تحریم‌ها چه تأثیری بر مصرف مواد مخدر داشته است؟

عباس دیلمی‌زاده، دبیركل شبكه سازمان‌های غیردولتی آسیای میانه و غرب آسیا (ADNA) و نماینده سازمان‌های غیردولتی و صدای جامعه مدنی منطقه خاورمیانه، آسیای میانه، شمال آفریقا در مجمع فوق‌العاده سازمان ملل UNGASS 2016 كه برای شركت در نشست كمیسیون مواد مخدر سازمان ملل به وین سفر كرده است بر این اعتقاد است كه سخنرانی امسال دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر كشورمان بسیار هوشمندانه و به‌موقع بود.

به گفته او اسكندر مومنی در سخنرانی‌اش به سه نكته بسیار مهم اشاره كرده و امیدوار است كه جوامع بین‌الملل صدای او را شنیده باشند. به گفته او این سه نكته مهم عبارتند از «اعلام حمایت جمهوری اسلامی ایران از مواضع و تصمیم‌گیری‌های نهادها و سازمان‌های بین‎المللی در حوزه مواد مخدر»، «توجه بر شرایط خاص كشورها و سیاستگذاری‌های بومی و منطقه‌ای»، «تأكید بر تأثیر تحریم‌ها در حوزه مواد مخدر».

ایرناپلاس در این باره با او مصاحبه كوتاهی انجام داده است كه در ادامه می‌خوانید:

ایرناپلاس: به نظر شما چرا حمایت جمهوری اسلامی از نهادهای بین‌المللی حوزه مبارزه با مواد مخدر مهم است؟

دیلمی‌زاده: تصمیماتی كه در زمینه مواد مخدر در مجامع بین‌المللی مانند كمیسیون مواد مخدر سازمان ملل(CND) و دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد(UNODC) اتخاذ می‌شود باید به‌عنوان مرجع جهانی به رسمیت شناخته شود. زیرا فقط با تقویت و به رسمیت شناخته شدن تصمیمات این نهادهاست كه می‌توان امیدوار بود در آینده وضعیت بهتری را در حوزه مواد مخدر در سطح جهان شاهد باشیم.

ایرناپلاس: چرا باید جایگاه منطقه‌ای و ملی كشورها در فرآیند سیاستگذاری‌های حوزه مواد مخدر محترم شمرده شود؟

دیلمی‌زاده: موضوع سیاستگذاری ملی و سیاستگذاری منطقه‌ای بسیار مهم است چون شرایط جغرافیایی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و بومی كشورها با هم متفاوت است. مثلاً مناطق جغرافیایی مختلف باید بتوانند سیاست‌هایشان را بر اساس شرایط بومی‌شان انتخاب كنند. منطقی به نظر نمی‌رسد كه كشورهایی كه در هم‌جواری و همسایگی تولیدكنندگان تریاك هست همان سیاستی را در حوزه مواد مخدر اتخاذ كنند كه كشورهایی با دسترسی بسیار متفاوت و با فاصله بسیار زیاد با مناطق تولید مواد مخدر اجرا می‌كنند. دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر به‌درستی در سخنرانی‌شان اعلام كردند كه جمهوری اسلامی ایران با رویكردهایی كه هدف آن جرم‌زدایی یا قانونی‌سازی مواد مخدر و تحمیل یك رویكرد خاص– با هر هدف یا انگیزه‌ای باشد، مخالف است. ایشان خواستند «نشست وزرا» بر مبنای احترام كامل به باورهای فرهنگی و اجتماعی ملت‌‎ها، حساسیت‌ها و مقتضیات منطقه‌ای و نیز بر اساس رعایت اصل حاكمیت كشورها و برابری آن‌ها باشد.

**تحمیل قانونی‌سازی ماری‌جوانا به كشورها مخالف اصل عدالت و خطرناك است

ایرناپلاس: چند روز پیش خبری در خبرگزاری‌های رسمی منتشر شد مبنی بر اینكه قرار است ایران و روسیه در اجلاس CND مخالفت خود را با قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا اعلام كنند. آیا این بخش از سخنرانی دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر به این موضوع اشاره دارد؟

دیلمی‌زاده: بله دقیقاً. ما با دو نوع رویكرد در این حوزه مواجه هستیم؛ طرفداران رویكرد اول گروهی از جامعه غربی هستند كه فكر می‌كنند با قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا می‌توانند مشكلاتشان را حل كنند. طرفداران رویكرد دوم هم بر این اعتقاد هستند كه قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا نه‌تنها مشكلی را حل نمی‌كند، بلكه باعث افزایش مشكلات می‌شود. مشاهدات میدانی من در این اجلاس نشان از آن دارد كه تعدادی از دولت‌های كشورهای غربی مانند سوئد و بخش زیادی از فعالان جامعه مدنی و سازمان‌های غیردولتی كشورهای اروپایی و حتی آمریكا با قانونی‌سازی ماری‌جوانا به‌شدت مخالف هستند. استدلالشان هم این است كه قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا هنوز به‌درستی آزمون نشده و تاكنون شواهد علمی و معتبری وجود ندارد كه نشان از آن داشته باشد كه هزینه اثربخشی بالایی دارد. بنابراین باید محتاطانه با این موضوع برخورد كرد.

ایرناپلاس: نظر شما در مورد قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا چیست؟

دیلمی‌زاده: گمان می‌كنم قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا در جوامعی كه من نماینده جامعه مدنی آن‌ها در این اجلاس هستم یعنی منطقه خاورمیانه، آسیای میانه، و شمال آفریقا بسیار خطرناك است. قانونی‌سازی ماری‌جوانا برای این منطقه متفاوت‌تر از مناطق جغرافیایی دیگر مثل غرب اروپا یا كاناداست كه با قانونی‌سازی موافق هستند و در این زمینه چانه‌زنی می‌كنند. به نظر من باید مناطق مختلف جغرافیایی بر اساس فرهنگ بومی و شرایط منطقه‌ای خودشان در این زمینه تصمیم‌گیری كنند، زیرا هر منطقه جغرافیایی شرایط متفاوتی دارد و نمی‌توان در این زمینه یك نسخه واحد برای همه دنیا پیچید و به همه تحمیل كرد. تحمیل كردن قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا در همه مناطق جغرافیایی جهان بر اساس اصل عدالت نیست. به نظر من هر كشوری حق دارد بر اساس منطقه جغرافیایی، واقعیت‌های فرهنگی و اجتماعی و بومی خودش در این زمینه تصمیم‌گیری كند.

ایرناپلاس: فكر می‌كنید ممكن است در اجلاس CND قانونی‌سازی مصرف ماری‌جوانا مورد استقبال جدی قرار گیرد؟

دیلمی‌زاده: خیر. خیلی از كشورها با آن مخالف هستند. كشورهای شرق و غرب آسیا و شمال آفریقا مخالفت جدی با این مسئله دارند. البته جمهوری اسلامی ایران هم یكی از مخالفان سرسخت این دیدگاه است و صدایش هم بسیار بلند است. بنابراین فكر نمی‌كنم قرار بر این شود كه یك نسخه واحد برای كشورها پیچیده شود و هر كشوری حق خواهد داشت در این باره برای كشور خود تصمیم‌گیری كند.

ایرناپلاس: به گفته شما مطرح كردن مسأله تحریم‌ها و تأثیر آن بر مصرف مواد مخدر در كشور هم یكی از موضوعات مهم سخنرانی دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر است. تأثیر تحریم‌ها واقعاً چقدر جدی است؟

دیلمی‌زاده: دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر به‌خوبی اشاره كردند كه تحریم‌های اقتصادی طی سال‌های گذشته باعث شده است كه الگوی مصرف در كشور ما از سمت مواد كم‌خطر به سمت رفتارها و مصرف پرخطر برود. مبنای صحبت‌های آقای مؤمنی در این باره پژوهشی است كه من حدود سه سال پیش در مورد تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر تغییر الگوی مصرف در ایران انجام دادم كه به‌عنوان مرجع در اسناد سازمان ملل هم استفاده شد. در این مقاله مشخص شده است كه تحریم‌های اقتصادی باعث تغییر الگوی مصرف به سمت رفتارهای پرخطر می‌شود. در این مقاله با شواهد علمی این موضع اثبات شده است. با استناد به این پژوهش می‌توانیم به جامعه جهانی نشان دهیم تحریم‌های اقتصادی چطور روی زندگی مردم و به‌ویژه محرومان و دهك‌های پایین جامعه تأثیر گذاشته است.

تحریم‌ها باعث شده حقوق بسیاری از انسان‌ها در كشور ما تحت‌الشعاع قرار بگیرد و این مسأله برخلاف موازین حقوق بشری است. من فكر می‌كنم برای اثبات این موضوع به جهانیان باید سازمان‌های مردم نهاد به كمك دولت‌ها بیایند. زیرا سازمان‌های غیردولتی و نهادهای مردمی می‌توانند صدای مردم و جامعه مدنی را به گوش جوامع بین‌المللی و سیاستگذاران این حوزه برساند.

ایرناپلاس: در اجلاس امسال آیا سازمان‌های مردم نهاد توانستند در این زمینه اثرگذار باشند؟

دیلمی‌زاده: هنوز اجلاس تمام نشده و ادامه دارد، اما تا همین جای كار هم تلاش‌هایی در این زمینه انجام دادیم. من به‌عنوان دبیركل شبكه سازمان‌های غیردولتی آسیای میانه و غرب آسیا (ADNA)، نماینده سازمان‌های غیردولتی و صدای جامعه مدنی منطقه خاورمیانه، آسیای میانه، شمال آفریقا در مجمع فوق‌العاده سازمان ملل (UNGASS 2016) و نماینده بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین سازمان مردم‌نهاد فعال در حوزه اعتیاد در ایران با گروه‌های مختلف سیاستگذار در این زمینه گفت‌وگوهایی داشتم و این مسأله را گوشزد كردم كه تحریم‌های اقتصادی چه تأثیراتی در حوزه اعتیاد در ایران می‌تواند داشته باشد و البته بر این موضوع هم تأكید كردم كه تبعاتی كه تحریم‌ها در حوزه مواد مخدر برجای خواهد گذشت فقط مختص كشور ما نخواهد بود و در طولانی‌مدت گریبان كشورهای غربی را هم خواهد گرفت. به هر حال همه ما می‌دانیم شیوع اچ ای وی (ایدز) می‌تواند جامعه جهانی را تحت تأثیر قرار بدهد. بنابراین وقتی رفتارهای پرخطر و مصرف پرخطر در كشور ما افزایش پیدا كند این مسأله در دیگر مناطق جغرافیایی هم تأثیر خواهد گذاشت.