دادستان عمومی و انقلاب فارس، از احضار مقصران احتمالی در حادثه سیل شیراز خبر می‌دهد. افكار عمومی افراد یا نهادهایی را بر اساس تحلیل‌‌های شبكه‌های اجتماعی در ردیف متهمان اصلی قرار می‌دهند اما تحقیقات كارشناسان چه نشان می‌دهد؟
بر اساس تحقیقات ارائه شده به شورای شهر شیراز، به نظر می‌رسد پرونده بسیار پیچیده‌تر از این تحلیل‌هاست و نهادها و مسئولان متعددی در چندین سال گذشته تا امروز متهمان تشدید خسارت‌های سیل اخیر بودند.
در این تحقیقات اگر عامل اقلیمی و شدت بارندگی كه به گفته مسئولان سازمان آب بالای 60 میلیمتر در ساعت بوده و این میزان بارش ممكن است هر 250 سال یك بار اتفاق بیافتد را به كناری بگذاریم، مهمترین عامل، ناشی از تصمیمات اشتباه نهادها و مسئولان مربوطه در سال‌های گذشته بوده است.
این مطالعات نشان می دهد مسیر حركتی سیل از پارك بمو تا دروازه قرآن بوده. در این مسیر چندین خطای انسانی باعث سرعت گرفتن جریان سیلاب و تبدیل آن به سیلی خانمان برانداز شده است. این خطاها چه بوده‌اند؟
چهار مقصر اصلی سیل شیراز:
1-تهیه كننده طرح جامع سیلاب حوزه دروازه قرآن
در سال 1368 شهرداری شیراز اقدام به تهیه طرح جامع سیلاب در حوزه دروازه قرآن می‌كند. طراح آن فردی است به نام دكتر منجمی. بر اساس این طرح، هدایت آب كه پیشتر با كانال انجام می‌شده، باید از طریق لوله‌‌كشی با قطر معادل 1200 میلیمتر در 1400 میلیمتر انجام شود. البته نباید فراموش كنیم در این طرح تاكید شده در بالادست ساخت حوضچه ضروری است.
این طراح قطر لوله را بر اساس بررسی بارندگی سال‌های 66، 67 و 68 پیش‌بینی كرده بوده و گفته سیلاب‌های حاصله در دروازه قرآن بیشتر از 12.5 متر مكعب در ثانیه نخواهد بود در حالی كه این برآورد به كل اشتباه است. اما مسئله اینجاست كه در سال‌های 87 و 91 دو شركت دیگر، طرح سال 68 را ارزیابی كردند و هشدار دادند این قطر لوله نمی‌تواند از پس سیلاب‌های آینده شیراز بربیاید. این دو شركت تاكید می‌‌كنند مقادیر حداكثر سیلاب محاسبه شده كمتر از واقعیت هستند و سیلاب گاهی معادل 20 متر مكعب هم بوده و تذكر می‌دهند قطر این لوله مناسب نیست. آنها هم بر ضرورت ساخت حوضچه‌ها تاكید كردند اما این هشدارها هیچ‌گاه جدی گرفته نشد. چرا؟
به گفته مهدی حاجتی، عضو شورای شهر شیراز، این حوضچه ها بیرون از محدوده شهر است و متولی اقدامات بیرون از حوزه شهر، سازمان آب است. با این حال یك بار شهرداری برای اجرای این دو حوضچه اقدام كرده، اما از آنجا كه در بیرون از حوزه شهر نمی توانسته تملك انجام دهد، در این زمینه موفق نشده است.
2-اشتباه محاسباتی دریچه در جاده كمربندی
شاید برای بسیاری این سوال مطرح باشد: سیلی كه در دروازه قرآن ماشین‌ها را با آن شدت در هم كوبید؛ چگونه ایجاد شده است؟ در بالادست دروازه قرآن 10 مسیل برای عبور آب وجود دارد، اما از این 10 مسیل دو مسیل مربوط به حوزه آبریز دروازه قرآن میشود كه زمان كشیدن جاده كمربندی به اشتباه در بالادست، دو مسیل با هم یكی شده كه بتوانند راحت‌تر جاده كمربندی بكشند و به جای آن، دریچه عبور آبی تعبیه شده، دریچه ای كه خطای محاسباتی هم دارد. در زمان سیل شیراز، بارندگی‌ها در مسیل‌ها جاری شد ولی از آن‌جایی كه دو مسیل یكی شده بودند، جریان آب چند برابر شد. این جریان در جایی خطرناك شد كه مسیرش به یك خاكریز رسید و آب پشت آن انباشته شد.
3- جریان خاكریز ارتش چیست؟
در جاده بالا دستی دروازه قرآن و كنار جاده كمربندی، پادگانی قرار دارد. در این قسمت خاكریزی با ارتفاع 2 تا دو نیم متر ایجاد شده است كه به عنوان میدان مشق از آن استفاده می‌شده. زمان وقوع سیل آب‌هایی كه در دو مسیل یادشده دو برابر شده بودند، در مسیر خود به خاكریز رسیدند و پشت آن دریاچه‌ای درست كردند كه خاكریز را به یكباره تخریب كرده و به سمت دروازه قرآن جاری كرد. این خاكریز را ارتش ایجاد كرده بود كه به اشتباه به سپاه نسبت داده شد.
4 ساخت و ساز نیروی انتظامی و متوقف نكردن اتومبیل‌ها قبل از سیل
طبق مستندات استانداری شیراز 130 هكتار اراضی بالادست دروازه قرآن در سال‌های گذشته دست‌كاری شده‌اند. یكی از مهمترین این ساخت و سازها مربوط به نیروی انتظامی است. این ارگان در سال‌های گذشته در سمت راست ورودی دریچه آب كه مسیل تبدیل به لوله میشود، مجتمع رفاهی به نام زمرد ساخته و اطراف آن را آسفالت كرده است. آسفالت نفوذ آب را به شدت كاهش می‌دهند. كنار این دریچه هم دو كانكس تعبیه شده كه دقیقا بالای خروجی لوله گذاشته شده كه مانع از استقرار بیل مكانیكی میشود كه باید همواره در آنجا مستقر باشد تا مانع از گرفتگی دریچه شود.
از سوی دیگر گفته میشود پلیس ادعا كرده «در ساعت 11 و 48 دقیقه مانع از عبور اتومبیل‌ها به دروازه قرآن شده، در حالیكه سیل در 12 و 12 دقیقه به وقوع پیوسته است»؛ اما فیلم‌های ترافیك نشان می‌دهد هنوز در حدود ساعت 12 و 10 دقیقه هنوز خودروها به سمت دروازه قرآن حركت می‌كردند.
بررسی پرونده‌ها، پروژه‌ها و تصمیمات نهادها و مسئولان، متهمان تشدید سیل را افزایش می‌دهد و دیگر نمی‌توان تنها به مقصر شمردن شهردار فعلی مسئله را تقلیل داد و این بار باید همه پاسخگو باشند.
گزارش از فاطمه علی اصغر
تهران- ایرناپلاس- در روزهای پنجم و ششم بهار در شیراز چه اتفاقی افتاد؟ مقصران اصلی طغیان مسیل و مرگ انسان‌ها و وارد شدن خسارات میلیاردی چه كسانی هستند؟