چرا به مذاكره با آمریكا «نه» می گوییم؟

رویه آمریكایی‌ها كه شعار مذاكره می‌دهند و همزمان فشار را بر مردم ایران افزایش می‌دهند، طبعا واكنش مقامات ایرانی را به دنبال دارد؛ جایی كه رئیس مجلس و فرمانده سپاه قدس صراحتا درباره مذاكره موضع‌گیری كرده و آن را در شرایط فعلی رد كرده‌اند.

*دست پیش با موضوع مذاكره مجدد
یك سال از خروج یك‌جانبه آمریكا از یك توافق مهم و‌ بین‌المللی می‌گذرد. در تمام 12 ماه گذشته، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریكا و همكارانش در كاخ سفید سعی كردند دست پیش بگیرند و با طرح موضوع مذاكره مجدد مدعی شدند كه ایران اهل گفت‌وگو نیست. آن‌ها در حالی این ادعا را طرح می‌كنند كه برجام بعد از یك دهه گفت‌وگوی ایران با شش كشور جهان، از جمله آمریكا، به دست آمد؛ مذاكره و توافقی كه آمریكا به آن پشت كرد.

*صفر مساوی 12!
ترامپ بعد از پشت كردن به تلاش‌های گذشته درباره برجام، دوباره گزینه مذاكره را مطرح كرد و با اعلام آمادگی برای دیدار با رهبران ایران گفت كه «هیچ شرطی» هم در این زمینه ندارد. هرچند بعد از او مایك پومپئو، وزیر امور خارجه آمریكا از اولین شرط‌ و ‌شروط ترامپ رونمایی كرد و مذاكرات را منوط به تغییر رفتار حاكمیت، متوقف كردن فعالیت‌های منطقه‌ای و جلوگیری از گسترش آنچه تسلیحات هسته‌ای خواند، كرد. آمریكایی‌ها كه تلاش كردند ایران را مخالف مذاكره نشان دهند، بدون پاسخ از تهران نماندند.

نخستین واكنش ایران به پیشنهاد آمریكا برای مذاكره، از سوی بهرام قاسمی، سخنگوی وقت وزارت امور خارجه بود كه بر شرایط و الزامات مذاكره تأكید داشت و معتقد بود تاكنون نشانه‌ای از این شرایط و الزامات در گفتار و رفتار ترامپ و همكارانش دیده نشده است.

* همزمان با تحریم، مذاكره چه معنا دارد؟
چند روز بعد از موضع‌گیری دستگاه دیپلماسی كشور، رئیس دولت به پیشنهاد رئیس‌جمهوری آمریكا برای مذاكره با ایران پاسخ داد. او خطاب به ترامپ گفت: كسی كه ادعای مذاكره می‌كند باید نشان دهد كه واقعاً می‌خواهد با مذاكره، مسأله حل شود؛ همزمان با تحریم، مذاكره چه معنایی می‌خواهد داشته باشد. روحانی با تأكید بر اینكه ایران همیشه از مذاكره استقبال كرده است، اعلام كرد در صورتی مذاكره می‌شود كه در طرف مقابل صداقت وجود داشته باشد.

چند ماه بعد، حسن روحانی در خاك آمریكا به پیشنهاد مجدد ترامپ برای مذاكره پاسخ داد. او كه برای شركت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورك رفته بود، در دیدار با نخبگان و صاحب‌نظران سیاست خارجی آمریكا از لزوم برقراری اعتماد نسبی بین ایران و آمریكا سخن گفت و تأكید كرد كه در صورت دستیابی به این اعتماد نسبی، می‌توان بین دو كشور دیالوگ برقرار كرد. روحانی در این جمع به «صدا‌های مختلف و حرف‌های گوناگون» كه از دولت آمریكا شنیده می‌شود اشاره كرد و گفت: این سؤال برای ایران به وجود می‌آید كه باید كدام صدا را بشنود و به كدام سخن پاسخ دهد.

*دنیای احتمالات
او بعد از یادآوری این موضوع تأكید كرد هیچ اختلاف و شكافی در جهان نیست كه راه‌ حل نداشته باشد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت دوازدهم نیز در همین سفر در مصاحبه با نشریه نیویوركر، احتمال مذاكره ایران و آمریكا را با این جمله كه «ما در دنیای احتمالات زندگی می‌كنیم، بنابراین هیچ‌چیز غیرممكن نیست» رد نكرد.
یك ماه بعد، در آبان ماه سال 97 ظریف در گفت‌وگو با روزنامه آمریكایی یو‌اس‌ای‌تودی اعلام كرد برای انجام گفت‌وگو‌ها میان ایران و آمریكا ضروری نیست كه دولت متفاوتی در آمریكا سركار بیاید، بلكه كافی است دولت فعلی رویكرد خود در برابر ایران را تغییر دهد.

پیشنهاد ظاهری آمریكایی‌ها برای مذاكره، با موضع‌گیری جدی ایران كم‌كم تغییر می‌كرد و بر شرط و شروط‌ تأكید بیشتری می‌كردند. رئیس دولت دوازدهم، بهمن‌ماه سال گذشته ضمن اینكه اعلام كرد ایران برای برقراری دیالوگ آماده است، اما گفت: «ما حاضر به پذیرش تحمیل، زور و فشار و زیر پا گذاشتن حقوق ملی خود نیستیم. این ملت بار دیگر برای عزت، استقلال و حیثیت خود می‌ایستد و حاضر نیست در برابر دشمن، تسلیم شود، چرا كه تسلیم در برابر دشمن پایان ندارد. اگر ملت ما در برابر آمریكا تسلیم شد، دیگر تا آخر باید تسلیم شویم؛ یعنی باید كشور، عزت، استقلال و هویتمان را واگذار كنیم.»

*ایران از میدان جنگ هم نمی‌ترسد
این موضع یك ماه بعد لحن تند‌تری به خود گرفت. روحانی چند روز پیش از پایان سال 97 گفت: جمهوری اسلامی اهل مذاكره است، اما از میدان جنگ هم نمی‌ترسد.
او كه در جلسه شورای اداری گیلان سخن می‌گفت: از درخواست‌های متعدد آمریكا برای مذاكره خبر داد و شرط مذاكره ایران با این كشور را بازگشت به برجام و اعتراف به اشتباهات خود اعلام كرد.

رئیس‌جمهوری هفته گذشته نیز در حالی كه وزیر امور خارجه‌اش در آمریكا بود، به پیشنهاد جدید واشنگتن برای گفت‌وگو با تهران واكنش نشان داد. این پیشنهاد كه از سوی برایان هوك، نماینده ویژه وزارت خارجه آمریكا در امور ایران مطرح شده بود، می‌گفت: ایالات متحده آمریكا برای رسیدن به یك توافق جدید و بهتر با ایران، آمادگی دارد. روحانی در واكنش به این پیشنهاد تأكید كرد ایران هم مرد مذاكره است و هم مرد جنگ و دفاع. او پیش‌شرط‌های ایران برای مذاكره را نیز مطرح كرد. برداشته شدن همه فشارها، عذرخواهی آمریكا از اقدامات غیرقانونی خود و احترام به ایران، شرط‌هایی است كه رئیس دولت دوازدهم برای گفت‌وگو با آمریكا مطرح كرد.
در حالی كه روحانی در تهران بر شرط و شروط‌ برای مذاكره با واشنگتن پافشاری می‌كرد، وزیر امور خارجه‌اش این بار در آمریكا ابتكار عمل را به دست گرفت و با پیش كشیدن موضوعی انسانی، ساكنان كاخ سفید را در موقعیتی جدید قرار داد.

ظریف كه برای شركت در نشست «روز بین‌المللی چندجانبه‌گرایی و دیپلماسی برای صلح» در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورك سفر كرده بود، پیشنهاد مبادله زندانیان دو كشور را مطرح كرد. او گفت: به‌عنوان وزیر امور خارجه می‌تواند و این اختیار را دارد كه پیشنهاد مبادله زندانیان بین ایران و آمریكا را روی میز بگذارد.
اما این بار هم آمریكایی‌ها پاسخ درخوری ندادند و تنها به ژست اهل مذاكره بودن نیز بسنده كردند.

*مذاكره در شرایط فعلی: تسلیم محض
این بود كه قاسم سلیمانی در همایش سراسری فرماندهان، رؤسا و مدیران ناجا تاكید كرد: دشمن می‌خواهد با فشار‌های اقتصادی ما را به میز مذاكره بكشاند كه این مذاكره مصداق تسلیم است، اما مردم ما هوشیار و هوشمندند و معتقدند كه مذاكره در شرایط كنونی با دشمن، «تسلیم شدن» محض است و قطعا تن به این ذلت نمی‌دهیم.
علی لاریجانی هم كه زمانی خود مرد اول مذاكرات برنامه هسته‌ای ایران بود، اظهار كرد: برخی سهل‌اندیشی می‌كنند و می‌گویند مذاكره كنید. مذاكره با این فرد اصلاً معنا ندارد، او 12 موضوع را گفته است كه اولین آن پاك كردن صورت مسئله است، یعنی غنی‌سازی و موضوع هسته‌ای را رها كنیم. هر چیزی زمان دارد و موضوع مذاكره زمان فعلی نیست.

این البته مختص لاریجانی و سلیمانی نیست؛ دیروز ظریف در گفتگو با شبكه الجزیره گفت: حتی یك ایرانی را پیدا نمی كنید كه گزینه تسلیم در مقابل آمریكا را انتخاب كند‌.