به گزارش ایرناپلاس، بازار کار کشور از زمستان ۱۳۹۸ تاکنون تحت تأثیر همه‌گیری کرونا بوده است. این تأثیر از همان روزهای نخستین همه‌گیری در کشور آغاز و نشانه‌های آن ابتدا در سطح برخی از بنگاه‌ها و پس از آن در سطح کلان آشکار شد.
اخبار تعدیل نیرو در شرکت‌های خدمات گردشگری در نخستین زمستان کرونایی به نگرانی‌ها درباره بازار کار دامن زد و پس از آن نیز آمارهای منتشر شده مرکز آمار نشان داد که در سال ۱۳۹۹ یعنی سالی که سرتاسر آن با همه‌گیری کرونا، محدودیت‌ها و نیز چندین نوبت تعطیلی گسترده همراه بود، جمعیت شاغل در کشور در مقایسه با سال ۱۳۹۸ بیش از یک میلیون نفر کاهش یافت.
تأثیر کرونا بر بازار کار دیگر کشورهای جهان نیز نشان می‌دهد کاهش جمعیت شاغل مساله‌ای جهانی است؛ به‌طوری که سازمان بین‌المللی کار برآورد کرده تا پایان سال ۲۰۲۲ میلادی ۲۰۵ میلیون نفر در اثر کرونا بیکار خواهند شد.
کرونا، واکسیناسیون و بازار کار
تجربه جهانی نشان می‌دهد کشورهایی که زودتر واکسیناسیون را آغاز کرده‌اند، سریعتر به شرایط نرمال جدید وارد شده‌اند و وضعیت بازار کار آن‌ها نیز هرچند به کندی، اما رو به بهبود است. با این حال، نابرابری بین کشورها در واکسیناسیون، یکی از چالش‌های اقتصاد جهانی است.
«صحنه جهانی برابری واکسیناسیون کووید-۱۹» که با همکاری مشترک برنامه توسعه سازمان ملل متحد، سازمان جهانی بهداشت و دانشگاه آکسفورد راه‌اندازی شده، نشان می‌دهد نابرابری در واکسیناسیون می‌تواند یک ریسک جدی برای بهبود اقتصاد باشد تا جایی که اگر واکسیناسیون در کشورهای با درآمد پایین مانند کشورهای ثروتمند در حال انجام بود، می‌توانست تا ۳۸ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی پیش‌بینی شده آن‌ها در سال ۲۰۲۱ اضافه کند.
اکنون و در آستانه دو سالگی همه‌گیری کرونا، پس از اینکه مردم به زندگی با کرونا خو گرفته‌اند و واکسیناسیون با وجود تأخیر نسبت به سایر کشورها در حال انجام است، بررسی روند بازار کار، اهمیت بیشتری می‌یابد.
کاهش مشارکت اقتصادی و افزایش بیکاری در تابستان
بر اساس تازه‌ترین گزارش مرکز آمار از طرح آمارگیری نیروی کار که شاخص‌های اصلی بازار کار کشور را در تابستان امسال نشان می‌دهد، نرخ مشارکت و اشتغال در تابستان ۱۴۰۰ نسبت به تابستان ۱۳۹۹ کاهشی کمتر از یک درصد را تجربه کرده است. همین تغییر، در مقایسه با فصل پیش یعنی بهار ۱۴۰۰ نیز مشاهده می‌شود.
به‌طور کلی، جمعیت در سن کار یعنی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر، یا شاغل و در جست‌وجوی شغل هستند که در گروه «جمعیت فعال» قرار می‌گیرند و یا از پیدا کردن کار ناامید شدند و دست از جست‌وجو برای کار کشیده‌اند و در گروه «جمعیت غیرفعال» قرار می‌گیرند.
جمعیت فعال در تابستان ۱۴۰۰ حدود ۲۵ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر بوده که نسبت به بهار امسال و همچنین تابستان سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است. جمعیت فعال در بهار امسال حدود ۲۵ میلیون و ۹۷۰ هزار نفر و در تابستان سال گذشته بیش از ۲۶ میلیون نفر بوده است. بر این اساس، نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان ۱۴۰۰ برابر با ۴۱.۱ درصد بوده که نسبت به بهار امسال یعنی ۴۱.۴ درصد و تابستان سال گذشته یعنی ۴۱.۸ درصد کاهش یافته است.
افزون بر کاهش جمعیت فعال، جمعیت شاغل نیز کاهش یافته است. جمعیت شاغل در پایان تابستان امسال، بیش از ۲۳ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر بوده و نسبت به بهار ۱۴۰۰ و تابستان ۱۳۹۹ کاهش یافته است. جمعیت شاغل در بهار امسال بیش از ۲۳ میلیون و ۶۰۰ نفر و در تابستان سال گذشته بیش از ۲۳ میلیون و ۵۰۰هزار نفر بوده است.
دیگر شاخص اصلی بازار کار یعنی نرخ بیکاری نیز افزایش یافته که در کنار کاهش نرخ مشارکت و نسبت اشتغال، نشان از عدم بهبود بازار کار در دومین فصل سال جاری دارد.
بر این اساس، جمعیت بیکار در تابستان امسال بیش از ۲۴ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر بوده است، آن هم در حالی که جمعیت بیکار در بهار امسال حدود ۲۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر و در تابستان سال گذشته بیش از ۲۴ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر بوده است. در نتیجه، نرخ بیکاری از ۹.۵ درصد در تابستان ۱۳۹۹ به ۸.۸ درصد در بهار ۱۴۰۰ و ۹.۶ درصد در تابستان امسال افزایش یافته است.
امیدهای از دست‌رفته زنان و روستایی‌ها در بازار کار
بازار کار ایران به‌طور کلی مردانه است یعنی همواره نرخ مشارکت و جمعیت مردان فعال، بیش از زنان بوده؛ در تابستان امسال نیز بخشی از کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در مقایسه با تابستان سال گذشته، به‌دلیل خروج زنان از بازار کار بوده است. در تابستان امسال حدود ۳۴ هزار نفر از مردان بالای ۱۵ سال نسبت به تابستان سال گذشته وارد بازار کار شدند اما در همین زمان، بیش از ۱۵۱ هزار نفر از زنان بالای ۱۵ سال، از بازار کار خارج شدند و به جمعیت غیرفعال پیوستند.
اتفاقی که در بازار کار برای زنان رخ داده، در مناطق روستایی نیز رخ داده است؛ یعنی بخشی از کاهش جمعیت فعال و نرخ مشارکت اقتصادی به دلیل کاهش افراد شاغل یا در جست‌وجوی شغل در مناطق روستایی کشور بوده است. بر این اساس، در تابستان امسال در مقایسه با سال گذشته، بیش از ۱۱۵ هزار نفر به جمعیت فعال اقتصادی در مناطق شهری کشور اضافه شده‌اند اما در همین مدت، بیش از ۲۳۳ هزار نفر در روستاها به جمعیت غیرفعال پیوستند.
در بازار کار استان‌ها چه می‌گذرد؟
بررسی شاخص‌های اصلی بازار کار در استان‌های کشور نشان می‌دهد در تابستان امسال، استان یزد با ۴۸.۵ درصد بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی در بین استان‌ها را داشته و کمترین نرخ مشارکت اقتصادی مربوط به استان سیستان و بلوچستان و برابر با ۳۳.۴ درصد بوده است؛ یعنی از هر ۱۰۰ نفر جمعیت بالای ۱۵ سال در استان یزد، ۴۸ نفر یا شاغل یا در جست‌وجوی شغل هستند، در حالی که این در استان سیستان و بلوچستان از هر ۱۰۰ نفر جمعیت بالای ۱۵ سال، ۳۳ نفر شاغل یا در جست‌وجوی شغل هستند.
بیشترین افزایش نرخ مشارکت اقتصادی نیز در بین استان‌های کشور مربوط به استان یزد بوده که از ۴۴.۸ درصد در تابستان سال گذشته به ۴۸.۵ درصد در تابستان امسال رسید و بیشترین نرخ مشارکت اقتصادی در تابستان امسال را به خود اختصاص داد.
مورد خاص استان هرمزگان
بیشترین کاهش نرخ مشارکت در تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته مربوط به استان هرمزگان بوده است. در تابستان سال گذشته از هر ۱۰۰ نفر جمعیت استان هرمزگان، تقریباً ۵۰ نفر از نظر اقتصادی فعال بودند و این استان، بیشترین نرخ مشارکت را در تابستان سال گذشته داشت اما در تابستان امسال، نرخ مشارکت اقتصادی در این استان به ۴۴ درصد کاهش یافته است.
همچنین نرخ بیکاری استان هرمزگان، رکورددار نرخ بیکاری در استان‌های کشور در تابستان امسال بوده و نسبت به دیگر استان‌ها نسبت به تابستان سال گذشته، بیشترین افزایش را نشان می‌دهد. نرخ ۱۸.۲ درصدی بیکاری در این استان به این معنی است که از هر ۱۰۰ نفر جمعیت فعال این استان، تقریباً ۱۸ نفر با وجود جست‌وجو برای کار، نتوانستند مشغول به کار شوند. نرخ بیکاری استان هرمزگان در تابستان سال گذشته برابر با ۱۳.۳ درصد بوده است.