کمتر کسی در روزهای پایانی سال ۲۰۱۹ می‌توانست تصور کند ویروسی که آن روزها در چین زاده شده بود، این‌گونه بتواند بر زندگی بشر سیطره بیفکند. ویروسی که نه‌تنها در دنیای زیستِ اجتماعی-فردی، بلکه در دنیای مجازی هم این‌گونه قدرت‌نمایی کند. از آن روزها هر چه جلوتر آمده‌ایم در مورد آن بیشتر خوانده‌ایم و دیده‌ایم. امروز فضای مجازی تحت اختیار کرونا درآمده است. اخبار، تحلیل‌ها، تصاویر و فیلم‌های متعددی درباره کرونا و بیماران مبتلا به آن منتشر می‌شود.
طبیعی است که بسیاری از ما به‌دلیل عدم تسلط بر زبان‌های انگلیسی و چینی (به‌عنوان منشأ شیوع) به منابع علمی دسته اول برای آشنایی بیشتر با کرونا دسترسی نداشته‌ایم. اما بهره‌گیری از سایر منابع اطلاع‌رسانی نیاز مُبرم به سواد رسانه‌ای دارد، لیکن کماکان مانند گذشته -و البته بسیار بیشتر- به فوروارد کردن و به اشتراک‌گذاری مطالب بدون بررسی صحت و سقم آن اهتمام ورزیده‌ایم. اخبار و اطلاعات گاه فضای مجازی را به صحنه‌ای پرآشوب تبدیل می‌کنند، گاه امید واهی می‌دهند و گاه به دروغ بر طبل اضطراب می‌کوبند تا افراد بیشتری بلرزند؛ اخباری که پس از چند ساعت تکذیب می‌شوند و دستورالعمل‌هایی که از تناقض داشتن با یکدیگر در رنج هستند.
در این وضعیتِ حیرت، کم نیستند سوداگرانی که مطامع مالی خود را از طریق انتشار اخبار کذب و جعلی و تبلیغات گسترده تأمین می‌نمایند و به قول معروف از آبِ گل‌آلود، ماهی می‌گیرند. گرچه برخورد قضایی با این افراد بر عهده حاکمیت است، اما برماست که به‌راحتی اسیر این دام نشویم.
واقعیت این است که در غیاب احساس اعتماد بر رسانه‌های رسمی، تمایل افراد برای سرکشی به سایر منابع اطلاع‌رسانی افزایش می‌یابد. گرچه این سرک‌کشی‌ها می‌تواند بسیار مفید باشد، اما عوارضی نیز دارد. کرونا با حضور سهمگین خود در فضای مجازی به ما هشدار می‌دهد که سواد رسانه‌ای در عصر اطلاعات را جدی بگیریم تا از عوارض اخبار و اطلاعات غلط، کم‌مایه و بی‌فایده در امان بمانیم.
سواد رسانه مواردی مانند شناخت اطلاعات، شناخت رسانه، نحوه دسترسی به اطلاعات و اخبار، ارزیابی اطلاعات بر اساس ارزش صحت و سقم، انتقال درست اطلاعات به سایرین و ... را شامل می‌شود. حال که به زندگی در فضای مجازی عادت کرده‌ایم، به یاد داشته باشیم که این سبک زندگی الزاماتی دارد و باید با دانش‌های مرتبط با آن آشنا شد و مهارت‌های لازم را کسب نمود.
تفکر نقادانه از مهارت‌هایی است که می‌تواند به توسعه سواد رسانه کمک کند و به‌عنوان یک ابزار قدرتمند به کاربران فضای مجازی یاری رساند.
از سوی دیگر، اهمیت یادگیری و توسعه سواد رسانه برای افرادی که دغدغه زیستِ اخلاقی دارند و به پیامدهای اخلاقیِ عملکردشان می‌اندیشند، می‌بایست بیشتر باشد. غالب افرادی که در اطراف ما هستند، نقش‌های دریافت کننده و ارسال کننده اطلاعات و اخبار را در فضای مجازی بازی می‌کنند و درصد تولیدکنندگانِ محتوا نسبت به دسته فوق بسیار اندک است. به نظر می‌رسد کاربر در نقش «ارسال کننده» دارای وظایف اخلاقی است که از جمله اطمینان یافتن از صحّت و سقم مطلب و سپس فایده‌مند بودنِ آن برای گیرندگان است. اینجاست که با در نظر گرفتن حوزه اخلاق در قلمرو فضای مجازی، مسئولیت کاربران بیشتر می‌شود و اخلاق می‌تواند محرّک کاربر برای ارتقای سواد رسانه شود.
نظر شما