هادی مرزبان: تماشای یک تئاتر با خانواده، برابر است با یک ماه حقوق کارمندی

سالن‌های تئاتر کشور روزهای خلوتی را تجربه می‌کنند، مشکلات اقتصادی در ایجاد چنین فضایی نقش مهمی دارند، اما فقدان تبلیغات شهری و همچنین روند خصوصی‌سازی تئاتر که می‌توان گفت از دهه ۸۰ شروع شده است، در سکوت حاکم بر سالن‌های تئاتر مؤثر هستند. در شرایطی تئاتر ایران به سمت خصوصی‌سازی می‌رود که همواره نقش دولت در حمایت از برنامه‌های فرهنگی ایران ضروری بوده است.

هادی مرزبان، کارگردان پیشکسوت تئاتر درباره تأثیر خصوصی‌سازی در تئاتر و خطر گیشه‌پسند شدن آثار به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد: عده‌ای گوشه چشمی به گیشه دارند و می‌خواهند هر طور شده گیشه را بگیرند؛ این روند یعنی لطمه به همه آن خواسته‌هایی که کارگردان می‌تواند برای فرهنگ‌سازی و تولید یک تئاترِ ناب داشته باشد. همیشه می‌گویم اگر کارگردان بخواهد فقط کارِ درست انجام دهد، کلی بازیگر در آن تئاتر مشغول به کار هستند که باید دستمزد بگیرند. این است که دچار وضعیت شتر گاو پلنگی شده‌ایم که هیچ چیزش مشخص نیست.

هنوز به‌جایی نرسیده‌ایم که به‌ سمت تئاتر خصوصی برویم

مردم هنوز به ‌تماشای تئاتر عادت نکرده‌اند و فقدانش را در زندگی خود احساس نمی‌کنند. به‌همین دلیل است که تئاتر –مانند دیگر کالاهای فرهنگی- نخستین گزینه‌ای است که با ایجاد شرایط سخت اقتصادی از زندگی مردم خارج می‌شود. در چنین شرایطی طبیعی است که وقتی مخاطب با بلیت‌های گران تئاتر روبه‌رو می‌شود، دیگر تمایلی برای دنبال کردن خبرهای آن نخواهد داشت؛ اما در چنین شرایطی چرا به سمت خصوصی‌سازی در تئاتر گام برداشته می‌شود؟

مرزبان با اشاره به‌اینکه افرادی که در تئاتر مشغول به کار بودند، مدینه فاضله‌ای برای خود ساخته‌اند، گفت: همواره می‌گفتم کشور ما به‌جایی نرسیده که به‌ سمت تئاتر خصوصی برویم. کشورهایی که از نظر فرهنگی از ما جلوتر هستند، امکان ندارد بدون کمک مستقیم دولت بتوانند سرپا بایستند. در فرانسه و انگلستان که می‌بینید شبی ۵۰۰ تئاتر روی صحنه می‌رود، تئاتر خصوصی دارند، اما تئاتر خصوصی آنها با تئاتر خصوصی ما فرق می‌کند. خیلی از تئاترهای آنها اصلاً تئاتر نیست. با فرهنگ، سنت‌ها و آداب و رسوم  ما هماهنگ نیست. در آن کشورها بلیت تئاترهایشان رزرو می‌شود و توریست‌ها به تئاتر آنها می‌روند؛ زیرا برای چیزهای دیگری است که جذب تئاتر می‌شوند.

به گفته مرزبان، تئاتر اینترنشنال انگلستان با بودجه مستقیم دولت اداره می‌شود. او ادامه داد: ادامه حیات تئاتری که پشتوانه فرهنگی درستی پشت آن نباشد، بدون حمایت دولت، ممکن نیست. متأسفانه نمی‌دانیم که مسئولان می‌خواهند تئاتر داشته باشیم یا نه؟ اصلاً ما را قبول دارند یا نه؟ ما ابتدای کار هستیم. خیلی از دوستان به ما به چشم مطرب نگاه می‌کنند، ما چطور می‌توانیم به‌ سمت تئاتر خصوصی برویم که برای ما سیاه است و چیزی ندارد.

سالن‌های تئاتر با قیمت‌های خیلی بالا اجاره داده می‌شوند، مسئله‌ای که منجر به بالا رفتن قیمت بلیت و کاهش تماشاگر می‌شود. این کارگردان تئاتر به‌ عملکرد برخی از جوانان در ساماندهی بیغوله‌ها برای ایجاد فضایی برای اجرای تئاتر خبر داد و گفت: دولت باید در این ماجرا دست‌ به‌کار شود و راه دیگری ندارد، البته این در شرایطی است که ما تئاتر می‌خواهیم، اگر نمی‌خواهیم که دیگر جای بحث ندارد.

تماشاچی واقعی تئاتر پشت در می‌ماند

پیش از شروع روند خصوصی‌سازی، می‌شد تئاترهایی با قیمت متناسب با جیب دانشجویان و طبقه متوسط پیدا کرد، اما این روزها دیگر نمی‌توان به‌برخی از تئاترها نزدیک شد. مرزبان با اشاره به بلیت‌هایی که با قیمت ۲۰۰ یا ۲۵۰ هزار تومان به‌فروش می‌رسند، بیان کرد: می‌بینیم که به یک هنرپیشه شبی چند میلیون حقوق می‌دهند. در چنین ساختاری همه چیز به‌هم می‌خورد. از طرفی، همه بازیگران فکر می‌کنند که همه تئاترها باید با همان دستمزد باشد، از طرفی فکر می‌کنم تماشاچیِ واقعیِ تئاتر، نمی‌تواند به آن تئاترها برود و پشتِ‌ِ در می‌ماند. کدام دانشجو می‌تواند برای یک تئاتر، ۲۰۰ هزار تومان هزینه کند؟ کدام کارمند در کشور ما می‌تواند با دو فرزند و همسرش یک میلیون تومان برای تئاتر هزینه کند؟ حال اگر بخواهند شام هم بیرون از خانه بخورند یعنی فرد باید حقوق یک ماهش را هزینه یک شب کند.

این کارگردان تئاتر با اشاره به‌اینکه روند خصوصی‌سازی از زوایای مختلف به تئاتر لطمه زده است، توضیح داد: وقتی تئاتری را به اجرا می‌برم، همواره نگران این هستم که حدِ وسطی برای قیمت بلیت تعیین کنم تا طبقه متوسط بتوانند تئاتر ببینند. البته هزینه‌هایی برای اجرای تئاتر هست که از آنها خبر دارم، اما به هر حال باید به این فکر کنیم افرادی شیفته تئاتر هستند و باید بتوانند به آن دسترسی داشته باشند. اگر خودمان عاشق تئاتر هستیم و می‌خواهیم تئاتر در سبد اقتصادی خانواده‌ها باشد، باید به فکر جیب تماشاچی‌ها هم باشیم.

به گفته مرزبان پیش از این، دولت بودجه لازم برای ساخت دکور و موارد مورد نیاز ابتدایی را تقبل می‌کرد و از درآمد حاصل از تئاتر برای دستمزد بازیگرها استفاده می‌شد، اما یکی از مشکلات این روزها برای اجرای تئاتر، تأمین هزینه‌های دکور صحنه است.

گزارش از آیدین پورخامنه