شاید انتخاب نشدن فیلم «مجبوریم» ساخته رضا درمیشیان، اولین حاشیه مطرح شده این جشنواره باشد؛ اثری که از بازیگران مطرح و سرشناسی مانند بهمن فرمان‌آرا، ژاله علو، پارسا پیروزفر، فاطمه معتمدآریا و ... برای بازی در آن بهره برده شده است.
مجید توکلی و ابراهیم ایرج‌زاد از جمله کارگردانانی بودند که دومین اثر بلند سینمایی خود را برای حضور در جشنواره ساخته‌اند؛ کارگردانانی که اولین حضورشان در جشنواره با شگفتی و تحسین همگان همراه شد. «متولد ۶۵» مجید توکلی در بخش نگاه نو سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر انتخاب شد و در دو بخش، نامزد سیمرغ شد و ابراهیم ایرج‌زاد با فیلم «تابستان داغ» توانست رکورد بیشترین تعداد نامزدی سیمرغ را از سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر کسب کند.
رزرو آثار کارگردانان موفق
اما با اعلام آثار راه‌یافته به بخش سودای سیمرغ سی و هشتمین جشنواره فیلم، آثار این دو کارگردان با نام‌های «عروسی مردم» و «عنکبوت» در لیست آخرین رزروی‌ها بود و به عبارت دیگر، هیچ شانسی برای حضور در این فستیوال ندارند. واکنش ایرج‌زاد درباره این اتفاق تنها یک جمله بود: «قرار نشد باشیم، فریب بخش رزرو را نخورید». بسیاری فیلم ایرج‌زاد را جزو آثار اجتماعی پر سر و صدای جشنواره امسال می‌دانستند؛ اثری که درباره یکی از قاتلان زنجیره‌ای دهه هفتاد است.
با اعلام آثار راه‌یافته به بخش مسابقه، بسیاری بر این عقیده هستند که قرار است جشنواره‌ای عاری از سوژه‌های حساسیت‌برانگیز و بدون چالش برگزار شود. با رضا درستکار، منتقد سینما که یکی از اعضای هفت‌نفره هیئت انتخاب این جشنواره است، درباره صحت و سقم این فرضیه‌ها و چرایی حضور نداشتن این دو اثر گفت‌وگو کردیم.
هفت نفره بودن هیئت انتخاب و کاهش درصد خطا
رضا درستکار، یکی از اعضای هیئت انتخاب سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر درباره انتخاب نشدن این دو اثر و حدس و گمان‌های مطرح شده، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: هیئت انتخاب در هر جشنواره‌ای مجبور است در نهایت اهم و مهم کند. هر اندازه سر فیلم‌ها مذاکره کنند، بالاخره باید جایی این مذاکره پایان یابد یا اقناع به‌وجود آید. یعنی طرفین یکدیگر را قانع کنند که این فیلم بد است یا خوب که جزو فیلم‌های انتخابی قرار گیرد. تا حدی می‌شود درباره هر فیلمی بحث و چانه‌زنی کرد، اما در نهایت باید به رأی گذاشته شود. وقتی هفت نفر را به‌عنوان هیئت انتخاب قرار می‌دهند، یعنی تلاش می‌شود درصد خطای افراد تا حد زیادی پایین بیاید. در این هیئتی که ما بودیم، بعد از چانه‌زنی شش، هفت‌ساعته که صورت گرفت این فیلم‌ها انتخاب شدند. مشخص بود که ۱۷، ۱۸ فیلم انتخاب می‌شوند. در نهایت این لیست نهایی نتیجه کار هیئت انتخاب است. از ارزش‌های آثار توکلی و ایرج‌زاد سر سوزنی کم نشده و سرجای خودشان است. اما خب این دو فیلم از انتخاب‌های پایانی بودند و از جدول بیرون ماندند.
«عروسی مردم» و «عنکبوت» آثار با ارزشی هستند
این عضو هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر در ادامه افزود: اتفاقاً یکی از دلایلی که باعث شد این فیلم‌ها در بخش رزرو قرار گیرند، این بود که مشخص شود آثار خوبی هستند و این فرصت را برای اهالی محترم رسانه به‌وجود بیاورند که این فیلم‌ها را ببینند و اگر یک نگاه سازنده‌تری وجود داشته باشد، از دبیر جشنواره بخواهند اینها وارد بخش مسابقه شوند. یعنی از نظر هیئت انتخاب این فیلم‌ها واجد ارزش بوده که رأی آوردند؛ اما خب رأی‌شان کمتر از رأی آثار دیگر بوده است. نمی‌گوییم فیلم‌های بی‌ارزشی هستند، حتماً آثار باارزشی هستند، اما یک بخش از داوری هم انتخاب اعضاست.
حضور آثار سازمان اوج و حذف عنکبوت
با پذیرفته‌شدن آثاری که محصول سازمان اوج هستند و صرف‌نظر کردن از آثاری چون عنکبوت در این فستیوال، این شائبه مطرح می‌شود که هیئت انتخاب مستقل عمل نکرده است؛ درستکار درباره صحت این فرضیه بیان کرد: نه چنین چیزی نیست، اتفاقاً فیلم آقای ایرج‌زاد گویا قبل از اینکه به هیئت انتخاب بیاید، در پروانه نمایش یا اکران مشکلی داشت که حل شده و چند بار گفتند که مشکلات پروانه نمایش فیلمشان حل شده و این اثر اکران می‌شود. یعنی اصلاً از جنبه دیگر به این فیلم نگاه نشد. این را قویاً رد می‌کنم چون چنین چیزی نبوده است.
کم‌مسئله‌ترین هیئت انتخاب
درستکار در پاسخ به این پرسش که آیا هدف هیئت انتخاب، حذف آثار حساسیت‌برانگیز و ملتهب اجتماعی در جشنواره فیلم فجر بوده است، بیان کرد: نه، اصلاً چنین نبوده است. رسانه‌ها این مطالب را اعلام می‌کنند که برای خودشان مخاطب بگیرند. این هیئت کم‌مسئله‌ترین هیئت انتخابی بوده که تجربه کرده‌ام. با وجود اینکه تعداد فیلم‌ها ۸۹ اثر بود، اما انتخاب‌ها ساده بود، چون معلوم بود کدام‌یک از بقیه بهتر هستند. من به تمام کسانی که نقد می‌کنند و همه فیلمسازانی که انتظار دارند فیلمشان در جشنواره باشد، ۱۰۰ در صد حق می‌دهم، چون جشنواره فیلم فجر فرصت خیلی خوبی است. اما ای کاش پنج درصد هم به هیئت انتخاب حق می‌دادند. به هر حال هر جشنواره‌ای برای خودش قواعدی دارد. آنها پنج درصد به هیئت انتخاب حق بدهند که بر اساس تجربه و شناختی که داشتند به انتخاب دست زدند. اتفاقاً دو-سه فیلم در میان انتخاب‌ها وجود دارد که اگر ببینید کاملاً تعجب خواهید کرد. بسیار فیلم‌های حساسی هستند و موضوعات خاصی را دنبال می‌کنند.
فیلم حساسیت‌برانگیز اصلاً به دست هیئت انتخاب نرسیده
وی با اعلام اینکه من فیلم حساسیت‌برانگیزی میان آثار ندیدم، افزود: وقتی یک فیلم به شورای پروانه ساخت می‌رود و پروانه می‌گیرد، یعنی تمام حساسیت‌هایش از بین رفته است. هفت نفر عضو شورای پروانه ساخت فیلمنامه را می‌خوانند و می‌دانند قرار است چه ساخته شود. وقتی هم فیلم ساخته می‌شود، ۹ نفر در پروانه نمایش فیلم را می‌بینند که معلوم می‌شود چه چیزی ساخته شده است. به همین دلیل فیلم حساسیت‌برانگیز به دست هیئت انتخاب اصلاً نرسیده و چنین چیزی در این دوره جشنواره نداشتیم و فیلم حساسیت‌برانگیز وجود نداشته است. به‌جز این موارد حداقل ۲۰ نفر که افراد متخصصی هستند در ارشاد وجود دارند که فعالیت‌های خود را انجام می‌دهند. اداره نظارت و ارزشیابی و کارشناس‌هایشان هم هستند.
آیا فیلم لاله که حذف شد کسی درباره‌اش سؤال کرد؟
این منتقد در پایان افزود: برای مثال فیلم کمال تبریزی، شهریار بحرانی یا فیلم «لاله» که از ۱۰ سال قبل درباره‌اش صحبت می‌کنند و بالای ۱۰ میلیارد هزینه‌اش شده است، در این انتخاب‌ها وجود ندارد. آیا فیلم لاله که حذف شد کسی درباره‌اش پرسید؟ اگر هیئت انتخاب دیگری بود، فیلم لاله را به‌خاطر پروداکشن عظیمش انتخاب می‌کردند یا اثر آقای بحرانی و فیلم‌های دیگری که اسمشان را نمی‌آورم انتخاب می‌شدند، دوستان قسمت پر لیوان را نمی‌بینند.
گزارش از هنگامه ملکی
نظر شما