به گزارش ایرناپلاس، ساعت‌های زیادی از زندگی دانش‌آموزان در مدارس سپری می‌شود و همچنین در ادامه روز آنها مجبورند برای درس‌های روزهای بعد آماده شوند. این مساله در حالی اتفاق می‌افتد که در سه ماه تابستان دانش‌آموزان هیچ ارتباطی با مدارس ندارند. همچنین برای ۶ سال ابتدایی زندگی کودکان که نقش مهمی در تربیت‌شان دارد، برنامه‌ریزی مدونی وجود ندارد؛، والدین اگر فرصت و حساسیت لازم برای پرورش ذهنی و جسمی کودکان در ۶ سال نخست داشته باشند، از این زمان استفاده بهینه می‌کنند، اما اگر آگاهی لازم را نداشته‌باشند، این مهم نادیده گرفته خواهدشد.
سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ششم تیرماه با بیان اینکه پیش از این، نهادهایی که وظیفه آموزش و تربیت را دارند، همگرا و در یک بستر فعال بودند، گفت: امروز شاهدیم گسستی در این میان دیده می‌شود. دانش‌آموز در یک محیط ایزوله پرورش پیدا نمی‌کند؛ نهاد تعلیم و تربیت می‌تواند این موضوع را سامان دهد. نباید فضای این نهاد را به یک موضوع محدود کنیم.
وی تاکید کرد: باید بتوانیم در یک نگاه فرابخشی به یک ترکیب مناسب بین نهادهای موثر برسیم.
به گفته وی، در نظرسنجی انجام شده در سال ۱۳۹۸، ۷۵ درصد از دانش‌آموزان سنین ۱۵ تا ۱۸ سال، درباره مدت زمان اوقات فراغت خود در زمان تحصیل گفتند دو ساعت فرصت فراغت دارند و بیش از ۲۰ درصد هم گفتند بالای چهار تا پنج ساعت. این در حالی است که ۷۰ درصد این دانش‌آموزان گفتند کتاب غیردرسی نمی‌خوانند.
مدارس ایران کتابدار ندارد
آموزش‌وپرورش در ایران بیشتر به مساله آموزش کتاب‌های درسی توجه دارد؛، در این میان پرورش خلاقیت و مهارت‌های کودکان ممکن است نادیده گرفته شود.
فرمهر منجزی مترجم کتاب‌های کودک و نوجوان و عضو شورای کتاب کودک با بیان اینکه آموزش‌وپرورش نباید یک بُعدی عمل کند به خبرنگار ایرناپلاس گفت: تعداد زیادی از سازمان‌های غیردولتی که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند، به دلیل کاستی‌های موجود در آموزش‌وپرورش شکل گرفتند. یکی از کمبودهای آموزش‌وپرورش در ایران، نداشتن پُست کتابدار در مدرسه است که البته با کتابدار کتابخانه عمومی و تخصصی دانشگاه تفاوت دارد.
وی ادامه داد: اگر آموزش‌وپرورش اجازه دهد تا همگرایی ایجاد شود و از سازمان‌های غیردولتی کمک بگیرد و بگذارد نهادهای دیگر در مساله آموزشی فعالیت کنند، به این وسیله رفتارهای اجتماعی، آداب و معاشرت و مهارت‌ها همراه با آموزش رسمی به دانش‌آموزان منتقل می‌شود. اما آموزش‌وپرورش خیلی بسته است و نمی‌توان حتی داوطلبانه، مسئولیتی مانند کتابداری را برعهده گرفت.
دانش‌آموزان با فعایت‌های اجتماعی آشنا نمی‌شوند
یکی از تاکیدات وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، توجه به زیست اجتماعی است: نیاز زیادی به تربیت اجتماعی داریم. یکی از متغیرهای تربیت اجتماعی، عضویت در تشکل‌های اجتماعی است که جمعی‌شدن و اجتماعی‌شدن را آموزش می‌دهد و دانش‌آموز از این طریق مهارت‌هایی را می‌آموزد. مهارت‌های زندگی جمعی مهم است و در یک تشکل اجتماعی است که گفت‌وگو و زندگی اجتماعی تمرین می‌شود و شکل می‌گیرد.
به گفته منجزی، متاسفانه دانش‌آموزان در آموزش رسمی با فعالیت داوطلبانه آشنا نمی‌شوند. تا جایی که خبر دارم، در برخی از کشورها دانش‌آموزان در خانه سالمندان و دیگر نهادها فعالیت می‌کنند و برای گرفتن مدرک دیپلم لازم است ساعت‌ها کار داوطلبانه داشته باشند. در ایران سازمان‌های مردم نهاد زیادی داریم که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند اما دانش‌آموزان در مدارس با این فعایت‌ها آشنا نمی‌شوند و از کودکی به فکر شغل و درآمد هستند.
وی که سال‌ها در حوزه ترویج کتابخوانی و تجهیز کتابخانه‌ها فعالیت کرده، به امکان فعالیت دانش‌آموزان در کتابخانه‌ها توضیح داد: رفتار اجتماعی کودک را با مسائل اجتماعی آشنا می‌کند، برای مثال اگر کودک در تجهیز کتابخانه‌ها فعالیت کند، با روستاها و فعالیت در آن آشنا می‌شود، نیازها و کمبودها را می‌شناسد و درباره طریقه رفتار با آن آشنا می‌شوند؛ اما در طول سال تحصیلی این اتفاق نمی‌افتد.
همچنین در ماه‌های تابستان هم برنامه‌ای برای دانش‌آموزان در نظر گرفته نمی‌شود. حتی دانش‌آموزان فرصت پیدا نمی‌کنند در سال تحصیلی چند کتاب غیردرسی مطالعه کنند، تا روحیه آنها تلطیف شود و با جهان دیگری آشنا شوند. نیاز است در قرن بیست و یکم که همه چیز متفاوت شده، بازنگری در فعالیت آموزش و پرورش ممکن باشد.
منجزی به نقش رسانه‌ها در طرح مساله اشاره و بیان کرد: اگر بیشتر به این موضوع پرداخته شود، در ذهن مسئولان و مردم جای می‌گیرد و همه به آن فکر می‌کنند در نتیجه می‌توانند تاثیرگذار باشند. همچنین می‌توان این مطالبه را در نهادهای غیردولتی عنوان کرد و سازمان‌های غیردولتی که در زمینه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند و معمولا با هم در ارتباط هستند با همفکری کارشناسان و متخصصان راهکار ارائه دهند.
نهادهای آموزشی با هم هماهنگ شوند
محمدرضا نیک‌نژاد کارشناس حوزه آموزش‌وپرورش درباره لزوم همگرایی نهادها و سازمان‌هایی که در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در این مسیر نمی‌توانیم یک روند یکسان و بدون نوسان را ببینیم. در سالیان افت‌وخیزهایی وجود داشت و جاهایی آموزش و پروش دانش‌آموزان به هم نزدیک و جایی از هم دور شدند.
وی ادامه داد: زمانی که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شروع به کار کرد، تمرکز بر مسایل پرورشی مانند کتابخوانی، مهارت‌های هنری و موسیقایی مطرح بود و افراد مهمی در کشور در اجرای آنها نقش داشتند. در نتیجه آموزش و پرورش در همان راستا برنامه‌ریزی و افرادی را مسئول بخش‌های مختلف می‌کرد که با اندیشه ابتدایی هماهنگی لازم را داشته باشند.
به گفته این کارشناس آموزش، پس از انقلاب نهادهای متفاوتی خود را برای آموزش شهروندان آماده کردند. وی توضیح داد: شهروند، اصطلاح مدرنی است و شاید نتوان به نهادهای گوناگونی که وارد این مساله شدند، اطلاق کرد که آموزش شهروندان را در نظر داشتند. نهادهای مختلف فعال در پروش و آموزش دانش‌آموزان با دیدگاه‌های جداگانه برنامه‌ریزی و فعالیت می‌کنند، در حالی که با یکدیگر هماهنگی ندارند. درست است که نگاه حاکمیتی از بالا به آنها نظارت می‌کند، اما با توجه به امکانات، تناقض‌های زیادی میان آنها ایجاد می‌شود.
اندیشه‌های ایدئولوژیک در کتاب‌های درسی
نیک‌نژاد اجرای برنامه‌ای همراه با شهروندسازی و استانداردهای جهانی را پیشنهاد داد و گفت: اگر حاکمیت نقطه‌نظرهای ایدئولوژیک در نظر دارد پیشنهاد می‌کنم این اقدامات را در خارج از مدرسه انجام دهد. کارکرد و اندیشه‌های ایدئولوژیک در کتاب‌های درسی نتیجه عکس داده است.
به گفته وی، حتی اگر وزیر آموزش و پرورش، مسئول کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و سایر نهادها، افرادی همفکر باشند، به این دلیل که کارکرد آنها با یکدیگر متفاوت است، دچار تناقض می‌شوند.
این کارشناس آموزش افزود: برخی برنامه‌ها و بدون شناخت کودکان و دانش‌آموزان و نیازهای واقعی آنها اجرا شده، به همین دلیل به نتیجه نرسیده است.