علی علیپور با یک ضربه مبتدیانه، ضربه پنالتی را از دست داد تا پرسپولیس مقابل ماشین‌سازی با تساوی بدون گل متوقف شود. اما روش او در نواختن پنالتی، شعارهای تند هواداران را در پی داشت و از طرفی با انتقاد شدید گابریل کالدرون، سرمربی پرسپولیس همراه شد که: «علیپور با این نوع پنالتی زدن به خودش، خانواده‌اش، تیمش و هوادارانمان بی‌احترامی کرد. دیگر اجازه نمی‌دهم پنالتی بزند.»
پس از ۹۳۴ روز
درست پس از ۹۳۴ روز، ۲ سال و ۶ ماه و ۱۹ روز بعد از آنکه مهدی طارمی در بازی مقابل الریان قطر در لیگ قهرمانان آسیا در ورزشگاه آزادی پنالتی «چیپ» خود را به بیرون زد، در نهایت با تساوی بدون گل مقابل میهمان خود متوقف شد، علی علیپور نیز تصمیم گرفت پنالتی را «چیپ» بزند و حامد لک بدون آنکه از جای خود تکان بخورد به‌راحتی این ضربه را در آغوش گرفت. خشم هواداران پرسپولیس به‌اندازه‌ای بود که جشن سوپرجام را تبدیل به ماتم کرد. علیپور نیز در رختکن ماند و برای مشارکت در جشن با هم‌تیمی‌هایش بیرون نیامد. ساعت‌های سخت علیپور با هزاران ناسزایی که در اینستاگرامش نوشتند، ادامه یافت. او با انتشار پستی در اینستاگرام از هواداران عذرخواهی کرد؛ پستی که نزدیک به ۸۰ هزار کامنت برایش درج کرده‌اند.
ایده پنالتی از کجا آمد؟
در اینجا قصد داریم نحوه زدن ضربه پنالتی را مورد نقد و بررسی قرار دهیم. اما قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم، می‌خواهیم بدانیم چه کسی اولین بار ایده ضربه‌های پنالتی را مطرح کرد؟ رافائل بالستر، در دهه ۷۰ میلادی روزنامه‌نگار معروفی بود که جام رامون دکارانسا از مهم‌ترین رویدادهای اسپانیا به او تعلق داشت. مسئول برگزاری این رقابت‌ها شهرداری بود. این بازی‌ها در روزهای شنبه و یکشنبه و با انجام چهار بازی برگزار می‌شد. در جام رامون دکارانسا تیم‌های بزرگ اسپانیایی و خارجی به‌خصوص آمریکای جنوبی، شرکت می‌کردند. تیم‌های آمریکای جنوبی در آن زمان خیلی شناخته شده نبودند که این باعث جذابیت مسابقات می‌شد.
پیشنهاد بالستر
یکی از قوانین بازی‌ها این بود که در صورت تساوی در نیمه‌نهایی، بازی در وقت‌های اضافه دنبال می‌شد. این موضوع باعث خستگی بازیکنانی می‌شد که روز بعد دوباره باید به میدان می‌رفتند. به همین خاطر به دنبال پیدا کردن روشی بودند که این مشکل برطرف شود. بالستر روشی را پیشنهاد داد که در نهایت جهانی شد. پیشنهاد این روزنامه‌نگار اسپانیایی این بود که وقتی بازی مساوی به پایان برسد، ضربات پنالتی تعیین کننده تیم برنده شود. او ایده‌اش را در روزنامه کادیس منتشر کرد و مسئول برگزاری مسابقات از آن استقبال کرد. سپس با تیم‌های حاضر در این بازی‌ها در آن سال صحبت کرد و آنها نیز موافقت خود را اعلام کردند.
اولین ضربات پنالتی
اولین بار استفاده از ضربات پنالتی برای تعیین تیم برنده در دیدار بارسلونا و رئال ساراگوسا در دوم سپتامبر سال ۱۹۶۲ اتفاق افتاد. گل‌های این بازی را مارسلینو و ره به ثمر رساندند تا بازی با تساوی یک بر یک به پایان برسد. مسئولان برگزاری بازی‌ها در این دیدار از روش پرتاب سکه برای تعیین تیم برنده استفاده نکردند، بلکه از شیوه پیشنهادی رافائل بالستر بهره بردند. ۵ ضربه ساراگوسا را دوکا (گل)، سمیناریو (گل)، لاپترا، پوسته و سانتاماریا (بیرون) و یارسا (گل) زدند و برای بارسلونا بنیتس (گل)، ره (گل)، کمپس، پوسته و کوبیا (دروازه‌بان توپ را مهار کرد) و گارسیا (گل) زدند. دو تیم در ضربات پنالتی ۳ بر ۳ مساوی شدند.
بارسا، اولین فاتح ضربات پنالتی
سپس داور با روسای دو باشگاه مشورت کرد و تصمیم گرفت ۵ ضربه دیگر زده شود، اما این بار بارسلونا آغازگر ضربات بود. گویوائرتس، بنیتس، ره، گارسیا و ورخس ضربه‌هایشان را به گل تبدیل کردند. این بار درون دروازه بارسا، پسودا ایستاد و دوکا نخستین ضربه ساراگوسا را به بیرون زد تا بارسا پیروز بازی شود و جام رامون دکارانسا را بالای سر برد. این بازی در تاریخ فوتبال ماندگار شد، چون برای اولین بار ضربات پنالتی تیم برنده را مشخص کرد. این شیوه در همه جای جهان استفاده شد. در اول آگوست ۱۹۷۱، یوفا تصمیم گرفت در صورت تساوی بازی پس از وقت‌های اضافه، از ضربات پنالتی استفاده شود.
ایستادن پشت ضربه پنالتی
قانون استفاده از ضربات پنالتی در جام جهانی برای اولین بار در مسابقات سال ۱۹۸۲ اسپانیا به کار برده شد. برنده فینال جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا نیز با این روش مشخص شد. اما اکنون می‌خواهیم بدانیم یک ضربه پنالتی علمی چگونه به گل تبدیل می‌شود؟ در ظاهر زدن ضربه پنالتی روی کاغذ آسان‌ترین کار در دنیای فوتبال محسوب می‌شود. گل کردن یک توپ ۴۵۰ گرمی از فاصله ۱۱ متری مقابل دروازه‌ای که ۷ متر و ۳۲ سانتی‌متر طول و ۲ متر و ۴۴ سانتی‌متر ارتفاع دارد، نباید کار سختی باشد! آن هم در شرایطی که قد یک دروازه‌بان نهایت ۲ متر است! اما، شمار پنالتی‌های زیاد از دست رفته به‌خصوص در پایان بازی، نشان می‌دهد که این همه ماجرا نیست.
نوعی بازی روانی
ایستادن پشت ضربه پنالتی یکی از پرفشارترین و استرس‌زاترین لحظه‌های فوتبال است. پنالتی زدن به همان اندازه که به مسائل جسمانی وابسته است، نوعی بازی روانی هم محسوب می‌شود. در یکی از دیدارهایی که ضیافت پنالتی‌ها تکلیف تیم برنده را مشخص کرد، بایرن مونیخ در ورزشگاه سانتیاگو برنابئو موفق شد تا رئال مادرید را شکست دهد. نکته جالب این که از ۹ ضربه پنالتی تنها ۴ ضربه به گل تبدیل شد که آماری کمتر از ۵۰ درصد بود. در حالی که آمار پنالتی‌های وسط بازی چیزی حدود ۸۰ درصد است. این افت آمار کاملاً معنادار بوده و دلایل خاص خود را دارد. دلایلی که مطمئناً به مهارت فوتبالی بازیکنان یا جادوی دروازه‌بان‌ها ربطی ندارد!
آگاهی از توانایی‌های خود
وقتی بازیکن پشت ضربه پنالتی می‌ایستد باید به مسائل مختلفی توجه داشته باشد. اول از همه نباید اعتماد به نفس بیش از حد داشته، اما باید از توانایی‌های خود آگاه باشد. دوم اینکه سعی نکند از روانشناسی معکوس استفاده کند، چون اکثر دروازه‌بان‌ها هم احتمالاً همین کار را می‌کنند. تحقیقات نشان‌داده بهترین پنالتی‌ها را کسانی می‌زنند که به عکس‌العمل دروازه‌بان توجهی ندارند. این افراد کسانی هستند که موقعیت دروازه‌بان را در نظر نمی‌گیرند و با سبک و استراتژی خودشان به توپ ضربه می‌زنند. در نهایت موضوعی که اهمیت زیادی دارد، این است که بازیکن با حرکات چشم و بدن خود باعث لو رفتن مسیر توپ نشود. با این‌حال گفتن این حرف‌ها از انجام دادنش آسان‌تر است.
کار کردن روی تمرکز و آرامش
به کمک این دستورالعمل بازیکنان می‌توانند دقت ضربه‌های پنالتی خود را افزایش داده و احتمالاً تیمشان را نجات دهند. تفاوت‌هایی بین پنالتی حین بازی و ضربات پنالتی آخر بازی وجود دارد. ضربه پنالتی حین بازی از نظر ماهیت مشابه ضربات پنالتی آخر بازی است، اما از حیث قوانین با یکدیگر تفاوت دارند. با این‌حال این دستورالعمل برای هر دو نوع ضربه صدق می‌کند و از استراتژی‌ها و تاکتیک‌های آن می‌توان هم در ضربه پنالتی حین بازی و هم در ضربات پنالتی آخر بازی استفاده کرد. در جلسات تمرین روی تمرکز و آرامش خود کار کنید. پیش از اینکه در موقعیت زدن ضربه پنالتی قرار بگیرید، باید بخشی از تمرین‌های خود را به تکنیک‌های حفظ خونسردی در شرایط بحرانی اختصاص دهید.
تحت فشار، خونسرد باشید
تمرین کنید تا بتوانید تحت فشار، خونسردی خود را حفظ کنید. درباره اتفاقات بد احتمالی فکر نکنید. تمرین‌های ذهنی روزانه به شما کمک می‌کند در شرایط بحرانی بتوانید احساساتتان را کنترل کنید. تلاش کرده تا موضوعات مثبتی را در ذهن خود مجسم کنید. قبل از این که پشت ضربه پنالتی قرار بگیرید، حتماً لازم است برای زدن پنالتی تمرین کنید. از قبل باید از نقاط قوت خود در ضربه‌های پنالتی آگاه باشید و روی آنها تمرین کنید. وقتی تحت فشار هستید، در صورتی‌که قبلاً تمرین پنالتی کرده باشید، کارتان خیلی راحت‌تر می‌شود. در ذهن خود روی نقطه‌ای که می‌خواهید توپ را به آنجا بفرستید متمرکز شوید، اما از چشمتان استفاده نکنید.
به دروازه‌بان توجه نکنید
از تصور دروازه‌بان نسبت به تاکتیک‌هایتان آگاه شوید. دروازه‌بان‌ها بلدند که چطور با درک حرکات پنالتی‌زن، ضربه پنالتی را مهار کنند. دروازه‌بان از سبک بازی شما آشنایی دارد و بر اساس بازی‌های قبلی، می‌تواند حدس بزند که چگونه پنالتی می‌زنید. با این‌حال، او هنوز باید چند لحظه قبل از زدن ضربه از روی حرکات شما مسیر توپ را حدس بزند. به همین دلیل باید مراقب حرکات چشم و پای خود باشید، چون دروازه‌بان به دقت مراقب شما است. اگر دروازه‌بان قبل از زدن ضربه می‌خواست با شما حرف بزند، توجهی نکنید. به یاد داشته باشید که دروازه‌بان سعی می‌کند حواستان را پرت کند.
حواستان باشد
اگر دروازه‌بان کاری می‌کند که حواستان را پرت کند، به او نگاه نکنید، این یک تاکتیک آگاهانه برای از بین بردن تمرکز شماست. از جمله نمونه‌های معروف این تاکتیک می‌توان به رقص پای بروس گروبلار دروازه‌بان لیورپول در رقابت‌های لیگ قهرمانان سال ۱۹۸۴ اشاره کرد. سعی نکنید با نگاه کردن به زاویه مخالف، دروازه‌بان را گول بزنید، دروازه‌بانان به‌خوبی از این حقه مطلع هستند و این استراتژی به شکست می‌انجامد. حواستان باشد که دروازه‌بان زاویه پاهای شما را زیر نظر دارد. کریس جونز، کارشناس ورزشی می‌گوید: اگر پاهای زننده ضربه در وضعیت زاویه بسته باشد، بازیکن راست پا توپ را به سمت راست دروازه‌بان (سمت چپ خودش) می‌زند و اگر همین بازیکن راست پا، مستقیم به سمت توپ برود، ضربه را به سمت چپ دروازه‌بان (راست خودش) ارسال می‌کند.
شوت پرسرعت بزنید
وقتی داور توپ را روی نقطه پنالتی قرار می‌دهد، جایگیری کرده و تاکتیک خود را مرور کنید. بسیار مهم است که ضربه پنالتی را طوری بزنید که منطبق با توانایی‌های شما باشد. علاوه بر این، باید کمی «علم ورزش» را هم در ضربه خود لحاظ کنید. به‌سرعت تصمیم بگیرید که کدام‌یک از رویکردهای زیر در این لحظه مناسب شما است؛ شوت پرسرعت بزنید. سرعت ضربه پنالتی مورد بررسی قرار گرفته و به نظر می‌رسد که اگر ضربه به‌سرعت و با قدرت مناسب زده شود، عنصر غافلگیری را به پنالتی اضافه می‌کند. اگر بتوانید ظرف سه ثانیه پس از سوت داور، یک ضربه خوب و سریع به توپ بزنید، احتمال موفقیت بالا می‌رود.
منتظر حرکت دروازه‌بان بمانید
زدن شوت با تأخیر یک راهکار دیگر است. اگر بخواهید دروازه‌بان را با جنگ روانی مغلوب کنید، می‌توانید از زمان به نفع خود استفاده کنید. چنانچه بیش از ۱۳ ثانیه تأخیر داشته باشید، تمرکز دروازه‌بان به هم می‌خورد. بعضی اوقات هم باید منتظر حرکت دروازه‌بان بمانید. در این صورت باید آماده باشید که به محض حرکت دروازه‌بان، واکنش نشان دهید. گاهی نیز باید با «لکنت» به سمت توپ بروید! این یک نوع حرکت «کاذب» است که باعث می‌شود دروازه‌بان گیج و مبهوت شود. برای انجام این کار باید خیلی مراقب باشید چون وقتی شروع به حرکت می‌کنید، نمی‌توانید درست قبل از ضربه زدن به توپ به‌طور کامل متوقف شوید. در غیر این‌صورت، داور گل را نمی‌پذیرد.
از چشمتان استفاده نکنید
در ذهن خود روی نقطه‌ای که می‌خواهید توپ را به آنجا بفرستید متمرکز شوید، ولی از چشمتان استفاده نکنید. همان‌طور که پیش از این شرح داده شد، دروازه‌بان چشمان شما را زیر نظر دارد و هرچه بیشتر نگران باشید، بیشتر احتمال دارد که با چشمانتان روی نقطه مورد نظر خیره شوید. این نکات می‌تواند برای جلوگیری از این اتفاق مؤثر باشد. قبل از حرکت به سمت توپ، نقطه‌ای را که می‌خواهید توپ را به طرف آن ارسال کنید در ذهن خود مجسم کنید. به دروازه‌بان نگاه نکنید. برای راحتی کار می‌توانید تصور کنید که دروازه‌بانی وجود ندارد. روی توپ تمرکز کنید. در تمام مدت چشمتان را روی توپ نگه دارید و متمرکز باقی بمانید.
اولویت با دقت است یا با قدرت؟
وقتی داور در سوت خود دمید، به توپ ضربه بزنید. قبل از این کار باید تصمیم بگیرید که آیا در ضربه‌تان اولویت با دقت است یا با قدرت؟ این تصمیم نوع ضربه شما را مشخص می‌کند و پس از آن، با توجه به این نکاتی که به شما می‌گوییم به توپ ضربه بزنید. دقت؛ اگر می‌خواهید که دقت مقدم بر قدرت باشد، با بخش درونی پا به توپ ضربه بزنید. قدرت؛ گاهی اوقات یک ضربه پرقدرت برای عبور دادن توپ از دروازه‌بان کافی است. در صورتی که توپ با سرعت ۱۲۸ کیلومتر در ساعت شوت شود، ظرف ۵۰۰ میلی ثانیه به خط دروازه می‌رسد در حالی‌که دروازه‌بان برای حرکت از مرکز دروازه به طرف تیرها به ۶۰۰ میلی ثانیه زمان نیاز دارد. برای این منظور باید با روی پا به توپ ضربه بزنید.
استفاده از توپ‌های برگشتی
تنها چهار تا شش قدم از توپ فاصله بگیرید و مستقیم به سمت آن گام بردارید، زیرا بررسی‌ها نشان می‌دهد که این موفق‌ترین رویکرد ممکن است. توپ را با ارتفاع کم به فاصله ۷.۵ سانتی‌متری تیر دروازه نشان بروید. کریس جونز معتقد است ضربه‌های کم ارتفاعی که از روی دورخیز کوتاه و مستقیم زده شوند، «غیر قابل مهار» هستند. از طرفی، باید هوشیار باشید. وقتی به توپ ضربه می‌زنید تصور نکنید که کار تمام شده است. همیشه آماده استفاده از توپ‌های برگشتی باشید، اما مراقب باشید که فقط در صورتی‌که دروازه‌بان توپ را دفع کند، خودتان می‌توانید مجدداً به آن ضربه بزنید، اما اگر توپ به تیر دروازه برخورد کند، زننده ضربه نمی‌تواند قبل از سایر بازیکنان توپ را لمس کند.
چه کسی برای اولین بار «چیپ» زد؟
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که فارغ از تمام مسائل شانس و اقبال هم بی‌تردید در نتیجه ضربات پنالتی تأثیر دارد. چه بسیار ضرباتی که با خوش‌شانسی حتی با وجود عکس‌العمل مناسب از سوی دروازه‌بان به داخل دروازه غلتیده و ضربات زیادی که با دقت نواخته شده، اما به گل تبدیل نشده است. راستی چه کسی برای اولین بار در فوتبال «چیپ» زد؟ ۴۳ سال پیش برای اولین بار توسط آنتونین پاننکا بازیکن تیم ملی چکسلواکی در فینال یورو ۱۹۷۶ زده شد؛ یک ضربه نرم و لمس آرام توپ و ناکامی سپ مایر، دروازه‌بان آلمان‌غربی! پاننکا بازیکنی که نه به‌خاطر قهرمانی تیمش در این پیکارها، بلکه به‌خاطر ابداع همین نوع ضربه در جهان فوتبال ماندگار شد.
زدن ضربه پنالتی «چیپ» به سبک پاننکا ریسک بالایی دارد؛ اگر موفق باشید یک روحیه مضاعف می‌گیرید، اما اگر ناکام باشید بیش از هر بازیکنی که پنالتی از دست داده است، سرزنش می‌شوید. در فوتبال ایران یحیی گل‌محمدی، فرشید اسماعیلی، مهدی طارمی و هم علی علیپور بزرگ‌ترین ناکامان در زدن این‌گونه ضربه هستند. بازیکنانی که اگر ضربه «چیپ»شان تبدیل به گل می‌شد، ورق کاملاً برمی‌گشت و امروز به عنوان به یادماندنی‌ترین پنالتی‌های «چیپ» ایران از ضربه آنها نام برده می‌شد.
نظر شما