اقتصاد علیه زنان

اختلاف مزد و درآمد بین زنان و مردان، تنها در كشور ما وجود ندارد و بسیاری از كشورها به دنبال راه‌حل‌هایی برای كاهش نابرابری مزد و درآمد زنان و مردان هستند. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، به‌طور میانگین در سطح جهان در سال 2018 به ازای هر یك دلار درآمدی كه مردان كسب كردند، زنان تنها 54 سنت دریافت كرده‌اند و 202 سال زمان لازم است تا این شكاف از بین برود.

**نسبت درآمد زنان به مردان

مجمع جهانی اقتصاد، نسبت درآمد زنان به مردان را برای كشورهای مختلف محاسبه می‌كند كه بر اساس آن، مجموع درآمد اكتسابی زنان و مردان یك كشور، برآورد می‌شود و نسبت این دو محاسبه می‌شود. اگر نسبت به دست آمده بیشتر از یك باشد، یعنی درآمد زنان از مردان بیشتر است و اگر كمتر از یك باشد به معنای شكاف درآمدی به نفع مردان است و هر چقدر به صفر نزدیك‌تر شود، یعنی این شكاف شدیدتر است.

این میزان در ایران 17 درصد برآورد شده است. معنایش این است كه یكی از بدترین عملكردها را بین كشورهای جهان داشته‌ایم، به‌طوری كه در بین 149 كشور مورد بررسی در این گزارش، جایگاه 143 از آن ایران است.

**اقتصاد مردانه در سطح جهان

با این حال به نظر می‌رسد این شكاف، به این زودی‌ پر نمی‌شود و این مسئله در ابعاد جهانی نیز مشاهده می‌شود. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد، به‌طور متوسط، 63 درصد از شكاف مزد و 50 درصد از شكاف درآمد بین زنان و مردان در سطح جهان، از بین رفته است، اما تفاوت‌ در پرداخت به زنان و مردان همچنان به قوت خود باقی است.

اگر تفاوت دریافتی زنان و مردان را، به‌عنوان معیاری برای قدرت اقتصادی در نظر بگیریم، می‌بینیم كه قدرت اقتصادی مردان در سطح جهان از زنان بیشتر است و در نتیجه، مردان توانسته‌اند جایگاه خود به‌عنوان نقطه اصلی اقتصاد خانوار را حفظ كنند و كنترل دارایی‌های مالی خانوار را در اختیار خود داشته باشند. وجود چنین شكافی، باعث دسترسی كمتر زنان به خدمات مالی و مالكیت دارایی‌‎های سرمایه‌ای شده است.

**كنترل زنان بر منابع و دارایی‌های اقتصادی

تنها در 60 درصد از 149 كشور مورد بررسی، دسترسی زنان به خدمات مالی برابر با مردان است و تنها در 41 درصد كشورهای یاد شده، مالكیت زمین را به‌عنوان یك دارایی سرمایه‌ای، در اختیار دارند. این واقعیت‌ها به این معناست كه در اكثر كشورها، حدود نیمی از زنان كنترل مستقیمی بر منابع و دارایی‌های اقتصادی ندارند.

از طرف دیگر، زنان زمان زیادی را به فعالیت‌هایی مانند خانه‌داری و مراقبت از خانواده اختصاص می‌دهند، یعنی زمان خود را به فعالیت‌های اختصاص می‌دهند كه بابت آن مزدی دریافت نمی‌كنند. به‌عنوان مثال، زنان روستایی در صحرای آفریقا، در مجموع سالانه 40 میلیارد ساعت برای تهیه آب مورد نیاز خانوار، وقت صرف می‌كنند.

به‌طور كلی در 25 كشور، زنان به‌طور متوسط زمانی دو برابر بیشتر از مردان را به فعالیت‌هایی اختصاص می‌دهند كه بابت آن مزد دریافت نمی‌كنند. جالب است كه در ژاپن، كره و هند، این میزان به اوج خود یعنی نسبت پنج برابری می‌‎رسد.

**مزد نابرابر برای كار برابر

مورد دیگر، دریافت مزد برابر برای زنان و مردان در مشاغل مشابه است. وقتی زنان و مردان، در مشاغل مشابه مشغول به كار می‌شوند به این معناست كه توانایی‌ها و مهارت‌های مشابهی داشته‌اند و در نتیجه انتظار می‌رود دریافتی برابری هم داشته باشند.

مجمع جهانی اقتصاد، وضعیت برابری مزد مشاغل مشابه در بین زنان و مردان را با استفاده از پرسشنامه، مورد سنجش قرار می‌دهد. سؤال این است كه كدام گزینه در كشور شما، وضعیت مزد زنان و مردان را در مشاغل مشابه، بهتر توضیح می‌دهد. پاسخ‌دهندگان، اعدادی بین یك تا هفت را برای توصیف این وضعیت بیان می‌كنند كه یك به معنای نابرابری كامل و هفت به معنای برابری كامل است. پس از آن، این پاسخ‌ها گردآوری می‌شوند و به هر كشور، امتیازی بین صفر و یك داده می‌شود كه هر چه به یك نزدیك‌تر باشد، به معنای برابری كامل مزد در مشاغل مشابه برای زنان و مردان است.

در بین 149 كشور مورد بررسی، ایسلند بهترین عملكرد را در این زمینه داشته است، اما حتی بهترین عملكرد هم به معنای برابری كامل نیست. امتیاز این كشور در برابری مزد زنان و مردان در مشاغل مشابه 0.82 است. ایران با كسب امتیاز 0.59 رتبه 95 را در زمینه برابری مزد زن و مرد در مشاغل مشابه دارد.

**تغییر در ساختار بازار كار

نتایج پژوهش‌های اقتصادی نشان می‌دهد بیشترین شكاف درآمدی بین زنان و مردان، در مشاغلی وجود دارد كه نیاز به سرمایه انسانی پایین‌تر یعنی تحصیلات و مهارت كمتری دارند و در مشاغل تخصصی، این شكاف كاهش می‌یابد. از طرف دیگر، افزایش مشاركت اقتصادی زنان، در كاهش این شكاف، مؤثر است. هر دو عامل گفته شده، مربوط به ساختار بازار كار كشورها است و در واقع بهبود ساختار بازار كار، می‌تواند به‌عنوان یكی از راهكارهای كاهش شكاف جنسیتی در نظر گرفته شود.

گزارش از مریم السادات علم الهدی

**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**