ایرنابازار- مصرف شکر که زمانی تنها به‌عنوان منبعی برای تأمین انرژی بدن شناخته می‌شد، در دهه‌های اخیر به مسئله‌ای بحث‌برانگیز در دنیای تغذیه و سلامت عمومی تبدیل شده است. این ماده که به‌طور طبیعی در میوه‌ها و محصولات لبنی وجود دارد، با فرآوری گسترده و اضافه‌شدن به غذاها و نوشیدنی‌ها، تأثیرات نامطلوبی بر سلامتی انسان داشته است.
با افزایش شهرنشینی و تولید انبوه محصولات غذایی فرآوری‌شده، مصرف شکر افزوده به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. در حالی که بدن انسان به مقدار کمی شکر برای عملکرد طبیعی نیاز دارد، مصرف بیش‌از اندازه آن با بیماری‌هایی چون دیابت، بیماری‌های قلبی و حتی برخی از انواع سرطان مرتبط شده است.
۱. انواع شکر و نقش آنها در رژیم غذایی
شکر به ۲ دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- قندهای طبیعی: این قندها در مواد غذایی طبیعی مانند میوه‌ها (فروکتوز) و لبنیات (لاکتوز) یافت می‌شوند. این نوع شکر همراه با فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی است که جذب آن را در بدن متعادل‌تر می‌کند.
- قندهای افزوده: این قندها در فرآیند تولید به غذاها اضافه می‌شوند، مانند شکر سفید که در نوشیدنی‌های شیرین، کیک‌ها و انواع دسرها وجود دارد. این نوع شکر فاقد ارزش غذایی است و تنها کالری اضافی را به بدن وارد می‌کند.
نکته: مطالعات نشان داده‌اند که بدن انسان به قندهای طبیعی واکنش متفاوتی نسبت به قندهای افزوده نشان می‌دهد. برای مثال، فروکتوز موجود در میوه‌ها به دلیل همراه‌بودن با فیبر و ویتامین‌ها جذب کندتری دارد و به همین دلیل اثرات منفی کمتری بر سلامتی می‌گذارد.
۲. مصرف جهانی شکر، روندها و نگرانی‌ها
مصرف شکر در سراسر جهان به‌طور نگران‌کننده‌ای بالاست. بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت، بسیاری از افراد در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه بیش از ۲ برابر مقدار توصیه‌شده شکر مصرف می‌کنند. بر اساس اعلام انجمن قلب آمریکا بایستی قندهای افزودنی را به حدود ۶ قاشق چای‌خوری در روز برای زنان و ۹ قاشق چای‌خوری برای مردان محدود کرد. بر اساس گزارش ها، آمریکایی‌ها بیش از اندازه شکر مصرف و به طور متوسط روزانه ۱۷ قاشق چای‌خوری شکر اضافه می‌کنند. همچنین در کشورهای آسیایی با وجود رژیم‌های غذایی سنتی، مصرف شکر به دلیل نفوذ غذاهای فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های شیرین در حال افزایش است.
علل افزایش مصرف
- تبلیغات گسترده محصولات شیرین.
- دسترسی آسان به نوشیدنی‌های قندی.
- عدم آگاهی از خطرات مصرف زیاد شکر.
۳. اثرات مصرف شکر بر سلامتی
مصرف بیش از اندازه شکر افزوده شده به‌ویژه در نوشیدنی‌های شیرین به صورت چشمگیری خطر سکته مغزی ایسکمیک، نارسایی قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و آنوریسم آئورت شکمی را افزایش می‌دهد؛ این در حالی است که خوردن گاه‌به‌گاه غذاهای شیرین چنین تأثیری بر بدن ندارد.
سیستم قلبی- عروقی
مصرف زیاد شکر به افزایش فشار خون، التهاب مزمن و افزایش سطح کلسترول بد (LDL) در خون منجر می‌شود. این عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهند. دانشمندان دریافتند افزایش مصرف قند بر بیماری‌های قلبی-عروقی مختلف تأثیر می‌گذارد و افزایش خطر ابتلا به نارسایی قلبی در افرادی را که شاخص توده بدن آنها طبیعی است، به دنبال دارد.
دیابت نوع ۲
رژیم‌های غذایی پر از شکر باعث افزایش مقاومت به انسولین می‌شوند. این وضعیت به افزایش سطح قند خون و در نهایت به بروز دیابت نوع ۲ می انجامد.
چاقی و اضافه‌وزن
شکر کالری زیادی دارد اما ارزش تغذیه‌ای ندارد. مصرف مداوم شکر به افزایش وزن و ذخیره چربی‌های مضر در بدن خواهد انجامید.
سرطان
برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف بیش‌از اندازه شکر می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را تحریک کند. این مسئله به‌ویژه در سرطان‌های مرتبط با سیستم گوارشی بیشتر دیده می‌شود.
سلامت دهان و دندان
شکر عامل اصلی پوسیدگی دندان‌هاست. باکتری‌های دهان از شکر تغذیه و اسیدی تولید می‌کنند که به مینای دندان آسیب می‌رساند.
۴. توصیه‌های جهانی برای کاهش مصرف شکر
سازمان جهانی بهداشت توصیه می‌کند مصرف قندهای آزاد به کمتر از ۱۰ درصد از کل کالری روزانه محدود شود. کاهش بیشتر این مقدار به کمتر از پنج درصد، مزایای بیشتری برای سلامتی دارد. این مقدار معادل ۲۵ گرم یا ۶ قاشق چای‌خوری شکر در روز است.
راهکارهای کاهش مصرف شکر
- استفاده از مواد غذایی کم‌شکر مانند میوه‌ها و سبزیجات.
- مطالعه برچسب‌های تغذیه‌ای برای شناسایی میزان شکر افزوده در محصولات.
- جایگزینی نوشیدنی‌های قندی با آب یا دمنوش‌های بدون شکر.
۵. راهکارهای کاهش مصرف شکر در جامعه
- آگاهی‌بخشی عمومی: برگزاری کمپین‌های آموزشی برای آگاهی مردم از مضرات شکر.
- اصلاح فرمولاسیون محصولات غذایی: تولید محصولات کم‌شکر توسط شرکت‌های غذایی.
- حمایت از مصرف مواد غذایی طبیعی: تشویق مردم به مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه.
پایان سخن
شکر افزوده با وجود طعم دلپذیری که دارد، یک تهدید جدی برای سلامت عمومی به‌شمار می‌رود. مصرف بی‌رویه آن می‌تواند به بیماری‌های جدی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و چاقی منجر شود. برای مقابله با این بحران، نیاز به اقدام هماهنگ در سطح جهانی وجود دارد. دولت‌ها، سازمان‌های بهداشتی و صنایع غذایی باید با همکاری یکدیگر، سیاست‌های موثری برای کاهش مصرف شکر اجرا کنند.
آگاهی عمومی نیز نقش حیاتی در این فرآیند دارد. مردم باید بدانند که با انتخاب‌های غذایی سالم‌تر، می‌توانند از بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند. در نهایت، کاهش مصرف شکر نه‌تنها به بهبود سلامت فردی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند بار اقتصادی ناشی از بیماری‌های مرتبط را نیز کاهش دهد. با تغییرات کوچک در سبک زندگی، می‌توان گامی بزرگ در جهت زندگی سالم‌تر برداشت.