جشنواره موسیقی فجر در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را با عنوان «جشنواره سرود و آهنگ‌های انقلابی» آغاز کرد. این رویداد ملی به مدت چهار سال با همین نام به فعالیت خود ادامه داد. چهار سال پس از برگزاری جشنواره سرود و آهنگ‌های انقلابی، این رویداد با عنوان جدید «جشنواره موسیقی فجر» به فعالیت خود ادامه داد. سال ۱۳۷۶، در سیزدهمین جشنواره برای نخستین بار بخش‌های دیگری به جشنواره اضافه شد. در این سال، گروه‌های موسیقی بانوان پس از حدود ۲۰ سال سکوت، توانستند در جشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه بپردازند و بخش «ویژه بانوان» نیز کار خود را آغاز کرد.
امسال در سی‌وپنجمین دوره جشنواره موسیقی فجر، پنج گروه در بخش بانوان شرکت کرده‌اند. این در حالی است که ۸۲ گروه موسیقی در بخش‌های موسیقی دستگاهی، نواحی، کلاسیک، بین‌الملل، ارکسترال، پاپ، تلفیقی، بانوان، کودک و نوجوان با ۹۰ اجرا در ۸۰ سانس در این دوره از جشنواره موسیقی فجر حضور دارند. بر این اساس، گروه‌های «نوشه» به رهبری نیوشا بریمانی، گروه «کوک ماه» به رهبری لیلا جعفرپور، گروه «چریکه‌سنه» به رهبری شرمین زرفشان، گروه «تیدا» به رهبری ترگل خلیقی و گروه «ستاره قطبی» به رهبری بهار ایلچی در این دوره از جشنواره موسیقی و در روزهای ۲۹ و ۳۰ بهمن‌ماه در فرهنگسرای نیاوران به اجرای صحنه‌ای خواهند پرداخت.
حضور گروه‌هایی در انواع موسیقی بیانگر بالندگی و پویایی است
شاهین فرهت موسیقیدان و دبیر سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر که در دوره گذشته نیز به‌عنوان دبیر حضور داشت، در آستانه برگزاری این دوره از جشنواره موسیقی فجر با انتشار پیامی، دیدگاه خود را درباره این رویداد فرهنگی بیان کرد. در بخشی از این پیام آمده است: «... رویدادها و جشنواره‌های موسیقی از جمله جشنواره موسیقی فجر فرصتی است تا شناختی از وضعیت موسیقی و ظرفیت‌های هنرمندان و جوانان و اجرای آثارشان فراهم شود و گونه‌های مختلف موسیقی متناسب با سلایق متنوع، کنار هم ارائه شود. سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر و حضور گروه‌هایی در انواع موسیقی بیانگر بالندگی و پویایی موسیقی است که در متن جامعه امروز ما جریان دارد و ضرورت دارد با شناخت نیازها و توانمندی‌های آن به آینده موسیقی ایران بیندیشیم.
هیئت انتخاب آثار و گروه‌های سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر با تشکیل ۱۷ جلسه و با نگاه کارشناسی، تخصصی و جامع به موسیقی و جشنواره، گروه‌هایی را برای حضور در جشنواره انتخاب کرد. از همراهی این عزیزان سپاسگزارم و از تلاش همکاران عزیز ستاد جشنواره قدردانی می‌کنم. یاد هنرمندانی که امروز نیستند اما در دل‌های ما جای دارند، گرامی باد.»
کسی درباره تکنیکم نمی‌پرسد
سی‌وپنجمین دوره جشنواره موسیقی فجر، پذیرای پنج گروه موسیقی بانوان است. این در حالی است که در بیست‌ونهمین دوره جشنواره موسیقی فجر، ۹ گروه در این بخش هنرنمایی کرده بودند و هفت گروه بانوان در سی‌امین دوره جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رفته بودند. البته دوره‌هایی هم بوده که این جشنواره بدون بخش ویژه بانوان برگزار شده است. فرهت درباره وضعیت گروه‌هایی که در بخش بانوان این جشنواره شرکت کردند به خبرنگار ایرناپلاس گفت: گروه‌های خیلی قوی و شناخته شده‌ای در بخش بانوان جشنواره موسیقی فجر شرکت کردند، ان‌شاءالله اجرای آنها مورد استقبال بانوان قرار بگیرد.
فرهت که فقط حاضر به پاسخ دادن به سؤالات تخصصی در حوزه موسیقی بود و تمایلی نداشت درباره دیگر مسائل جشنواره موسیقی صحبت کند، درباره گروه‌های بانوانی که در این دوره جشنواره موسیقی فجر شرکت کرده‌اند، توضیح داد: در این دوره پنج گروه در بخش بانوان فعال هستند اما باید توجه کرد که زنان در باقی بخش‌ها هم روی صحنه می‌روند و اجراهای خوبی دارند و این پنج گروه، گروه‌هایی هستند که خواننده زن دارند و اجرایشان مختص خانم‌هاست. ما بهترین آثار را برای مخاطبان این جشنواره انتخاب کردیم تا از شنیدن آن لذت ببرند.
به گفته فرهت، برگزاری رویدادهای فرهنگی مانند جشنواره موسیقی فجر، پیش از این سبب اعتلای موسیقی فاخر می‌شد؛ او توضیح داد: خبرنگاران در پی مسائل حاشیه جشنواره هستند. کسی درباره تکنیک موسیقی از معلوماتم استفاده نمی‌کند. کم‌کم موسیقی در حال فراموشی است، من متخصص موسیقی هستم و نباید درباره مسائل اجتماعی نظر دهم.
پرداختن به موسیقی خوب در درجه دوم قرار می‌گیرد
بخش بانوان سال‌هاست که به جشنواره موسیقی فجر اضافه شده است، اما شاید بتوان گفت هنوز نظم نگرفته و هر سال ممکن است از حضور در جشنواره رخت ببندد. ترگل خلیقی رهبر گروه تیدا، یکی از گروه‌های بانوان فعال در سی‌وپنجمین دوره جشنواره موسیقی فجر درباره برگزاری منقطع بخش بانوان در این جشنواره به ایسنا گفت: به‌طور کلی تنها سالی یک بار دولت بودجه‌ای برای تأمین هزینه‌های کنسرت در حوزه‌های مختلف در نظر می‌گیرد؛ به همین علت نوازنده یا خواننده تنها سالی یک بار می‌تواند بدون دغدغه درباره پرداخت هزینه سالن، فروش بلیت، گرفتن مجوز و ... به روی صحنه برود. حال اگر این فرصت از گروه‌ها گرفته شود، کار برای هنرمند موسیقی که به شرکت در این جشنواره مایل است، سخت خواهد شد. اگر بخش بانوان را حذف کنند، آنها شاید فرصتِ داشتنِ یک اجرای بی‌دغدغه را از دست بدهند.
به گفته خلیقی اگر بخش بانوان را از جشنواره موسیقی فجر حذف کنند، حس بی‌هویتی به هنرمندان زن القا خواهد شد و نادیده گرفتن آنها این‌گونه است که گویی صدای بخش بانوان وجود ندارد. او افزود: انتقادی که از کنسرت‌های بانوان می‌شود این است که حواشی را در اجراهای خود دخیل می‌کنند تا بلیت‌های کنسرتشان فروش رود و مواردی مانند، لباس و ... برای آنها اهمیت بیشتری دارد؛ از طرف دیگر، اصل جریان که پرداختن به موسیقی خوب است، در درجه دوم قرار می‌گیرد. یکی از دلایل کم بودن اجراها در جشنواره می‌تواند این باشد که گروه‌های بانوان تلاش زیادی برای ارائه موسیقی خوب نمی‌کنند؛ زیرا نه ویدیویی از کارهای آنها ضبط می‌شود و نه در جایی شنیده می‌شود. به همین علت تلاش آنها برای ارائه موسیقی خوب کمرنگ است. گروه‌های بانوانِ خیلی کمی را داریم که به‌صورت حرفه‌ای کار می‌کنند.
اجازه نمی‌دهند بانوان نقش مهمی داشته باشند
گروه «چریکه‌سنه» دیگر گروه بانوان فعال در بخش بانوان سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر است. این گروه به زبان کردی سنندج می‌خواند و در این دوره هفت قطعه فولک قدیمی کرمانشاه، سنندج و قطعاتی را به فارسی اجرا خواهد کرد. همچنین این اجرا با تکنوازی دف که ساز تخصصی منطقه کردستان است، همراه خواهد بود. شرمین زرفشان، رهبر این گروه که عضو هیئت مدیره انجمن موسیقی کردستان و مسئول اولین کار گروه موسیقی بانوان و کودکان استان کردستان است، به ایسنا گفت: سال گذشته بخش بانوان حذف شده بود، احتمال می‌دادیم امسال نیز این بخش در جدول برنامه‌های جشنواره نباشد، ولی وقتی پرس‌وجو کردیم متوجه وجود بخش بانوان شدیم و در جشنواره شرکت کردیم. حذف بخش بانوان از جشنواره همانند کارهای دیگر است که اجازه نمی‌دهند بانوان نقش مهمی داشته باشند. برگزاری کنسرت بانوان در سنندج یا تهران کار خیلی راحت‌تری است، اما دیگر شهرها از اینکه ما در سنندج اجرای مخصوص بانوان داریم تعجب می‌کنند. اگر قانونی برای اجرای بانوان به تصویب می‌رسد باید در تمام ایران اعمال شود و این‌گونه نباشد که تهران مجوز بدهد و کرمانشاه نه!
او با طرح این سؤال که چرا موسیقی بانوان را در اولویت دوم قرار می‌دهند، ادامه داد: هنرمندان مرد زیادی از جدا کردن کنسرت زنان و مردان ناراضی هستند؛ زیرا معتقدند که مرد و زن مکمل یکدیگر هستند و شرایط باید به‌گونه‌ای باشد که بتوانند با هم کنسرت برگزار کنند. ولی با همه اینها، باید شرایطی محیا باشد تا خوانندگان زن نیز بتوانند عرض‌اندام کنند و استعداد و هنرنمایی خود را نشان دهند. اکنون خوشبختانه این شرایط برای ما مهیا شده است و اینکه یک خانم بتواند به‌طور مستقل برای خودش گروهی داشته باشد خیلی خوب است.
زرفشان با تأکید بر اینکه حضور بانوان در جشنواره موسیقی فجر باید با جدیت بیشتری ادامه پیدا کند، گفت: حضور بانوان باید به مرحله‌ای برسد که در سال‌های آینده بتوانند جشنواره مستقلی برای خود داشته باشند؛ مثلاً جشنواره «گل یاس» هر سال در تالار وحدت برگزار می‌شد، ولی پس از یک دوره آن را منحل کردند. جشنواره «گل یاس» برای معرفی هنرمندان زن مفید بود. همچنین خانم‌های زیادی از اجراهای آن استقبال می‌کردند؛ چراکه در سالن از لحاظ مختلف مانند پوشش راحت بودند.
نظر شما