کشیدند، در رنج بودند و در حال ایثارگری هستند. این افراد در مقایسه با دیگر کارکنان باید از مزایای برابری بهره‌مند باشند. به‌ویژه آنکه اینها با ارباب رجوع و با بسیاری از مشکلات ارتباط مستقیمی دارند.
آنها باید انگیزه داشته باشند تا بتوانند با تمرکز، به مراجعان خود رسیدگی کنند؛ باید بتوانند ارتباط خوبی با مراجعان داشته باشند. کتابداری رشته‌ای است که نیازمند آموزش دائم و خودسازی است و افرادی که در آن فعالند با کارمند معمولی فرق می‌کنند. به همین دلیل باید ساختار بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی تغییر کند؛ در غیر این صورت، هیچ چیز درست نمی‌شود.
امسال این اتفاق افتاد و نامه درخواست تغییر ساختار بودجه نهاد کتابخانه‌های عمومی ارسال شد. دبیر نهاد این درخواست را پیگیری می‌کند و امیدوارم تلاش‌ها در مجلس در این حد نباشد که به صورت گذرا، بودجه‌ای به نهاد کتابخانه‌های عمومی بدهند یا مقداری حقوق کارمندان آن را بالا ببرند. باید برای حل این مساله زیرساختی عمل کنند. باید ساختار نهاد کتابخانه‌های عمومی را تغییر دهند تا نهاد بتواند روی پای خود بایستد. در شرایط کنونی برنامه‌ریزی برای نهاد کتابخانه‌های عمومی ممکن نیست زیرا بودجه‌ای در اختیار ندارد.
دغدغه تامین معیشت کتابداران
چند بار شاهد باز و بسته شدن کتابخانه‌ها به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی بودیم. وضعیت فعالیت کتابداران در دوران کرونا به چه صورت است؟ آیا کتابداران حقوق خود را مانند پیش دریافت می‌کنند؟
_ آنها کارمندان نهاد کتابخانه‌های عمومی هستند و کار خود را انجام می‌دهند. بسیاری از فعالیت‌ها در کتابخانه‌ها پشت صحنه است؛ همچنین تعداد زیادی از کتابداران از راه دور به مراجعان خود خدمات ارائه می‌دهند؛ حتی کتاب صوتی تهیه و برای کودکان از راه دور قصه‌گویی می‌کنند.
برخی از کتابداران کارگاه و برنامه سخنرانی برگزاری می‌کنند؛ آنها به اعضا اطلاع‌رسانی کرده و ارتباط قطع نشده است. نهاد کتابخانه‌های عمومی مشوق‌هایی دارد تا کتابداران به فعالیت ادامه دهند اما باید زندگی این افراد تامین شود، زیرا مشکلات اقتصادی و تامین معیشت دغدغه بزرگی است.
بدون بودجه نمی‌توان برای نهاد برنامه‌ریزی کرد
همواره فعالیت کتابداران با مشکلات معیشتی همراه بوده اما زیاد در این‌باره گفت‌وگو نمی‌شود؛ با اینکه کتابداران تا این اندازه می‌توانند در کشور تاثیرگذار باشند، چرا برای تامین حق و حقوق آنها تا به امروز اقدامی انجام نشده‌است؟
_ البته در این سال‌ها مشکلات یکسان نبود؛ تا سال ۱۳۹۳ کتابداران از نظر دریافتی و ارزش‌گذاری به کارشان شرایط بسیار سختی داشتند. از سال ۹۳ تغییراتی اتفاق افتاد و دبیرکل جدید نهاد کتابخانه‌های عمومی تغییرات زیادی به‌ویژه در حقوق کارکنان ایجاد کرد. این تفاوت در حقوق و استخدام، موجب انگیزه برای کتابداران شد. پیش از این، چنین مساله‌ای مطرح نبود که برای کتابخانه‌ها از نیروی تخصصی کتابدار استفاده کنند، بلکه از هر رشته برای انجام فعالیت‌های کتابداری استخدام می‌کردند.
از آن زمان، ساختار نهاد کتابخانه‌های عمومی تغییر نکرد، اما حقوق‌ها افزایش یافت؛ انجمن خیران فعال شدند؛ کتابخانه‌های بسیاری در اقصی نقاط کشور، در روستاها بنا شدند و کتابخانه‌های مشارکتی شکل گرفت. نهاد کتابخانه‌های عمومی از آنها حمایت کرد. اینها اتفاق‌های خوبی هستند اما فرهنگ کتابخوانی در کل کشور ضعیف است؛ به کتاب خواندن توجه نمی‌شود و آموزش‌وپرورش ما مبتنی بر کتاب درسی است.
باید کتابخانه‌ها گسترش پیدا کنند؛ این در حالی است که کتابخانه‌های دبستان‌ها بسته می‌شوند؛ البته برخی مدارس در پایه راهنمایی و دبیرستان کتابخانه دارند، اما باید کودکان از دوران دبستان عادت به کتابخوانی کنند. از ابتدا باید ارزش خواندن را بدانند تا با این روش زندگی خود را ادامه دهند.
رکود اقتصادی اجازه نمی‌دهد اصل فرهنگ کتابخوانی و وجود کتابخانه‌ها در نظام کلان کشور جایگاه خود را پیدا کند. در نتیجه نهادی نمی‌تواند با ساختار اشتباه و بدون بودجه برای فعالیت‌های آینده برنامه‌ریزی کند و اقدامات خود را انجام دهد. متاسفانه این مسائل در نظر گرفته نمی‌شود.
نظر شما