ایرنابازار- گرمازدگی با نام پزشکی هایپرترمی (Hyperthermia) یکی از مشکلات حوزه سلامت است و هنگامی رخ می دهد که به دلیل برهم خوردن تعادل در مکانیسم تنظیمی گرمایی بدن، دما بدن بیش از اندازه افزایش می یابد. این اتفاق در بیشتر مواقع، زمانی پیش می‌آید که فرد به مدت طولانی در برابر درجه حرارت بالا قرار می گیرد یا تمرینات فیزیکی سختی را در دمای بالا انجام می دهد.
گرمازدگی در تابستان بیشتر رخ می دهد و بایستی خیلی سریع درمان شود زیرا اگر به موقع درمان نشود، امکان دارد به مغز، قلب، کلیه و ماهیچه‌ها آسیب برساند. هرچه درمان بیشتر به عقب بیفتد، آسیب وارد شده به بدن نیز شدیدتر خواهد بود و می تواند احتمال عوارض جدی یا حتی مرگ را نیز افزایش دهد.
انواع گرمازدگی
- استرس گرمایی
فرد علایمی مانند سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، تشنگی و سردرد را احساس می‌کند.
- خستگی گرمایی
در این گرمازدگی بدن به شدت عرق می کند و حجم خون کاهش می یابد و سبب تعریق شدید، سردرد، سر گیجه، ضعف، تهوع و استفراغ، افزایش ضربان قلب و کاهش فشارخون می شود. پوست مرطوب، سرد و رنگ پریده شده و دمای بدن به ۳۷ تا ۳۹ درجه سلسیوس می رسد.
- گرمازدگی
این مرحله با علایمی نظیر رنگ پریدگی، عرق شدید، تهوع، اسهال و استفراغ، جوش‌های ریز گرمازدگی مشخص می‌شود و از دیگر علایم آن می‌توان به سردرد، گرفتگی عضلات، خستگی، ضعف، تشنگی شدید، سرگیجه، تکرر ادرار و ادرار تیره رنگ، از دست دادن تمرکز، ادم یا تورم خفیف پا، مچ پا یا انگشتان دست و از دست دادن هوشیاری اشاره کرد.
گاهی نیز سلول‌های سطحی پوست آسیب دیده، عرق زیر پوست جمع شده و فرد دچار جوش زیر پوستی یا به اصطلاح عرق سوز می شود.
- سکته گرمایی
این نوع گرمازدگی بسیار خطرناک است و خطر مرگ را به دنبال دارد و معمولا دمای بدن به بیشتر از ۴۰ درجه سانتی گراد می رسد و بیشتر در افراد با سنین بالا یا دچار بیماری های زمینه ای اتفاق می افتد و در آن علائم به طور آهسته و در چند روز بروز می کند که نخستین علامت افزایش دمای بدن است و علائم سیستم عصبی مرکزی همچون هذیان، تشنج و کما را دارد.
علایم آن شامل ضربان ضعیف، تنفس سریع، کاهش تعریق، پوست داغ و خشک و قرمز، حالت تهوع، سردرد و سرگیجه، تاری دید، تحریک پذیری و یا تغییرات خلقی، عدم هماهنگی و از دست دادن هوشیاری همراه می شود.
علایم گرمازدگی
- خستگی و ناتوانی در حرکت
- گیجی
- افت فشار خون
- اختلال در هوشیاری
- افزایش دمای بدن تا ۴۱ درجه
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- تعریق زیاد و گرگرفتگی
- خشک و داغ شدن پوست
- تهوع یا استفراغ
- تشنج، غش و بیهوشی
- اختلالات ریتم قلب
- ضعیف شدن نبض
- کاهش حجم ادرار
افراد مستعد گرمازدگی
- افراد سالخورده
- نوزادان و کودکان کمتر از چهار سال
- بیماران قلبی و ریوی
- مبتلایان به دیابت
- افراد چاق
- افراد با محدودیت حرکتی
- افراد مبتلا به فشار خون
- بیماران اعصاب و روان
راهکارهای پیشگیری از گرمازدگی
- نوشیدن مقدار زیاد مایعات
- استفاده از لباس های خنک و گشاد
- تغییر رژیم غذایی
- ورزش و فعالیت بدنی منطقی
- مصرف میوه به ویژه سبزی
- محافظت از آفتاب و نور مستقیم خورشید
- اجتناب از نشستن در خودرو پارک شده
- پرهیز از سفرهای غیرضروری
- رعایت موارد احتیاط در صورت انجام کارهای سخت
- استفاده نکردن از داروهای مستعدکننده گرمازدگی
اقدامات اولیه برای فرد گرمازده
- تماس با اورژانس و انتقال به مراکز درمانی
- انتقال بیمار از محیط گرم به محیط خنک یا زیر سایه
- دراز کشیدن بیمار و بالا بردن پاها
- کاهش دمای بدن به صورت تدریجی و آهسته
- در آوردن لباس های فرد و استفاده از ملحفه خیس
- در صورت هوشیاری دوش گرفتن بیمار
- استفاده از کولر یا پنکه برای سرعت در برطرف کردن حرارت
- قرار دادن کیسه‌های یخ در کشاله ران، زیر بغل، زانو، مچ دست و پا
- نوشیدن آب یا یک نوشیدنی خنک
- استفاده از محلول ORS یا محلول آب و نمک و شکر
- ماساژ ماهیچه های گرفته و گرمازده فرد
مواد غذایی مفید برای گرمازدگی
خوراکی‌هایی که می توان در تابستان برای مقابله با گرمازدگی مصرف کرد، شامل موارد زیر هستند.
- نوشیدن آب و مایعات زیاد
میزان مصرف مایعات در هنگام گرما و برای جلوگیری از گرمازدگی باید افزایش پیدا کند. نوشیدنی‌های مناسب گرمازدگی شامل آب، آب آلبالوی ترش، شربت سکنجین، شربت خاکشیر، شربت زرشک، آب طالبی، خاکشیر و تخم شربتی، شربت گلاب و آب نارگیل تازه می شود.
- مصرف سبزیجات
سبزیجات حاوی آب فراوان هستند و می توان برای جلوگیری و درمان گرمازدگی از آنها استفاده کرد و فواید آن را دید. سبزیجاتی چون نخود فرنگی، گوجه فرنگی، اسفناج، فلفل سبز، کاهو، هویج، کرفس و خیار برای این مهم بسیار اثرگذار هستند.
- مصرف میوه
مصرف میوه به حفظ آب بدن و تنظیم دمای بدن کمک می کند. میوه‌های مناسب برای جلوگیری از گرمازدگی شامل هندوانه، لیمو ترش، توت فرنگی، هلو، طالبی، گلابی و آب نارگیل می شود.
- ادویه های خنک کننده
مرزنجوش، گشنیز، بادرنجبویه، نعناع فلفلی و فلفل سفید؛ ادویه های خنک کننده هستند. از استفاده دارچین و زنجبیل خشک پرهیز کنید چون طبع بسیار گرمی دارند.
بدن انسان در حالت معمولی می‌تواند به روش های گوناگون همچون تعریق و تبخیر، دمای خود را در محدوده طبیعی حفظ کند اما هنگامی که فرد در برابر گرمای زیادی قرار می‌گیرد یا فعالیت شدیدی به ویژه در ساعت های اوج گرما انجام می دهد، دمای بدن افزایش می یابد و همراه با تعریق آب و املاح بدن از دست می رود و کم کم علائم گرمازدگی خود را نشان می دهد. به همین دلیل باید برای پرهیز از گرمازدگی در صورت امکان از وسایل محافظتی در برابر آفتاب اسفاده کرد. باید دانست گرمازدگی با وجود اینکه که در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است و در صورت بروز می توان آن را درمان کرد اما می تواند در شرایطی که خدمات درمانی سریع انجام نشود به مرگ افراد منجر شود. پس هنگام مواجهه با فردی که دچار گرمازدگی شده است، باید اقدامات درمانی را به سرعت آغاز کرد.