ایرنابازار- روز ملی صادرات فرصتی برای مرور دستاوردهای کشور در زمینه صادرات و تجلیل از صادرکنندگان برتر است. باید گفت با وجود چالش‌های مختلف، اهمیت صادرات در توسعه اقتصادی کشورها غیرقابل انکار به شمار می رود و تلاش‌ها برای افزایش صادرات غیرنفتی و توسعه بازارهای جدید باید با جدیت دنبال شود. ۲۹ مهر از ۱۳۷۶ خورشیدی به عنوان روز ملی صادرات با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور تعیین شد. هدف از این مهم ترویج فرهنگ صادرات، تقدیر از فعالان اقتصادی، فرصتی برای تبادل افکار، شناخت گیرها و تنگناها و بررسی راهکارهایی برای رسیدن به جهش صادرات بوده است.
باید گفت با توجه به نیاز به کاهش وابستگی به منابع نفتی، صادرات غیرنفتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. صادرات نه تنها به افزایش تولید داخلی و ایجاد اشتغال منجر می‌شود، بلکه به دسترسی به ارزهای خارجی و توسعه فناوری نیز کمک می‌کند. رشد صادرات می‌تواند موجب افزایش درآمدهای ارزی، توسعه صنعتی و بهبود کیفیت محصولات داخلی شود. کشورهای موفق در حوزه صادرات توانسته‌اند از این طریق به بازارهای جدید دست یابند و سطح رقابت‌پذیری خود را افزایش دهند.
در دنیای امروزه، فناوری و نوآوری نقش کلیدی در توسعه صادرات دارند. استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند فرآیندهای تولید و صادرات را بهینه و دسترسی به بازارهای جدید را تسهیل کند. تجارت الکترونیک نیز از ابزارهای موثر در توسعه صادرات است که با استفاده از آن، شرکت‌ها می‌توانند به سرعت و به آسانی به مشتریان بین‌المللی دسترسی پیدا کنند.
نقش دولت ها در توسعه صادرات
دولت‌ها می‌توانند نقش بسیار مهم و مثبتی در توسعه و تقویت صادرات ایفا کنند. از جمله این حمایت‌ها می‌توان به ایجاد سیاست های تشویقی، اعطای تسهیلات مالی به صادرکنندگان، تسهیل فرآیندهای گمرکی، امضای توافق نامه های تجارت آزاد، توسعه زیرساخت های حمل و نقل و لجستیک، حمایت از نوآوری و فناوری، سیاست های اقتصادی پایدار، آموزش و توسعه نیروی انسانی، حمایت از شرکت های کوچک و متوسط، سیاست خارجی فعال و پویا، برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی و ترویج محصولات داخلی در بازارهای جهانی اشاره کرد.
ایجاد سیاست‌های تشویقی
دولت‌ها با ارائه سیاست‌های تشویقی و حمایتی به صادرکنندگان خواهد توانست فعالیت‌های صادراتی را تقویت کنند. این سیاست‌ها ممکن است شامل معافیت‌های مالیاتی برای صادرکنندگان، یارانه‌های صادراتی و تسهیلات اعتباری باشد. این اقدامات هزینه‌های تولید و صادرات را کاهش می‌دهند و صادرات را جذاب‌تر می‌کنند.
اعطای تسهیلات مالی به صادرکنندگان
اعطای تسهیلات مالی به صادرکنندگان یکی از ابزارهای کلیدی دولت‌ها برای تحریک رشد صادرات و بهبود شرایط اقتصادی است. این حمایت‌ها به افزایش رقابت‌پذیری صادرکنندگان، ایجاد اشتغال و توسعه پایدار اقتصادی کمک می‌کند و به نوبه خود سبب بهبود وضعیت کلی اقتصاد کشور می‌شود.
تسهیل فرآیندهای گمرکی
ساده‌سازی و تسریع در فرآیندهای گمرکی و صادراتی از دیگر اقدامات مهم دولت‌هاست. کاهش بوروکراسی، استفاده از فناوری‌های جدید برای مدیریت گمرکات و ایجاد سامانه‌های الکترونیکی برای ثبت سفارش‌ها و صادرات، باعث کاهش زمان و هزینه‌های صادرات می‌شود و روند صدور کالاها به بازارهای بین‌المللی را تسهیل می بخشد.
امضای توافق‌نامه‌های تجارت آزاد
انعقاد توافق‌نامه‌های تجارت آزاد با دیگر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی می‌تواند دسترسی به بازارهای جدید را برای صادرکنندگان تسهیل کند. این توافق‌نامه‌ها باعث کاهش یا حذف تعرفه‌های گمرکی و رفع موانع غیرتعرفه‌ای می‌شوند که موجب تقویت صادرات می شود.
توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک
دولت‌ها با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل و نقل همچون توسعه بنادر، فرودگاه‌ها، خطوط ریلی و جاده‌ها، نقش مهمی در بهبود وضعیت صادرات برعهده دارند. دسترسی به زیرساخت‌های حمل و نقل کارآمد و ارزان می‌تواند صادرات را تسهیل و کالاها را به بازارهای جهانی منتقل کند.
حمایت از نوآوری و فناوری
دولت‌ها می‌توانند با ارائه حمایت‌های مالی و زیرساختی برای شرکت‌های نوآور و فناورانه به بهبود رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی کمک کنند. سرمایه‌گذاری در بخش‌های تحقیق و توسعه و تشویق به استفاده از فناوری‌های پیشرفته به تولید محصولات با کیفیت‌تر و کاهش هزینه‌های تولید منتهی می‌شود.
سیاست‌های اقتصادی پایدار
مدیریت هوشمندانه سیاست‌های پولی و مالی از اهمیت زیادی برخوردار است. نوسانات نرخ ارز و عدم ثبات اقتصادی می‌تواند به زیان صادرکنندگان تمام شود. دولت‌ها با ایجاد ثبات در سیاست‌های اقتصادی و جلوگیری از نوسانات ناگهانی می‌توانند اعتماد صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران را جلب کنند.
آموزش و توسعه نیروی انسانی
دولت‌ها با ارائه برنامه‌های آموزشی و دوره‌های تخصصی در زمینه تجارت بین‌الملل، مدیریت صادرات و بازاریابی بین‌المللی می توانند به ارتقاء مهارت‌های نیروی کار داخلی کمک کنند. این آموزش‌ها به افزایش توانمندی صادرکنندگان و تسهیل ورود آنها به بازارهای جهانی می انجامد.
حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط
شرکت‌های کوچک و متوسط اغلب با چالش‌های بیشتری در ورود به بازارهای جهانی روبرو هستند. دولت‌ها با ارائه تسهیلات مالی، مشاوره‌های تخصصی و دسترسی به شبکه‌های بین‌المللی به این شرکت‌ها در توسعه صادرات کمک خواهند کرد.
سیاست خارجی فعال و پویا
سیاست خارجی دولت‌ها نیز نقش مهمی در تسهیل صادرات دارد. برقراری روابط دیپلماتیک مؤثر، ایجاد توافقات تجاری بین‌المللی و رفع موانع تجاری از طریق دیپلماسی اقتصادی می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی با دیگر کشورها کمک و دسترسی به بازارهای جدید را فراهم کند.
ترویج محصولات داخلی در بازارهای بین‌المللی
دولت‌ها می‌توانند با حمایت از شرکت‌های داخلی در نمایشگاه‌های بین‌المللی، تبلیغات خارجی و ایجاد مراکز تجاری در کشورهای دیگر به معرفی و ترویج محصولات داخلی در بازارهای جهانی کمک کنند. ایجاد دفاتر تجاری در نقاط کلیدی جهان، اطلاعات مفید و ارتباطات تجاری را برای صادرکنندگان فراهم می‌آورد.
محمدعلی دهقان‌دهنوی معاون وزیر صمت و رییس سازمان توسعه تجارت ایران درباره صادرات و واردات در نیمه اول سال جاری گفته است: در نیمه نخست امسال ۱۸.۳ میلیون تن کالا به ارزش ۳۲.۵ میلیارد دلار وارد کشور شده است که از لحاظ وزنی ۲.۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. مبداهای وارداتی کشورمان امارت، چین، ترکیه، آلمان و هند هستند که ۷۵ درصد از واردات را به خود اختصاص داده اند.
دهقان‌دهنوی با اشاره به وضعیت تجارت در سال گذشته، بیان کرده است: در سالی که گذشت ۴۹.۳ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی انجام شد که نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش ۹.۸ درصدی از لحاظ وزنی و ۸.۹ درصد از لحاظ ارزش داشت. پارسال حدود ۶۶.۲ میلیارد دلار واردات به کشور انجام شد که از نظر وزنی ۴.۴ درصد افزایش داشت. در مجموع سال گذشته تجارت ۱۱۵ میلیارد دلاری برای کشور رقم خورد که رقم مطلوبی نیست و باید افزایش یابد.
رییس سازمان توسعه تجارت ایران مهم ترین دلایل منفی شدن تراز تجاری در سال گذشته را کاهش قیمت‌های جهانی، کاهش صادرات گاز، وضع عوارض صادراتی بر روی کالاهای خام و نیمه خام، وضع قوانین و مقررات متعدد و خلق الساعه و محدود کردن صادرکنندگان عنوان کرد و گفته است: وضع مقررات متناقض و متعدد و تعدد دستگاه های بدون صلاحیت در وضع مقررات، باعث ایجاد وضعیت نامناسب در بحث صادرات شده است. بر این اساس نیازمند تسهیل در صادرات هستیم.
نگاهی به راهکارها و سیاست های حوزه صادرات برخی کشورها
برخی از کشورهای در زمینه صادرات به دلیل استراتژی‌های مؤثر اقتصادی، زیرساخت‌های قوی و نوآوری‌های تکنولوژیکی توانسته‌اند به بزرگترین صادرکنندگان جهان تبدیل شوند و این عوامل به آنها کمک کرده است تا در بازارهای جهانی رقابتی و موفق باشند. در زیر به بررسی برخی از این کشورها و عوامل موفقیت آنها می‌پردازیم.
چین
این کشور با سیاست‌های اقتصادی مبتنی بر تولید انبوه و صادرات گسترده، توانسته است به یکی از بزرگترین صادرکنندگان جهان تبدیل شود. چین با به‌کارگیری نیروی کار ارزان و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعتی، بازارهای جهانی را بدست آورده است. از دیگر عوامل موثر در این زمینه می توان به سرمایه‌گذاری در توسعه بنادر، فرودگاه‌ها و شبکه حمل و نقل، سیاست‌های تشویقی و حمایت از صنایع صادراتی اشاره کرد.
آلمان
آلمان با تکیه بر تولید محصولات باکیفیت و تکنولوژی پیشرفته از موفق‌ترین کشورهای صادرکننده در جهان محسوب می شود. صادرات آلمان بیشتر در حوزه ماشین‌آلات و صنایع خودروسازی است که به دلیل کیفیت بالا و استانداردهای بین‌المللی، محبوبیت جهانی دارند. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و آموزش نیروی کار متخصص و برخورداری از برندهای معتبر در سطح جهانی از دیگر عوامل موفقیت آلمان در بازار صادرات به شمار می رود.
کره جنوبی
کره جنوبی نیز با تکیه بر صنایع الکترونیک و فناوری اطلاعات، توانسته است سهم بزرگی از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهد. سیاست‌های حمایتی دولت و سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، توسعه برندهای قوی و سیاست‌های دولتی حمایت‌کننده از صنعت و صادرات از عوامل کلیدی موفقیت این کشور در حوزه صادرات است. کره جنوبی از صادرکنندگان برتر در حوزه الکترونیک، خودروسازی و فناوری اطلاعات محسوب می شود.
هلند
هلند از بزرگترین صادرکنندگان محصولات کشاورزی و مواد غذایی در جهان به شمار می رود که این جایگاه را با توجه به برخورداری از فناوری کشاورزی پیشرفته، لجستیک و زیرساخت‌های قوی همچون وجود بنادر بزرگ و شبکه حمل و نقل مؤثر و تجارت بین‌المللی بدست آورده است.
ژاپن
این کشور از جمله بزرگترین صادرکنندگان محصولات الکترونیکی و خودرو قلمداد می شود. ژاپن با فناوری پیشرفته و با تمرکز بر نوآوری در فناوری و تولید، توانسته است به موفقیت‌های صادراتی چشمگیری دست یابد. پیاده‌سازی سیستم‌های کیفیتی و تنوع در تولید و صادرات محصولات همچون خودرو، الکترونیک و مواد شیمیایی از جمله دلایل موفقیت آن در این زمینه است.
امارات
این کشور با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی، زیرساخت‌های پیشرفته، سیاست‌های اقتصادی مؤثر و تنوع اقتصادی به یکی از مهم‌ترین مراکز صادراتی در جهان تبدیل شده است. امارات به طور مداوم در حال تلاش برای گسترش دامنه صادرات خود و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی است، که این موضوع به بهبود وضعیت اقتصادی و رشد پایدار آن کمک می‌کند.