شاید برهم صالح می‌خواهد در یک لحظه قهرمان معترضان شود

یاسر قزوینی، استاد تاریخ دانشگاه تهران و تحلیلگر مسائل عراق درباره حملات اخیر به مقر دیپلمات‌های آمریکایی به ایرناپلاس می‌گوید: در چند وقت اخیر، حملاتی به پایگاه‌های آمریکایی صورت گرفته که گروه خاصی مسئولیت این حملات را برعهده نگرفته است. البته قابل‌ ذکر است این پایگاه فقط پایگاه نیروهای آمریکایی نیست، بلکه نیروهای عراقی نیز در آنجا مستقر بودند.

 چه گروهی عامل حملات اخیر در عراق است؟

قزوینی در ادامه با بیان اینکه ما در حملات اخیر، با چند سناریو درباره اینکه چه گروهی عامل این حمله بوده روبه‌رو هستیم، توضیح می‌دهد: یک فرض در رابطه با نیروهای نزدیک به ایران و فرض دوم عاملیت داعش است. فرض سوم هم مربوط به عاملیت گروه‌های دیگری است که می‌تواند شامل گروه‌های خردتر و نزدیک به داعش باشد که الزاماً هم این گروه‌ها، در کلیات خود به جناح سیاسی قوی‌ای در پارلمان و سیاست عراق وابسته نباشند. یا اینکه گروه‌های جهادی دیگر به‌جز داعش مانند انصارالاسلام، عامل این حملات باشند.

این تحلیلگر مسائل عراق مطرح می‌کند: ما در این ‌بین، باید بررسی کنیم که کدام گروه قوی‌تر و کدام گروه ضعیف‌تر است. حالا اینکه این پایگاه به‌جز نیروهای آمریکایی، نیروهای عراقی را نیز شامل می‌شده، خود چند نتیجه دارد و آن اینکه احتمال عاملیت نیروهای حزب‌الله و انصار را کمتر می‌کند. نیروی دیگری که امکان دارد این حملات را انجام داده باشند، نیروهای نزدیک به مقتدی صدر هستند که از ابتدا با آمریکا تقابل داشتند. بنابراین امکان اینکه این نیروها بخواهند با آمریکا نزاع کنند وجود دارد. اما بازهم حضور نیروهای عراقی در این پایگاه، این احتمال را تضعیف می‌کند. مگر اینکه خرده گروه‌های دیگری که نزدیک به الحشدالشعبی باشند که احتمالاً نگاه شیعی تندی هم ندارند، در ماجرا دخیل باشند که فهم آن راحت نیست و بعید است.

 داعش مسئولیت حمله کرکوک را برعهده نگرفته است

قزوینی همچنین درباره اینکه داعش مسئول این حملات است یا نه، تصریح می‌کند: اگر مشخصاً بخواهیم بگوییم داعش این حملات را انجام داده باید گفت که در ابتدای امر، داعش این حملات را برعهده نگرفته است. معمولاً داعش هر عملیاتی را که انجام می‌دهد برعهده می‌گیرد، هرچند ممکن است برعهده نگرفتن برخی عملیات‌ها مزایای بیشتری برای آنان داشته باشد؛ زیرا یکی از استراتژی‌های گروه‌هایی مثل داعش همین است که نیروهای قدرتمند به جان هم بیفتند. بنابراین از این ‌جهت این حملات می‌تواند توسط داعش انجام‌ شده باشد.

قزوینی در ادامه می‌افزاید: البته از آنجایی که داعش معمولاً حملاتش را برعهده می‌گیرد این احتمال ضعیف است که مسئول این حملات باشد. اما روند فعالیت‌های داعش، خصوصاً بعد از کشته شدن ابوبکر بغدادی، این بوده که عملیات‌های زیادی در عراق و سوریه انجام داده و مشخصاً در این هفته، عملیاتی مثلاً در روز شنبه در مناطق نفتی سوریه و همین‌طور در نزدیکی پالایشگاه عراق در استان صلاح‌الدین عراق انجام داده است. همچنین عملیاتی انجام شد که یک پایگاه پلیس اتحادیه عراق نشانه گرفته شد. کارکرد این پایگاه‌ها، حمایت از تأسیسات نفتی بود همچنان که یکی از کارکردهای پایگاه  k۱ کرکوک هم حمایت از تأسیسات و ترانزیت نفت است. البته داعش همواره در منطقه کرکوک، عملیاتی انجام داده که کم هم نشده و به‌طور مشخص در سه هفته گذشته، بر اساس آماری که خودشان ارائه دادند، عملیات‌های متعددی انجام دادند که بین ۲ تا ۴ کشته داشته است.

این تحلیلگر مسائل عراق معتقد است منطق عملیات داعش، می‌تواند به‌گونه‌ای مؤید این باشد که حمله به پایگاه k۱ کرکوک توسط داعش انجام ‌شده باشد، اما چون داعش این عملیات را بر عهده نگرفته، احتمال وقوع آن توسط این گروه تضعیف می‌شود. البته در سوریه هم حمله موشکی به پایگاه ائتلافی در نزدیک شدادی در همین هفته، انجام دادند و ممکن است این حمله نیز موردی مشابه باشد.

او همچنین بیان می‌کند که اگر کار داعشی‌ها باشد، مزیت آن این است که بتوانند بحران و بی‌ثباتی را ایجاد کنند. زیرا داعش استراتژی عدالت-توحش را مدنظر دارد و بنابراین می‌تواند این حمله نیز، از جمله حملات داعش باشد. زیرا گروه‌های قدرتمند یکی از اولویت‌های آنهاست و برای آنکه بتوانند فعالیت‌های خود را از سر بگیرند و قدرتمند شوند، باید بتوانند گروه‌هایی را که در آن منطقه هستند، به جان هم بیندازند.

قزوینی در ادامه توضیح می‌دهد: مسئله دیگر، انصارالاسلام است. گروه انصارالاسلام یکی از گروه‌هایی است که به القاعده نزدیک است و مؤسس اصلی آن ملافاتح است. در دو سه هفته گذشته، آنها عملیات‌هایی انجام داده‌اند. این گروه، قبلاً فعالیت‌های زیاد و حضور قدرتمندی در عراق داشت و حتی به‌گونه‌ای داعش هم در ابتدا وابسته به این گروه بود. این گروه عملیاتی را در دیاله انجام داد و چند روز قبل، بیانیه‌ای منتشر کرد و به‌گونه‌ای که یادآور شدند که ما فعالیتمان را در عراق هنوز داریم. همچنین یک ماه پیش، عملیاتی انجام دادند که منجر به کشته شدن یک تا دو نفر شد. درواقع بیانیه‌ای که یکی دو روز پیش صادر کردند نشان می‌داد انصارالاسلام همچنان در عراق است و چون این گروه ریشه کردی دارد، بنابراین می‌تواند یکی از گزینه‌های ضعیفی باشد که عامل این حمله است.

علت استعفای غیرمنتظره برهم صالح

این تحلیلگر مسائل عراق در توضیح وضعیت سیاسی در عراق با توجه به استعفای رئیس‌جمهوری آن، می‌گوید: در حال حاضر در عراق، دو نگاه سیاسی وجود دارد؛ نگاهی که خیلی آرام‌تر است، قائل به تحولات بنیادین و ساختاری نیست. در مقابل نگاه دیگری وجود دارد که معتقد است باید در نظام سیاسی عراق، اصلاحات اساسی رخ دهد.

او با بیان اینکه «تهدید به استعفا از سوی رئیس‌جمهور در واقع مسأله‌ای بود که هیچ‌کس با هیچ نگاه سیاسی‌ای، انتظار نداشت»، تصریح می‌کند: یک فرض، به تئوری توطئه برمی‌گردد که در ایران هم این نظریه محبوب است و می‌گویند او از آمریکا دستور می‌گرفته است. نظریه دیگر این است که او یک سیاستمدار باهوش است که نمی‌خواهد به سیاستمدار بدنام تبدیل شود، بلکه برعکس در یک‌لحظه می‌تواند به‌عنوان قهرمان معترضان تبدیل شود. البته اینجا این سؤال مطرح می‌شود که معترضان نماینده همه مردم هستند یا نه؟ که می‌توان گفت نماینده تعداد زیادی از مردم هستند و مردم از وضع سیاسی فعلی راضی نیستند و نشانه آن‌هم انتخابات سابق بود که در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۲۰ تا ۳۰ درصد از مردم در آن شرکت کردند.

قزوینی ادامه می‌دهد: از نگاه تظاهرات‌کنندگان کسی که می‌خواهد به ریاست جمهوری برسد باید خارج از این چرخه ۱۵ نفره باشد و تا حدی مرجعیت هم با این مسأله موافق بوده. حتی در تریبون نمازجمعه این هفته هم سخن سیاسی مطرح نشد که خود این موضوع پیام دارد و چه‌بسا تأیید تهدید به استعفای ایشان است.

او همچنین بیان می‌کند: به نظر می‌رسد دیر یا زود باید انتخابات سریعی انجام شود یا اینکه سازمان ملل بخواهد که به‌گونه‌ای بر انتخابات عراق نظارت داشته باشد. زیرا مردم به هیچ ناظری در عراق اعتماد ندارند، زیرا اگر این اتفاق نیفتد تظاهرات ادامه پیدا خواهد کرد چرا که تظاهرات‌ها سازوکار خود را پیدا کرده‌اند. همین‌طور حضور جوانان در میدان‌ها و خیابان و همچنین تعطیل بودن کشور ادامه دارد. همچنین تظاهرات‌کنندگان با نهادی که بخواهد باز شود برخورد می‌کنند. این مسائل اهرم فشاری است که نظام سیاسی بتواند خود را اصلاح کند. اما اینکه نیروهای سیاسی در عراق، می‌توانند نوع سیاست‌ورزی‌ای را که به آن عادت کرده‌اند کنار بگذارند یا نه، مسئله دیگری است.

گفتنی است از اواخر ماه اکتبر، حملات موشکی متعددی به محل استقرار سربازان و دیپلمات‌های آمریکایی در عراق ادامه دارد و هیچ گروهی تاکنون مسئولیت این حملات را بر عهده نگرفته است. در حمله اخیر نیز برای نخستین بار یک آمریکایی کشته شد و خبرگزاری فرانسه در گزارشی نوشته که این حمله می‌تواند تنش بین واشنگتن و تهران را تشدید کند.

روز جمعه نیز برهم صالح استعفا داد. او می‌گوید از آنجا که قانون اساسی عراق به او امکان مخالفت با نامزد پیشنهادی اکثریت مجلس را نمی‌دهد، از سمت خود به‌عنوان رئیس‌جمهوری استعفا می‌دهد تا این قانون را نقض نکرده باشد.