یکی از محورهای هشت‌گانه برنامه سازمان سینمایی، رویکرد ورود به بازار جهانی است و یکی از راه‌های در این زمینه، جشنواره‌ها هستند. البته در بعضی جشنواره‌ها، نگاه سیاسی آنها بیشتر غلبه پیدا می‌کند و این سبب می‌شود به جهت تاثیرپذیری از سیاست‌ها، نسبت به سینمای ایران نیز کمتر توجه کنند که این هم باید مورد توجه قرار گیرد.
البته در دولت یازدهم و دوازدهم نگاه ویژه‌ای به این موضوع وجود داشته که نتیجه‌بخش نیز بوده است. حضور متوالی آثار سینمایی در جشنواره‌های مختلف و مطرح بین‌المللی سینمایی و دیده شدن و دریافت جوایزشان در این سالها بیانگر بخشی از نگاه حمایتی به این مقوله بوده است.
در این جشنواره‌ها که بیشتر آنها از اهمیت بالایی هم برخوردارند فیلم‌های دغدغه‌مندی از کشورمان مورد توجه قرار گرفته‌اند که مساله روز دنیا را بیان می‌کنند. آثاری که حتی ممکن است خیلی مورد توجه مخاطبان عام سینما قرار نگیرند اما با حضور در میادین بین‌المللی، اهمیت و نوع روایتشان از دید داوران جشنواره‌ها پوشیده نمانده است.
«خورشید» از ایران در بخش رقابتی یک جشنواره مهم
در سال‌های اخیر فیلم‌های مختلفی از ایران در جشنواره‌های خارجی با استقبال مواجه شده، از مستند گرفته تا فیلم‌های کوتاه؛ تا جایی که مستند «در جست‌وجوی فریده» به عنوان نماینده ایران به اسکار معرفی شد و مستند «دلبند» به کارگردانی یاسر طالبی جوایزی چون بهترین فیلم مستند پانزدهمین دوره جشنواره کازان روسیه، تقدیر ویژه هیات داوران شصت و هفتمین دوره جشنواره تورنتو ایتالیا، بهترین فیلم مستند نیمه‌بلند به انتخاب تماشاگران جشنواره مستند هات‌داکس و ... را دریافت کرد.
البته دریافت جایزه اسکار و کن برای فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی و جایزه بهترین کارگردانی و بازیگر مرد برای فیلم «متری شش و نیم» در جشنواره فیلم توکیو و نمایش این اثر در یکی از قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان یعنی ونیز، تنها اشاره کوتاهی است به حضور آثار سینمایی کشورمان در جشنواره‌های بین‌المللی.
در عین حال باید خورشید آخرین اثر مجید مجیدی را هم به این فهرست اضافه کرد که به تازگی به عنوان نماینده سینمای ایران در بخش مسابقه اصلی شیر طلایی در هفتاد و هفتمین دوره جشنواره فیلم ونیز انتخاب شد. اثری که در جشنواره سی و هشتم فیلم فجر نیز مورد توجه قرار گرفت و جایزه بهترین فیلم، فیلمنامه و طراحی صحنه را از آن خود کرد.
با امیر اسفندیاری معاون جشنواره جهانی فیلم فجر و از اعضاء شورای عالی بین‌الملل سینمای ایران درباره سیاست‌های موجود برای بیشتر دیده شدن فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های خارجی و همچنین احمد طالبی‌نژاد منتقد سینما درباره تاریخچه حضور آثار سینمایی در عرصه بین‌المللی و فراز و نشیب‌های این مسیر به گفت‌وگو پرداختیم.
موفقیت‌ها ادامه دارد
امیر اسفندیاری درباره حضور آثار سینمایی در عرصه بین‌الملل و جشنواره‌های خارجی به خبرنگار ایرناپلاس گفت: سینمای ایران بعد از سه دهه همچنان توانسته در جشنواره‌های جهانی حضور پررنگی داشته باشد. به اعتقاد من سینمای هیچ کشور دیگری به اندازه سینمای ایران تا این اندازه حضورش در عرصه بین‌المللی مستمر نبوده و نتوانسته در این سالها به عنوان سینمایی که در کل جشنواره‌های دنیا به آن توجه می‌شود، اهمیت پیدا کند.
در حال حاضر هم با فیلم‌های جدید و خون تازه‌ای که وارد سینمای ایران شده، این موفقیت‌ها ادامه دارد. در عین حال سینماگران مطرح‌مان همچنان در جشنواره‌های جهانی می‌درخشند. البته همیشه تا اندازه‌ای افت و اخیز وجود داشته و در زمان‌هایی این حضور پررنگ‌تر و زمان‌های دیگری کمرنگ‌تر شده است. اما در طول این سه دهه جزء مطرح‌ترین سینماها در جهان بوده‌ایم. اگر بخواهیم به همه کشورهایی که سینمای مطرحی دارند نگاهی بیندازیم حضور ایران در عرصه بین‌المللی بسیار قابل تامل است.
فلسفه به وجود آمدن چتر سینمای ایران در بازارهای جهانی
این عضو شورای عالی بین‌الملل سینما در پاسخ به این پرسش که نگرش دولت یازدهم و دوازدهم به حضور فیلم‌های سینمایی داخلی در عرصه بین‌الملل و جشنواره‌های خارجی چگونه بوده است، عنوان کرد: وظیفه اصلی پشتیبانی از فیلم‌ها از قدیم به عهده بنیاد سینمایی فارابی به عنوان بازوی اجرایی سازمان سینمایی است. البته بنیاد فارابی در طول این سالها فعالیت‌های بسیاری انجام داده و از دیرباز تمهیداتی را در نظر گرفته است. با گذشت سالها هم تصدی‌گری دولتی کمرنگ‌تر شده و فعالان حوزه بین‌الملل سینمای ایران، چه در داخل و چه در خارج با رشد کیفی و کمی قابل توجهی روبه‌رو بوده‌اند. اصولا فلسفه به وجود آمدن چتر سینمای ایران در بازارهای جهانی به این دلیل بود که به پخش‌کنندگان بین‌المللی سینمای ایران کمک شود تا بتوانند حضور بهتری در بازارهای مهم جهانی از جمله کن، برلین، شانگهای و ... داشته باشند و محصولات خود را عرضه کنند.
اسفندیاری معتقد است برگزاری جشنواره جهانی در ایران می‌تواند به تعامل سینماگران داخلی با سینماگران دنیا کمک کند و این تعامل موجب افزایش کیفیت سینمای ایران می‌شود.
وی ادامه داد: بازار فیلم جشنواره جهانی هم، گامی دیگر برای عرضه تجاری بهتر سینمای ایران است. در حال حاضر به دلیل کرونا و تاثیر زیادی که بر اجتماعات و فعالیت‌های جمعی در دنیا گذاشته، سینمای کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و دچار گرفتاری‌های زیاد شده است. برخی از جشنواره‌ها و بازارها در فضای مجازی و نیمه مجازی برگزار می‌شود که هم حضور فیزیکی دارند و هم مجازی. البته بیشتر آنها بخش کوچکتری را به صورت فیزیکی فعال می‌کنند و بازار مجازی نیز در کنار جشنواره به فعالیت خود ادامه می‌دهد.
در این میان بسیاری از جشنوراه‌ها نیز برگزار نشدند؛ از جمله جشنواره کن، کارلووی واری، لوکارنو و ... . البته بازار جشنواره کن به صورت مجازی برگزار شد و سینمای کشورمان با حضور پخش‌کنندگان ایرانی در فضای مجازی بازار فیلم کن، حضور قابل ملاحظه‌ای داشت.
ونیز میزبان سه اثر ایرانی
امیر اسفندیاری درباره جشنواره ونیز و حضور سه اثر ایرانی در این جشنواره قدیمی و مطرح افزود: حضور سینمای ایران در جشنواره ونیز اتفاق جذابی است. علاوه بر فیلم «خورشید» مجید مجیدی که برای بخش مسابقه انتخاب شده، فیلم «جنایت بی‌دقت» شهرام مکری و «دشت خاموش» احمد بهرامی آثار دیگری هستند که در بخش افق‌ها نمایش داده می‌شوند. این فیلم‌ها، حضور ایران را در جشنواره ونیز بسیار پررنگ کرده است. از دیگر اتفاقات اخیر برای سینمای ایران باید به جشنواره مهم تورنتو کانادا اشاره کرد که فیلم «بنددر بند» به کارگردانی منیژه حکمت در بخش سینمای معاصر جهان و همچنین «خط فرضی» فرنوش صمدی در بخش دیسکاوری «کشف‌ها»ی این جشنواره نمایندگان کشور ما شده‌اند.
مجموع این حضورها با توجه وضعیتی که برای سینمای جهان به وجود آمده نشان‌دهنده حضور تاثیرگذار و قابل ملاحظه سینمای ایران عرصه جهانی است.
حضور بین‌المللی سینمای ایران در دهه شصت
احمد طالبی‌نژاد نیز درباره حضور سینمای ایران در عرصه بین‌الملل و جشنواره‌های خارجی در سال‌های گذشته به خبرنگار ایرناپلاس گفت: فکر می‌کنم حضور سینمای ایران در عرصه بین‌الملل و جشنواره‌های خارجی نسبت به گذشته کم شده، البته این کاهش به شکل تدریجی اتفاق افتاده است و ربطی به این چند سال یا آینده ندارد. در نیمه دوم دهه شصت، دهه هفتاد و دهه هشتاد کنجکاوی زیادی در خارج از مرزهای کشور نسبت به سینمای ایران وجود داشت و همه منتظر بودند آثار جدیدی از این سینما ببینند. به دلیل اینکه شاید برای آنها قابل باور نبود در یک حکومت از نوع اسلامی، فیلم‌هایی قوی و ارزشمند ساخته شود. این کنجکاوی وجود داشت به همین دلیل در آن دورانی که عنوان شد هیچ جشنواره معتبری در هیچ جای دنیا وجود نداشت که فیلمی از سینمای ایران در آن حضور نداشته باشد. بعدها به دلایلی این رونق با این رویکرد همه‌جانبه رو به کاهش یافت.
وی درخصوص چرایی کاهش استقبال عرصه‌های بین‌الملل از آثار سینمایی نسبت به دهه‌های شصت و هفتاد بیان کرد: از اواسط دهه هشتاد این رویکرد و استقبال تا حدودی رو به کاهش یافت. البته دلایل زیادی باعث این اتفاق شد. بزرگانی مانند کیارستمی و بقیه که در این زمینه‌ها فیلم می‌ساختند کم‌کار شدند و از طرفی بحث‌های سیاسی هم مطرح شد. یعنی رویکرد جشنواره‌ها به سینمای ایران به دلیل تغییر روند سیاسی کشور، عوض شد. به عبارت دیگر وقتی دقت می‌کنید متوجه می‌شوید که مدیران جشنواره‌ها هم سعی کردند تابع این مسائل و سیاست‌های خارجی کشور خودشان باشند. بنابراین آن استقبالی که به عمل می‌آمد دیگر وجود نداشت.
نقش سیاست در بی‌رونقی سینمای ایران در خارج
البته در سال‌های اخیر آثاری هم بودند که مورد توجه جشنواره‌های معتبر خارجی قرار گرفته‌اند که این منتقد پیشکسوت در این‌باره گفت: اندک فیلم‌های خوبی هم در این میان وجود داشتند که در جشنواره‌های بین‌المللی مورد توجه واقع شدند. مانند قصرشیرین، متری شش و نیم و ... فیلم‌هایی بودند که توانستند مورد استقبال آن سوی مرزها قرار گیرند. اما در مجموع آن رونقی که سینمای ایران در خارج از کشور داشت افت کرد و این ماجرا از سال ۸۴ با روی کار آمدن دولت آقای احمدی‌نژاد و بازی‌های سیاسی آغاز شد؛ از آن روز دیگر سینمای ایران در آن سوی مرزها حرف اول را نمی‌زند.
گزارش از هنگامه ملکی
نظر شما