هوشمندی یك كارگردان یا عدم خلاقیت در ساخت كاراكترها؟

در سینما و تلویزیون، برخی كاراكترها هستند كه به دلیل جذابیت و خلاقیتی كه در ساخت و پردازش آن‌ها وجود دارد، توانایی آن را دارند كه در ذهن مخاطب به نحوی ماندگار شوند كه بسیاری از ویژگی‌های ظاهری و رفتاریشان مانند تكیه‌كلام‌ها و ... برای مدتی در میان مردم فراگیر شود. این دسته از كاراكترها ممكن است به دلیل استقبال مخاطبان، سازندگانش را به ساخت مجموعه‌های بعدی یا آثاری بر مبنای آن شخصیت‌ها سوق دهد.

سریال «پژمان» مجموعه موفقی به كارگردانی سروش صحت و نویسندگی مهراب و پیمان قاسم‌خانی بود كه از شبكه سوم سیما پخش شد. به دلیل موفقیت دو شخصیت اصلی مجموعه، یعنی پژمان جمشیدی و سام درخشانی و استقبال مردم از این زوج هنری، نویسنده را به ساخت فیلم سینمایی با عنوان «خوب، بد، جلف» ترغیب كرد؛ اثری كه با هنرنمایی دوباره این زوج همراه شد و توانست به یك همكاری موفق دیگر بدل شود.

*خلق یك زوج هنریِ جذاب و دوست‌داشتنی
مهرماه سال 91 بود كه مجموعه‌ای با عنوان «دزد و پلیس» روی آنتن شبكه سوم سیما رفت؛ سریالی كه ابتدا قرار بود در ماه رمضان آن سال پخش شود. این مجموعه به كارگردانی سعید آقاخانی و نویسندگی مهراب قاسم‌خانی و تهیه‌كنندگی محسن چگینی برای تلویزیون و مخاطبانش توانست یك زوج هنری دوست‌داشتنی و جذاب را به ارمغان آورد. هومن برق‌نورد و بهنام تشكر كه قبل از این سریال در «ساختمان پزشكان» با یكدیگر همكاری داشتند، در «دزد و پلیس» توانستند در یاد و خاطر بینندگان تلویزیون باقی بمانند. موضوع سریال، شخصیت‌پردازی این دو بازیگر و تكیه‌كلام‌های جذابی كه كاملاً خلاقانه هم بود، عوامل ماندگاری این اثر بودند. اما تأثیرگذاری این اثر تنها به اینجا ختم نشد.

*«اخراجی‌ها» و عوامل موفقیت ده‎نمكی
مسعود ده‎نمكی از جمله كارگردانانی است كه آثارش همواره مورد بحث و تبادل‌نظر منتقدان و رسانه‌ها واقع شده است. این كارگردان به دلیل ساخت مستندها و اظهارنظرهایش چه در مسائل سینمایی یا در مسائل سیاسی، نامش با حواشی بسیاری همراه شده است. اما وی توانست در سال 86 اثر پربیننده‌ای با عنوان «اخراجی‌ها» را به پرده سینماها بیاورد. فیلمی با یك موضوع تازه و جذاب و شخصیت‌هایی كه به دلیل استقبال بسیار مردم از آن‌، ده‌نمكی را به ساخت قسمت دوم و سوم آن ترغیب كرد. از نكات قابل‌ توجه، خلاقیت این كارگردان در شخصیت‌پردازی‌های شكل‌گرفته این اثر است. ساخت و پرورش كاراكترهایی كه از دل طبقه فرودست جامعه می‌آمدند، امر سخت و پیچیده‌ای است كه ده‌نمكی این اتفاق را به‌راحتی در «اخراجی‌ها» به بهترین شكل ممكن انجام داد. این كارگردان، كاراكتر «مجید سوزوكی» با بازی كامبیز دیرباز، «رسول» با بازی حسام نواب صفوی، اكبر عبدی در نقش «بایرام لودر»، امین حیایی در نقش«بیژن» را در سه‌گانه اخراجی‌ها ر‌وانه پرده سینما كرد و بازخوردهای مثبتی هم از مخاطب عادی سینما دریافت كرد. اما در جدیدترین اثر سینمایی‌اش، از این شخصیت‌پردازی‌‌های جذاب خیلی خبری نیست.

*فیلمی كه در جشنواره شركت نكرد
«زندانی‌ها» جدیدترین اثر سینمایی ده‎نمكی است كه مانند خیلی از آثار دیگر این كارگردان پرحاشیه بود. این اثر كه در تابستان سال 97 كلید خورد در ابتدا همه تصور داشتند كه در جشنواره فیلم فجر حضور خواهد داشت. كارگردان محصول سینمایی سازمان اوج، در یك عمل كاملاً تعجب‌برانگیز از پر كردن فرم جشنواره خودداری كرد. ده‌نمكی درباره این تصمیم گفت: «بعضی كارها و فیلم‌ها از جنس رقابت نیستند و در فضای رقابتی حرف اصلی آن‌ها گم می‌شود. حرف از معنویت و مفاهیم اخلاقی و عرفانی و فیلم‌هایی از جنس «رسوایی 1 و2» و حالا هم زندانی‌ها از این‌گونه‌اند.» وی در خاتمه عنوان كرد: «این عدم حضور به معنی گله كردن از كسی نیست، فقط یك گام عملی است برای اكران فیلم برای عموم مردم.»

*هوشمندی كارگردان یا عدم خلاقیت
تقریباً یك ماه از اكران این اثر سینمایی گذشته است. اثری با بازی هدایت هاشمی، بهنام تشكر و هومن برق‌نورد كه تاكنون نزدیك به دو و نیم میلیارد فروش داشته است. اما نكته قابل‌ بحث در این فیلم سینمایی این است كه زوج هنری این اثر ما را به یاد همان زوج «دزد و پلیس» می‌اندازد. هرچند كه بهنام تشكر از شخصیت ناصر در آن سریال فاصله دارد، اما بازی هومن برق‌نورد در این اثر، همان داوودِ «دزد و پلیس» را برای ما تداعی می‌كند. لحن، صدا، شخصیت و ویژگی‌های رفتاری و گفتاری این نقش دقیقاً همان‎هایی است كه در آن سریال دیده می‌شود. حال جای سؤال دارد كه ده‌نمكی، كارگردانی كه توانسته كاراكترهای بسیاری را در آثارش خلق كند كه برای مخاطب جذابیت داشته باشد و آن‌ها را هم تا فصل سوم اثرش همراه كند، چرا باید به چنین تكراری دست بزند؟ آیا این را باید از هوشمندی‌ این كارگردان برای جذب مخاطب و بهتر دیده شدن این اثر دانست یا عدم توانایی این كارگردان در خلق یك شخصیت جدید و یك زوج هنری متفاوت و تازه در سینمای كشور را دلیل این اتفاق بدانیم.