به گزارش ایرناپلاس نشریه اکونومیست در گزارشی که به‌تازگی منتشر کرد به تنش آبی در کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پرداخت. در این گزارش نقش آب در ناآرامی‌های اجتماعی داخلی، روابط بین کشورهای منطقه و همچنین افزایش جمعیت پناهجویانی که به‌دلیل تغییرات اقلیمی به‌زودی ناچار به مهاجرت خواهند شد، مورد بررسی قرار گرفته است.
براساس این گزارش، هزینه‌های شیرین کردن آب، بسیار پایین‌تر از هزینه‌هایی است که دولت‌ها برای ساخت سد یا انتقال آب می‌پردازند؛ زیرا این موضوع موجب تغییرات اقلیمی، تغییر در روابط بین کشورها و نیز بروز ناآرامی‌های اجتماعی در داخل می‌شود. با این حال در مواردی از آب برای تأمین منافع حزبی و سیاسی استفاده می‌شود. در این گزارش چالش آب در الجزایر، ایران، عراق، سودان، یمن، مصر، اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس تحلیل شده است.
دولت‌ها چگونه به خشکسالی دامن می‌زنند؟
در الجزیره پایتخت الجزایر، جایی که کاخ ریاست جمهوری و سفارت‌خانه‌های کشورهای خارجی قرار دارد، برخی تصور می‌کنند که فشار آب به‌تازگی افزایش یافته، اما مردمی که در حومه پایتخت زندگی می‌کنند، یعنی جایی که لوله‌های آب روزهاست که خشک شده و افزایش دمای هوای محسوس است، این را نمی‌گویند. معترضان به این وضعیت، راه‌های اصلی و جاده‌ها را مسدود کرده‌اند و یک روزنامه‌نگار محلی درباره رویکرد معترضان نوشته است: «اگر جریان آب متوقف شود، هر چیز دیگری هم متوقف خواهد شد.»
الجزایر تنها نیست. در ماه‌های گذشته، اعتراض به کمبود آب در ایران، عراق، سودان و یمن نیز به‌وقوع پیوسته است. کمبود آب همچنان در ناآرامی‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا ایفای نقش می‌کند.
اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به نیروگاه‌های نمک‌زدایی و شیرین کردن آب متکی هستند که می‌تواند با استفاده از انرژی خورشیدی یک متر مکعب آب شیرین را که برای ۳۰۰۰ بطری کوچک آب کفایت می‌کند، با هزینه اندکی در حد ۵۰ سنت تولید کند. این در حالی است که بسیاری از دولت‌ها در حال دشوارتر کردن شرایط هستند و معترضان، سوءمدیریت و فساد را عامل این شرایط می‌دانند.خشکسالی از زمان کتاب مقدس در این منطقه وجود داشته، اما اکنون تغییرات اقلیمی موجب پدید آمدن فصل‌های خشک طولانی‌تر، موج‌های گرمای شدیدتر و نیز رکوردهای جدیدتری برای افزایش دما شده است.
انتظار می‌رود بارندگی‌ها در برخی مناطق کاهش یابد و کشاورزان ناچار به حفر چاه‌های بیشتری شوند. حفر چاه‌های بیشتر به‌دلیل برداشت بیش از حد منابع آب زیرزمینی به‌صورت بالقوه، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به محیط زیست وارد می‌کند. روند پیش رو بیشتر بخش‌های این منطقه را خشک‌تر و گرم‌تر می‌کند و آینده ناخوشایندتری را رقم می‌زند.
برخی دولت‌ها با این مساله کنار آمده‌اند. اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس به نیروگاه‌های نمک‌زدایی و شیرین کردن آب متکی هستند که می‌تواند با استفاده از انرژی خورشیدی، یک مترمکعب آب شیرین را که برای ۳۰۰۰ بطری کوچک آب کفایت می‌کند، با هزینه اندکی در حد ۵۰ سنت تولید کند. این در حالی است که بسیاری از دولت‌ها در حال دشوارتر کردن شرایط هستند و معترضان، سوءمدیریت و فساد را عامل این شرایط می‌دانند. «بخش آب در حال فروپاشی است»؛ این نقل قولی از حسن الجانبی، وزیر سابق آب عراق است که باور دارد این فروپاشی با سرعت و شدت در حال رخ دادن است.
بخش عمده آب شیرینی که از منابع آب زیرزمینی یا سطحی در جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و به گفته بانک جهانی، این سهم چیزی در حدود ۷۰ درصد است.
محصولات کشاورزی در مناطق خشک کاملاً به آبیاری وابسته هستند. مقام‌های دولتی می‌گویند حمایت از کشاورزی مانع مهاجرت از روستاها می‌شود و استفاده از منابع محدود ارزی برای واردات مواد غذایی را کاهش می‌دهد. بنابراین به‌عنوان مثال در مصر، کشاورزان مجاز به استفاده رایگان از آب رود نیل هستند و فقط هزینه پمپاژ را پرداخت می‌کنند.
چنین یارانه‌هایی کشاورزان منطقه را به اتلاف آب در سطح گسترده ترغیب می‌کند. با این حال، رهبران همچنان علاقه دارند تا از آب ارزان را برای خرید حمایت مردمی یا منافع شخصی خود به‌کار بگیرند.
در اردن که یکی از خشک‌ترین مناطق دنیاست، از آب برای تقویت کشاورزی دره اردن توسط قبایل قدرتمند استفاده می‌شود.
در ایران نیز اعتراض‌هایی در خوزستان، استانی که بیشتر جمعیت عرب کشور را در خود جای داده، رخ داده است. بخش عمده آب شیرین کشور، از این استان جاری می‌شد و حتی قدیمی‌ترها به یاد دارند که کشتی‌های عازم به آمریکا، از کارون عبور می‌کردند، اما سدهای متعدد، رودخانه‌ها و تالاب‌های خوزستان را خشکانده است.
مرم الجزیره، اغلب فساد را به‌عنوان مقصر مساله آب می‌شناسند. دولت بیش از ۵۰ میلیارد دلار را در طول ۲ دهه به پروژه‌های آب تخصیص داده، اما بیشتر این مبالغ، ناپدید شده است. یکی از وزیران پیشین منابع آب در این کشور در هفته‌های گذشته به همین جرم به زندان محکوم شده است و ۲ نفر دیگر نیز در این رابطه دستگیر شده‌اند. همچنین ۱۰ نیروگاه آب شیرین‌کن از ۱۱ نیروگاهی که با یارانه دولتی ساخته شده، نیازمند تعمیر است.
داستان عراق یعنی کشوری که ساخت یک نیروگاه بزرگ آب‌شیرین‌کن در آن برای سال‌ها به تأخیر افتاده، کم‌وبیش مشابه الجزیره است. در عراق، جناح‌های حاکم بر کشور بر سر اینکه کدام یک قرارداد این نیروگاه را به‌دست بیاورند، دچار اختلاف نظر هستند.
جنگ، ساخت زیرساخت‌های آب در عراق را دشوار کرده و گاهی از آب به‌عنوان یک سلاح استفاده می‌شود. داعش با تلاش برای ساخت سد بر فرات قصد داشت مخالفان خود را تضعیف کند. شورشیان مورد حمایت ترکیه در شمال سوریه، ساخت یک نیروگاه آب را که مخالفان این شورشیان، یعنی کردها را تأمین می‌کرد؛ متوقف کردند.
یک گزارش از دانشگاه صنعای یمن نیز برآورد کرده که حدود ۷۰ درصد از کشمکش‌های روستایی یمن پیش از بروز جنگ در این کشور، به‌دلیل اختلاف بر سر آب آغاز شده‌اند.
آب حتی می‌تواند عامل اصلی منازعات آینده باشد. مصر و سودان بر سر حق‌آبه خود از نیل با اتیوپی دچار اختلاف‌نظر هستند زیرا اتیوپی در حال آب‌گیری سد عظیمی بر این رودخانه است.
عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر به‌گونه‌ای تهدیدآمیز گفته: «همه گزینه‌ها در دسترسند». همچنین ترکیه در حال ساختن سدهایی است که جریان آب به کشورهای عربی را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، محاصره غزه توسط اسرائیل به این معناست که آنها آب آشامیدنی کافی نخواهند داشت. با این حال در چنین شرایط، برخی امیدوارترند. ارن فایتلسن از دانشگاه عبری اسرائیل می‌گوید هزینه شیرین کردن آب از هزینه جنگ برای آب، کمتر است.
ناآرامی‌های مرتبط با آب می‌تواند پیامدهای جهانی داشته باشد. به‌عنوان مثال، یمنی‌ها در حال رها کردن روستاهای بی‌آب خود هستند. بدون مشارکت، مدیریت و سرمایه‌گذاری بهتر، این ریسک وجود دارد که میلیون‌ها نفر از ساکنان منطقه، به پناهجویانی تبدیل شوند که در اثر تغییرات اقلیمی، ناچار به ترک کشور خود می‌شوند.