پخش بی‌حساب و کتاب مراسم عزاداری و سینه‌زنی در ایام عزای ائمه و به‌ویژه محرم که شاید پیش از این انتقاداتی را میان مردم و برخی نخبگان به همراه داشت، حالا دیگر صدای بزرگان و علمایی مانند آیت‌الله امامی کاشانی، امام جمعه موقت تهران و تولیت مدرسه عالی شهید مطهری را هم درآورده است.
خبرگزاری ایرنا روز جمعه در گزارش خود از نمازجمعه تهران نوشت: «امامی کاشانی با اشاره به سالگرد شهادت مسلم بن عقیل در روزهای گذشته خاطرنشان کرد: مجامع ما باید عظمت ولایت را بیان کنند، رسانه‌ها و صداوسیما فیلم‌هایی از افراد و ماجراهایی نظیر مسلم بن عقیل را بسازند و نشان دهند. اگر این فیلم‌ها و سریال‌های مرتبط با اهل بیت(ع) ساخته شود اثرش از مداحی‌ها، کف زدن‌ها و سینه زدن‌ها بیشتر است».
خبرگزاری فارس هم این بخش از خطبه‌های امام جمعه تهران را این‌گونه منعکس کرده است: صداوسیما که دستش در گروه فیلم و هنر باز است، باید وقایع عاشورا را به شکل فیلم در بیاورد؛ مثلاً از حرکات و الفاظ و رفتار مسلم بن‌عقیل فیلم بسازد. اگر از اینکه دشمن چه کلماتی داشت و مسلم چه رفتاری، فیلم ساخته و تبدیل به هنر و نمایش شود، اثر این از سینه زدن‌ها و عزاداری‌ها بیشتر است، لذا باید زندگی اهل‌بیت را به نمایش گذاشت.
عملکرد صداوسیما در نحوه پوشش مراسم عزاداری محرم و صفر همیشه مورد انتقاد بوده است. پیش از این هم علی مطهری در مناسبتی گفته بود «صداوسیما اشتهای سیری‌ناپذیر برای عزاداری و مداحی به‌جای ترویج معارف اسلامی دارد». انتقادها در این سال‌ها به تلویزیون، هم میزان بالای پخش مجالس و هیئات را شامل می‌شده، هم مشمول ایجاد فضای انحصاری برای برخی مداحان می‌شده که به نوعی سوق دادن جامعه به برخی مداحان و سبک‌های مداحی برای پررونق کردن برخی مجالس خاص تلقی می‌شود و هم برخی منتقدان بر این باور بوده‌اند که هیأت و مجلس عزاداری، ماهیت و ویژگی‌های خاص خود را دارد و پخش بسیاری از این جلسات از تلویزیون، باعث سبک شدن، تخفیف امر و نقض غرض است؛ چراکه در مجالس عزاداری، گاهی نوع اشک ریختن‌ها و گریه‌ها و عزاداری‌ها در همان مجلس، مأنوس و پذیرفته شده است ولی وقتی از رسانه پخش می‌شود، منجر به تمسخر مجالس عزای اهل بیت برای کسانی که در حال و هوای آن مجلس نیستند، می‌شود.
اما نکته‌ای که آیت‌الله امامی کاشانی روی آن تأکید کرده، تاکنون کمتر علناً از زبان علما مطرح شده است. وی گفته که اثر این (فیلم و نمایش زندگی اهل‌بیت از تلویزیون) صدها بار از (پخش) سینه‌زدن‌ها و عزاداری‌ها بیشتر است، لذا باید زندگی اهل‌بیت را به نمایش گذاشت. البته پیش از این نیز رهبر انقلاب بارها بر ضرورت استفاده از ظرفیت‌های نمایشی برای بیان حقایق سخن گفته‌اند.
مطمئناً منظور آیت‌الله امامی کاشانی، به‌طور مطلق پخش نکردن عزاداری سیدالشهدا از تلویزیون نیست، اما ایشان روندی را که رسانه ملی در ایام عزا دنبال می‌کند، چندان مؤثر ندانسته‌اند. پخش بی‌حدوحصر و افراطی مجالس عزاداری و هیئت‌ها از شبکه‌های مختلف و در زمان‌های متعدد، آنتن تلویزیون را با کمترین هزینه پر می‌کند و احتمالاً رضایت مداحان و برخی علما را به همراه دارد.
مصائب فیلم‌سازی درباره اهل بیت
اما در این میان نباید از مصائب و مشکلات ساخت سریال‌های مذهبی و مشخصا فیلم‌ها و سریال‌هایی که به موضوع زندگی ائمه اطهار علیهم‌السلام می‌پردازند، غافل بود؛ مصائبی که بسیاری از اهالی هنر و فیلمسازان و نویسندگان را از ورود به این عرصه، منصرف می‌کند.
ساخت فیلم و سریال درباره زندگی ائمه جزو سخت‌ترین پروژه‌های هنری در صداوسیماست؛ علاوه بر موضوع هزینه‌ها، حساسیت‌های مذهبی، حساسیت‌های جهان اسلامی و خطوط قرمز مشخص و نامشخص، می‌تواند به خودی خود، راه را بر ورود هر نویسنده و کارگردانی به این عرصه ببندد و آنها را دچار ترس کند. سرنوشت «رستاخیز» فیلم توقیفی احمدرضا درویش، یا در بهترین حالت، سرنوشت بخش‌هایی از سریال مختارنامه که دچار حذف و سانسور شد، در منظر همه اهالی سینما و تلویزیون است. در واقع باید در نظر داشت که محدودیت‌های واقعی و محدودیت‌های سلیقه‌ای مانع از اشتیاق هنرمندان برای ساخت این قبیل فیلم‌ها و سریال‌ها می‌شود و باید دانست که اگر خواهان ورود اهالی هنر به این صحنه هستیم، باید مقتضیات سینما و قصه را شناخته و با درک درستی از این وضعیت، راه را به روی سینماگران بگشاییم.
از این روست که می‌توان گاهی به تلویزیون که اداره ۲۰ شبکه داخلی، تعداد زیادی شبکه برون مرزی و اینترنتی به انضمام شبکه‌های استانی را عهده‌دار است، حق داد که برای پر کردن این همه آنتن برای اینکه متهم به بی‌تفاوتی به مناسبت‌های مذهبی هم نشود، به راهی کم‌هزینه‌تر، بی‌حاشیه‌تر و سهل‌الوصول‌تر که همانا پخش مداحی و مجالس عزاداری است، اکتفا کند.
در هر حال، سال‌هاست که روند پخش مراسم عزاداری هیئت‌های خاص و مداحان خاص از تلویزیون تکرار می‌شود و مدیران تلویزیون به‌سادگی این برگ به‌ظاهر برنده را از دست نمی‌دهند، اما کارشناسان رسانه خوب می‌دانند این زیاده‌روی‌ها نه به نفع دین است و نه به نفع تلویزیون؛ گرچه به شهرت مداحان مورد علاقه مدیران تلویزیون می‌افزاید.
گزارش از صدرا حسینی
نظر شما