به گزارش ایرناپلاس، حدود سه سال از زمانی که احمد مسجدجامعی عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران پیشنهاد ایجاد «راسته کتاب» در تهران را داد، می‌گذرد، اما هنوز ساخت این گذر فرهنگی به نتیجه نرسیده است.
قرار بود این پروژه ابتدا در خیابان‌های فخررازی، ۱۶ آذر و قدس، اجرا شود و بعد تا چهارراه کالج گسترش یابد و در آخر شامل خیابان کریمخان شود. هدف اصلی این طرح حفظ ماهیت فرهنگی این منطقه با ساماندهی دستفروشان و شناسایی کهنه‌کتاب‌فروشان و قاچاقچیان کتاب اعلام شده بود.
شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران در سال ۹۸ به عنوان مجری طرح راسته کتاب اعلام شد، اما در نهایت قرار شد دو شهرداری مناطق ۶ و ۱۱ تهران آن را اجرا کنند.
در چنین شرایطی مرتضی مطهری، معاون فنی عمران شهرداری منطقه ۶ درباره سرنوشت طرح «راسته کتاب» به ایبنا گفت: اواخر سال گذشته اعتبار اجرای طرح راسته کتاب یا «گذر فرهنگ» از شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران به شهرداری منطقه ۶ تهران واگذار و تابستان سال ۱۳۹۹ نیز نقشه‌های طرح از سوی این شرکت به شهرداری منطقه ۶ ارسال شد. نقشه‌ها مربوط به محوطه روبه‌روی دانشگاه تهران و خیابان فخررازی «راسته کتاب» است؛ با توجه به اینکه قسمت اعظم پروژه یعنی بیش از ۹۰ درصد، در محدوده منطقه ۱۱ قرار دارد، بعد از اجرا از سوی پیمانکار این منطقه، اجرای طرح در منطقه ۶ نیز اجرا خواهد شد.
طرح راسته کتاب فقط مربوط به منطقه ۶ نمی‌شود، بخش جنوبی آن مربوط به منطقه ۱۱ است. همچنین به دلیل اینکه این موضوع مربوط به معاونت‌های عمران، اجتماعی و برنامه‌ریزی می‌شود، مسائل مقداری در شهرداری پیچیده است.
راسته کتاب باید موجب افزایش گردش مالی ناشران شود
اجرای طرح راسته کتاب می‌تواند فوایدی به همراه داشته باشد، اما چه مسائلی باعث توقف این طرح بعد از گذشت سال‌ها شده است.
احمد مسجدجامعی عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران درباره این موضوع به خبرنگار ایرناپلاس گفت: برای اجرای طرح راسته کتاب، قطعا به نظر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیاز است؛ زیرا ممکن است به نوعی بازار کتاب غیرقانونی را به رسمیت بشناسد. در هر صورت اجرای این طرح نیازمند همفکری میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اتحادیه ناشران و کتابفروشان، شهرداری، ناشران و کتابفروشان است.
به گفته مسجدجامعی، طرح راسته کتاب باید به شکلی اجرا و مسیری برای آن انتخاب شود که زندگی مردم عادی مختل نشود و رفت‌وآمد مردم در ملاحظات شهری دیده شود.
این عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران با تاکید بر اهمیت مکان‌یابی دقیق و مناسب برای راسته کتاب، توضیح داد: این فعالیت علاوه بر اینکه نباید زندگی مردم عادی را مختل کند، باید موجب افزایش گردش مالی برای ناشران شود و قاچاق کتاب را محدود کند. برای رسیدن به این مرحله همه دستگاه‌های مرتبط باید اظهارنظر کنند و با همکاری همه بخش‌ها این روند انجام شود.
مسجدجامعی محوریت طرح راسته کتاب را تشکل‌های ناشران اعلام کرد و افزود: تا زمانی که ناشران پا به میدان نگذارند، شهرداری‌ها نمی‌توانند کاری را پیش ببرند. نکته بعدی اینکه راسته کتاب با زندگی جاری مردم نباید اختلافی داشته باشد و باید آسایش و آرامش زندگی شهری را به همراه داشته باشد.
ضرورت نظارت دقیق بر فعالیت راسته کتاب
راه‌اندازی راسته کتاب می‌تواند برای ناشران مزایا و ضررهایی به همراه داشته‌باشد.
رضا یکرنگیان مدیر انتشارات خجسته با تاکید بر اینکه همه کتابفروش‌های راسته کتاب، باید از اتحادیه جواز کسب داشته باشند، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در کل، ایجاد راسته کتاب اقدام خوبی است اما مشکل، ضرورت وجود نظارت بر فعالیت این راسته است. زیرا قاچاقچیان کتاب، مساله چاپ کتاب ناشران دیگر را از حد گذرانده‌اند. می‌دانیم در پاساژ ایران در میدان انقلاب کتاب‌های دست دوم فروخته می‌شود. فعالیت در این پاساژ خیلی متین و موقر است، اما اگر باعث این شود که فرد دیگری کتاب ناشر را کپی و چاپ کند و کنار ناشر بفروشد، کار درستی نیست.
وی با اعلام اینکه ناشران مخالف شکل‌گیری راسته کتاب نیستند، توضیح داد: به شرطی که در این راسته فقط کتاب ناشران فروخته شود، همه موافق اجرای طرح هستند، اما باید مشخص شود چه کسانی بر فعالیت این راسته نظارت خواهندکرد.
در این روزها شکایت‌های زیادی از طرف ناشران درباره قاچاق کتاب به اتحادیت ناشران و کتابفروشان اعلام می‌شود، اما قاچاقچیان به کار خود ادامه می‌دهند.
به گفته یکرنگیان، برای اجرای این طرح باید میان شهرداری، اتحادیه ناشران و کتابفروشان، قوه قضاییه و نیروی انتظامی همکاری شکل بگیرد تا کتابفروشی‌های راسته کتاب، کتاب‌های ناشر اصلی را بفروشند و کتاب قاچاق ارائه نشود.
یکرنگیان با بیان اینکه بیشتر ناشران با کتابفروشی و همچنین با مراکز پخش کتاب تعامل دارند، ادامه داد: راسته کتاب با کتابفروشی تفاوتی ندارد، در این راسته هم کتاب از پخش‌کننده دریافت و فروخته می‌شود. همچنین اگر می‌خواهند کتاب دست دوم بفروشند باید کتاب ناشر اصلی باشد.
وی با بیان اینکه نظارتی بر بازار کتاب قاچاق وجود ندارد، ادامه داد: گاهی می‌بینیم ترجمه یک کتاب، با نام مترجم‌های متفاوت بارها تکرار می‌شود. باید فرم راسته کتاب مشخص شود و برای این همه باید همکاری داشته باشند. زیرا راسته کتابفروشان تفاوتی با کتابفروشی خیابان کریمخان ندارند و برای ناشر هم خیلی خوب است که تعداد کتابفروشی‌ها در شهر افزایش پیدا کند.
راسته کتاب موجب اشتغال‌زایی می‌شود
اجرای طرح راسته کتاب همانقدر که می‌تواند برای ناشران و کتابفروشان مفید باشد، ممکن است خطراتی مانند تسهیل عرضه و فروش کتاب غیرقانونی را به همراه داشته‌باشد.
عبدالکریم جربزه‌دار نویسنده و پژوهشگر حوزه تاریخ و ادبیات ایران، مدیر انتشارات و کتابفروشی اساطیر نیز در این‌باره به خبرنگار ایرناپلاس گفت: طرح راسته کتاب قرار است در چند محله تهران برگزار شود، شکی در اینکه این طرح بسیار خوب و موثر است، نیست. مانند این طرح در برخی کشورهای مختلف اجرا شده؛ در فرانسه در محدوده برج ایفل و چند جای مشهور و شلوغ شهر دستفروشانی فعالیت می‌کنند و این کار نتایج زیادی دارد؛ مانند اینکه اشتغال‌زایی و کتاب‌های کهنه فروخته می‌شود.
این ناشر و کتابفروش در توضیح تاثیر راسته کتاب، آن را به چاقو تشبیه کرد که می‌توان از آن استفاده مفید و خطرزا کرد و ادامه داد: از کارد و چاقو به عنوان ابزار بُرنده هر روز استفاده می‌کنیم و چاره‌ای نداریم؛ ممکن است فردی شکم فرد دیگری را با چاقو پاره کند اما این دلیل نمی‌شود که از چاقو استفاده نشود. در هر موضوعی ممکن است نقطه تاریک پیدا شود. ممکن است در این راسته چند کتاب قاچاق فروخته‌شود، اما این کار مفید و فرهنگی است و حتی اگر نقاط ضعفی داشته‌باشد خوبی‌هایش، بدی‌های آن را می‌پوشاند. جنبه‌های مثبت راسته کتاب از نظر کارآفرینی، فرهنگ‌سازی و توسعه و تنویر افکار عمومی به اندازه‌ای خوب است که اگر چند عیب هم داشته‌باشد قابل چشم‌پوشی است.
افزایش تعداد کتابفروشان به نفع نشر است
جربزه‌دار به عنوان کتابفروشی که سال‌ها در این حوزه فعالیت کرده است، افزایش تعداد کتابفروشان را به نفع نشر و فرهنگ کشور اعلام کرد و افزود: طرح راسته کتاب مانند بسیاری از طرح‌های دیگر در ایران معطل مانده است. تجربه خوبی از جمعه بازارهایی داریم که عده‌ای در آنها به دلیل امکانات محدود، بساط و کالای خود را عرضه می‌کنند. افرادی که مخاطب جمعه بازارها هستند، به دو نیت به آنجا می‌روند. آنها می‌توانند خرید کنند و ساعاتی را به تفریح بگذرانند.
به گفته این پژوهشگر، سال‌هایی که نمایشگاه کتاب به صورت فیزیکی برگزار می‌شد، پشت دیوارهای نمایشگاه، بساط دستفروشان کتاب پهن بود، در خیابان سئول و داخل مصلی در هر طرف نمایشگاه حدود ۵۰ تا ۶۰ دستفروش بساط می‌کردند.
جربزه‌دار، اجرایی شدن طرح‌هایی مانند راسته کتاب را نیازمند تهیه زیرساخت توسط شهرداری و همچنین همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اجرا دانست و ادامه داد: راسته کتابفروشی، جمعه بازارها و همه چنین اقدامات خوب هستند و ربطی به قاچاق ندارند.
باید در بررسی این طرح‌ها هزینه و فایده با هم مقایسه شود. این در حالی است که کمیته صیانت از حق ناشران که در اتحادیه ناشران و کتابفروشان فعال است، فقط کتاب قاچاق را از بساط جمع می‌کند و تولیدکننده اصلی تنبیه نمی‌شود.
وی افزود: قاچاق کتاب موضوعی جداگانه است و اگر کتاب قاچاق در بساط دستفروشی دیده شود، باید پرسید که این کتاب را از کجا خریده است؟ همین الان دستفروشانی که جلوی دانشگاه تهران، خیابان کریمخان و جاهای دیگر هستند بساطشان پر از کتاب‌های قاچاق است؛ البته بیشتر کتاب‌های قاچاق به شهرستان‌ها فرستاده می‌شود. در هر موضوعی اگر شدت عمل به خرج دهیم، می‌توانیم ریشه فساد را بخشکانیم.