دلواپس قاچاقچیان سوخت

تقریباً ساعت 10 امروز بود که خبرگزاری تسنیم خبری منتشر کرد با این مضمون که جزییات سهمیه‌بندی بنزین با بنزین سهمیه‌ای هزارتومانی و بنزین آزاد 2500 تومانی مشخص شده است. در این خبر آمده، بنزین با نرخ 1000 تومان با سهمیه 60 لیتر در ماه و بنزین آزاد با قیمت 2500 تومان در هر لیتر عرضه می‌شود.

این خبر البته از سوی سخنگوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران تکذیب شد. زیبا اسماعیلی گفته که مردم به شایعه‌ها و فضاسازی‌ها، به‌ویژه در فضای مجازی توجه نکنند. وی همچنین گفته اخبار منتشر شده درباره نرخ بنزین و جزییات سهمیه‌بندی آن در رسانه‌ها صحت ندارد و صرفاً گمانه‌زنی رسانه‌هاست.
پس از وی، بیژن زنگنه، وزیر نفت نیز اعلام کرد: آغاز سهمیه‌بندی بنزین از فردا و موضوع‌های مطرح شده در این زمینه از سوی بعضی از رسانه‌ها دروغ است و مثل همیشه دروغ می‌گویند.

هر چند از هفته گذشته اخبار و تحلیل‌های مختلفی در رابطه با تغییر رویکرد در قیمت‌گذاری بنزین به گوش می‌رسید و سناریوهای مختلفی هم برای آن مطرح می‌شد، اما بازنشر خبر امروز تسنیم در شبکه‌های اجتماعی باعث شد تا نگرانی‌هایی در بین مردم ایجاد شود و در مقابلِ برخی پمپ بنزین‌ها صف‌های طولانی برای دریافت بنزین تشکیل شود؛ خبری که مشخص نیست منبع آنچه کسی است.

*قرار است به قاچاقچیان یارانه دهیم؟

پس از آن نیز گفت‌وگوهایی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی منتشر شد مبنی بر اینکه دولت باید از این تصمیم خود برگردد. یکی از نمایندگان گفته که امروز در خصوص بنزین کمبودی در داخل نداریم.

این سخنان در حالی مطرح می‌شود که حسن خسروجردی، عضو اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی در شهریورماه سال گذشته گفته بود که روزانه 20 میلیون لیتر بنزین به‌صورت قاچاق راهی کشورهای همسایه می‌شود. یعنی نزدیک به 23 درصد ٨٧ میلیون لیتری که میانگین مصرف بنزین کشور است، قاچاق می‌شود. آمار قابل‌توجهی که نشان از قیمت غیرواقعی بنزین در ایران دارد.

*آمار بالای مصرف

مصرف بالای حامل‌های انرژی در کشور همواره جزو دغدغه اقتصاددان‌ها بوده و بارها از تأثیر پرداخت سوبسید به این بخش، ارسال سیگنال ناصحیح به مصرف‌کننده و در نتیجه، شکل‌گیری رفتار مصرفی نامتعارف گفته شده است.

برخی از نمایندگان مجلس نیز درباره ضرورت انجام اصلاحاتی در این زمینه اظهارنظر کرده‌اند. جلال میرزایی، عضو منتخب کمیسیون انرژی پیش از این به ایرناپلاس گفته بود: اگر این روند ادامه پیدا کند تا چند سال آینده دوباره به واردکننده بنزین و گازوئیل تبدیل می‌شویم. مصرف رو به رشد است، از آنجایی که قیمت‌ها پایین است، بخشی از تولید داخلی به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود؛ ضمن اینکه منابع نیز هدر می‌رود. می‌توان این سوبسیدها را در حوزه زیربنایی هزینه کرد تا باعث شکوفایی و بالندگی کشور شود.

در بهمن‌ماه سال قبل، سخن از طرحی در مجلس شورای اسلامی به میان آمد که در چارچوب آن به هر ایرانی روزانه یک لیتر بنزین اختصاص می‌یافت. نویسندگان این طرح استدلال می‌کردند با توجه به اینکه بخشی از جامعه اساساً از وسایل نقلیه شخصی برخوردار نیستند، باید این سهمیه به‌ازای هر فرد، نه وسیله نقلیه اختصاص یابد تا عدالت در آن رعایت شود و افرادی که از تمام یا بخشی از سهمیه خود استفاده نمی‌کنند، قادر باشند مابه‌ازای ریالی آن را دریافت کنند.

طرحی که با حمایت بسیاری از اقتصاددان‌ها همراه شد. حامد قدوسی، عضو دپارتمان اقتصاد دانشگاه استیونس نیوجرسی آمریکا که در زمینه اقتصاد انرژی فعالیت می‌کند، پیش از این به ایرناپلاس گفته بود: این طرح نسبت به وضعیت فعلی -که در آن دهک دهم بیش از 10 برابر بیش‌تر از دهک اول یارانه دریافت می‌کند- یک قدم مهم رو به جلو است. در ساده‌ترین شکل محاسبات به نظر می‌رسد که این طرح می‌تواند چیزی حدود 500 هزار تومان یارانه نقدی حقیقی (پس از کسر اثر تورمی) به خانواده‌های دهک‌های اول تا چهارم بدهد که در شرایط اقتصادی فعلی کمک بزرگی به آنان برای تأمین نیازهای حداقلی زندگی است.

*به نام مردم، به کام...؟

با این تفاصیل، مشخص نیست مخالفت‌ها با کاهش سوبسید تخصیص داده شده به بنزین از کجا نشأت می‌گیرد. حتی اگر قیمت بنزین به ارقامی برسد که در خبرها اشاره می‌شود، همچنان دولت بخش عمده‌ای از قیمت واقعی را با تخصیص سوبسید به مصرف‌کننده، می‌پردازد و اعداد یاد شده با قیمت‌های واقعی فاصله قابل‌توجهی دارد. کسانی که معتقدند با واقعی شدن قیمت‌ها به «مردم» فشار می‌آید، مشخص کنند منظورشان از مردم چه کسانی هستند؟ دهک‌های پایین درآمدی که از وسایل نقلیه شخصی محرومند یا مصرفی کمتر دارند یا دهک‌های بالای درآمدی که با این قیمت‌های غیرواقعی، میل به مصرف در آن‌ها تشدید شده است؟ یا اینکه قرار است با ارزان نگاه داشتن غیرمنطقی و سرکوب قیمت، زمینه افزایش قاچاق سوخت به کشورهای همسایه را فراهم کنیم؟