ایرنابازار- چنانچه در سال‌هایی نچندان دور با هموطنانمان در خصوص تحریم‌ها، نقش آن‌ها در زندگی مردم ایران و دشواری‌هایی که بدین ترتیب متحمل می‌شوند صحبت می‌کردیم، با افراد فراوانی برمی‌خوردیم که شناخت چندانی از آن‌ها نداشتند، عمق این پدیده را نمی‌دانستند و تأثیر منفیشان را روی زندگی روزمره خود نفی می‌کردند.
این در حالیست که با گذر زمان و شدت یافتن این تحریم‌های ناجوانمردانه، در سال ۱۴۰۴ که طی اقدامی معنادار سال «سرمایه گذاری برای تولید» هم نامگذاری شده است، می‌توانیم در دور افتاده‌ترین نقاط کشور هم ردی از اثرات نامطلوب تحریم ببینیم.
در همین رابطه صنعت سیم و کابل کشور به عنوان عضوی از خانواده پرجمعیت صنایع کشور که از این غائله مستثنی نیست، در سال‌های اخیر به یکی از نمادهای موفق اقتصاد مقاومتی تبدیل شده است. با وجود تحریم‌های ظالمانه و محدودیت‌های بین‌المللی، این صنعت نه تنها از پای ننشسته، بلکه با رشد ۱۵ درصدی تولید در پنج سال گذشته، نشان داده است که می‌تواند هم نیازهای داخلی را تأمین و هم به بازار فرا مرزی فکر کند.
اما این مسیر پرچالش چگونه طی شده است؟ چه موانعی پیش روی تولیدکنندگان داخلی وجود داشته و چگونه شرکت‌هایی مانند سیم و کابل دماوند از این شرایط به عنوان فرصتی برای رشد استفاده کرده‌اند؟ این گزارش تحلیلی به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می‌پردازد.
بخش اول: چالش‌های پیش روی صنعت در شرایط تحریم
مشکل تأمین مواد اولیه باکیفیت
اگرچه چالش‌های کارخانجات تولید کننده سیم و کابل در خصوص مواد اولیه کم تعداد نیست اما می‌توان به ۳ مورد زیر به عنوان شاخص‌ترین آن‌ها اشاره کرد:
- وابستگی تاریخی به واردات مس خالص (کاتد)
- افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت مواد اولیه در پنج سال گذشته
- محدودیت‌های بانکی برای واردات از منابع معتبر
همانطور که مشاهده می‌کنیم، هریک از این معضلات پتانسیل از پا در آوردن یک کسب و کار صنعتی را دارند، اما مبارزه سرسختانه صنعتگران ایرانی در کنار برخی حمایت‌های دولتی سبب شده است تا این چالش به نحوی از سر گذرانده شود.
محدودیت دسترسی به فناوری‌های روز دنیا
بدیهیست که تولید محصولات باکیفیت و مقرون بصرفه، معلول استفاده از تجهیزات پربازده و جدید و همچنین دانش روز است. این در حالیست که تحریم‌های مذکور سبب شده است تا بسیاری از کمپانی‌های تراز اول دنیا که به تولید این ماشین آلات صنعتی مشغولند، به سادگی تولیدات یا اطلاعاتشان را به ما نفروشند. امری که صد البته در مواردی سبب شده است تا به نیروی کار ایرانی اعتماد شود و میدان فعالیت وی فراخ گردد، اما با این حال هنوز هم فاصله قابل توجهی میان امکانات تولیدکننده ایرانی و رقبای خارجیش وجود دارد. از مهمترین محدودیت‌های مذکور نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحریم ماشین‌آلات تولید پیشرفته
- مشکل واردات خطوط تولید کابل‌های ویژه (مانند فیبر نوری)
- نیاز به توسعه داخلی دانش فنی
رقابت ناعادلانه محصولات قاچاق
چنانچه وضعیت صنعت کشور را به دوچرخه‌ای تشبیه کنیم که به سختی راهی سربالایی را می‌پیماید، بی‌تردید وجود محصولات مشابه قاچاق در بازار را می‌توان ترمزی نیرومند دانست که مانع حرکت آزادانه‌اش می‌شود. ورود سالانه ۵۰۰۰ تن سیم و کابل قاچاق به کشور، قیمت‌های غیرواقعی محصولات وارداتی غیررسمی و آسیب به تولید داخلی باکیفیت را هم می‌توان از مهمترین مشکلات این سرفصل دانست.
چالش‌های صادراتی
با فرض اینکه یک تولیدکننده کابل شبکه یا محصولات مشابه بتواند همه موارد فوق را پشت سر بگذارد، تازه نوبت به خوان صادرات می‌رسد. جایی که مشکلات فروش و انتقال مالی بین‌المللی، رقابت با برندهای معتبر جهانی و نیاز به دریافت استانداردهای بین‌المللی سبب می‌شود تا بخش قابل توجهی از توان تولیدکننده ایرانی در رقابت با عواملی که تحریم‌ها مولدشان هستند به هدر رود.
بخش دوم: فرصت‌های ایجاد شده در سایه تحریم‌ها
حال که با مشکلاتی که تحریم‌ها برای تولیدکنندگان داخلی به وجود آورده است آشنا شدیم، اینک وقت آن رسیده که دستاوردهای برقراری این شرایط ناعادلانه را نیز برشماریم. در همین رابطه باید پرسید که تحریم‌ها چه آورده‌ای برای ما داشته‌اند؟
جهش خودکفایی و تولید؛ رشد نوآوری و توسعه فناوری داخلی
شاید این جملات کلیشه‌ای شده باشند که «انسان‌ها در محدودیت ستاره می‌شوند» یا «نیاز مادر اختراع است»، اما به طور کلی گزاره‌های غلطی نیستند. اموری که شاید برخی صنایع ایرانی مصداق درست و به‌روزی برای آن باشند. به عنوان مثال موارد زیر از نتایج تحریم‌های صنایع سازنده سیم و کابل کشور هستند:
- افزایش تعداد واحدهای تولید مس الکترولیتی در کشور
- توسعه تولید آلیاژهای جایگزین با کارایی مشابه
- طراحی و ساخت ماشین‌آلات تولید توسط مهندسان ایرانی
- ثبت قریب به ۲۰ اختراع در صنعت سیم و کابل طی سه سال گذشته
- توسعه محصولات جدید مانند کابل‌های ضدحریق و کم‌دود
تقویت بازارهای صادراتی جدید
خوشبختانه یا متاسفانه بسیاری از کشورهای همسایه ما نیز از نظر شرایط سیاسی و اقتصادی شرایطی بهتر از ما ندارند. به همین دلیل زمینه برای فعالیت شرکت‌های ایرانی و صادرات برخی محصولات به آن‌ها به خوبی فراهم است. این در حالیست که اهمیت برخی محصولات نظیر سیم ارت یا کابل افشان که در ساخت و ترمیم زیر ساخت‌های آن‌ها کاربرد دارد، بیش از سایر محصولات به چشم می‌آید. با توجه به این مطلب از برکات تحریم در حوزه صادرات سیم و کابل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش صادرات به کشورهای همسایه و منطقه
- رشد ۴۰ درصدی صادرات به عراق و افغانستان
- برنامه‌ریزی برای حضور در بازارهای آفریقایی
حمایت‌های دولتی و سیاست‌های تشویقی
هرچقدر هم که از حمیت صنعتگر ایرانی در راه تولید و ثبات قدم وی در مسیر اقتصاد مقاومتی سخن بگوییم، نمی‌توانیم از نقش دولت و سیاست‌های آن در هموار شدن این گذرگاه غافل شویم. در همین رابطه از مهمترین راهکارهای اعمال شده می‌توان به ایجاد معافیت‌های مالیاتی برای تولیدکنندگان در شرایط خاص، تسهیلات ارزی برای واردات مواد اولیه ضروری و برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی بین‌المللی اشاره کرد. اموری که صدالبته هرچه بیشتر شوند، در پی افزایش سود و دلگرم شدن تولیدکنندگان، منافع مستقیم و غیرمستقیمی را نیز برای خود دولت‌ها به همراه دارد.
بخش سوم: تجربه عملی
سیم و کابل دماوند به عنوان مشتی از خروار تولیدکنندگان داخلی، با اتخاذ ۴ رویکرد کلی سعی داشته است تا در شرایط موجود شانه به شانه رقبای خارجی خود حرکت کرده و بخشی از نیازهای کاربران ایرانی را نیز برآورده سازد. به طور خلاصه می‌توان این رویکردهای را در ۴ حوزه استراتژی تأمین مواد اولیه، سرمایه‌گذاری روی تحقیق و توسعه، توسعه بازارهای صادراتی و بهینه‌سازی تولید و کاهش هزینه‌ها خلاصه کرد.
این مجموعه با ایجاد زنجیره تأمین پایدار با منابع داخلی و خارجی، تخصیص بخشی از درآمد سالانه خود به بخش R&D، توسعه و مکانیزاسیون خطوط تولید، دریافت گواهی‌نامه‌های بین‌المللی مانند CE، حضور فعال در نمایشگاه‌های ملی و منطقه‌ای، اجرای سیستم‌های مدیریت انرژی، بازیافت ضایعات تولیدی و مواردی از این دست در صدد است تا نه تنها در حوزه فعالیت خود، بلکه در سطح صنایع ملی استانداردهای تازه‌ای را به نمایش بگذارد.
بخش چهارم: آینده صنعت - پیش‌بینی‌ها و راهکارها
حال که به بررسی چالش‌ها، راهبردها و تجارب عملی مقابله با تحریم‌ها در صنعت سیم و کابل کشور پرداختیم، اقدامات پیش روی کدامند؟
تحولات تکنولوژیک پیش روی
-
حرکت به سمت تولید کابل‌های ابررسانا
- توسعه محصولات سازگار با محیط زیست
- هوشمندسازی فرآیندهای تولید
ضرورت‌های سیاست‌گذاری
- تقویت همکاری بین صنعت و دانشگاه
- ایجاد صندوق حمایت از نوآوری در صنعت
- نظارت بیشتر بر بازار و مقابله با قاچاق
توصیه‌هایی به فعالان صنعت
- سرمایه‌گذاری روی برندسازی
- توجه به استانداردهای بین‌المللی
- توسعه بازارهای جایگزین صادراتی
*** این مطلب تبلیغاتی و از سوی سفارش دهنده تهیه شده است و ایرنا مسئولیتی درباره چارچوب و محتوای آن ندارد.