به گزارش ایرناپلاس، سال‌هاست مسئولان از پرشدن ظرفیت زندان‌های کشور گلایه دارند. مهرماه ۹۵، اصغر جهانگیر رئیس وقت سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی گفت: «بیش از ۲۲۰ هزار نفر در زندان‌های کشور نگهداری می‌شود و این در حالیست که زندان‌های ما ۸۵ هزار نفر ظرفیت دارد؛ یعنی سه برابر بیشتر از ظرفیت زندان‌ها.»
بنابر اذعان مسئولان قضایی کشور، افزون بر ۴۰ درصد زندانیان کشور، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مرتبط با جرائم مواد مخدر هستند. بخشی از زندانیان مرتبط با جرایم مواد مخدر، قاچاقچیان، فروشندگان و توزیع‌کنندگان مواد مخدر بوده که به طور قطع نگهداری آنها در زندان‌ها البته اردوگاه‌های ویژه محکومان مواد مخدر، ضروری است اما بخش زیادی از این زندانیان کسانی هستند که به جرم اعتیاد در طرح‌های جمع‌آوری پلیس دستگیر و راهی زندان شده‌اند.
آغاز به کار نخستین کمپ ترک اعتیاد داخل زندان
این وضعیت در حالی است که ۲۳ اسفندماه ۹۹، با همکاری مشترک سازمان زندان‌ها و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)، نخستین کمپ ترک اعتیاد داخل زندان آغاز به کار کرد. با این توضیح که تفاهمنامه تخصصی همکاری اجتماعی بین ستاد اجرایی فرمان امام(ره)، سازمان زندان‌ها و اقدمات تأمینی و تربیتی کشور و ستاد دیه در دی‌ماه پارسال به امضاء رسیده بود.
در اولین گام حدود ۱۵۰۰ زندانی که دوره محکومیت آنها به پایان رسیده بوده اما به دلیل فقر مالی و بدهی‌های خُرد همچنان در زندان مانده بودند و نیز زندانیان جرائم غیرعمد نیازمند حمایت اجتماعی، آزاد شدند. موضوعی که علی عسگری، معاون اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام گفته: کمک به زندانیان معتاد برای پاکی از اعتیاد و بازگشت سالم به خانواده برنامه مشترک دیگر این معاونت و سازمان زندان‌ها بود که با انجام مطالعات لازم و بررسی‌های تخصصی، نخستین کمپ ترک اعتیاد داخل زندان با رویکرد علمی و با هدف الگوسازی در زندان یکی از شهرهای بزرگ مرکز کشور راه اندازی خواهد شد. برابر پیش‌بینی‌های صورت پذیرفته، پذیرش درآن براساس تفکیک زندانیان معتاد که تا کمتر از یکسال دیگر دوره محکومیت را به پایان می‌برند و زندانیان معتاد دارای حبس‌های طولانی‌تر خواهد بود.
عسگری توجه به اشتغال زندانیان را نیز از دغدغه‌های مشترک سازمان زندان‌ها و این ستاد بیان کرد و افزود: بنیاد برکت تلاش می‌کند با استفاده از الگوهای تخصصی خود و با کمک انجمن حمایت از زندانیان سراسر کشور، در مورد اشتغال زندانیان داخل زندان و پس از آزادی اقدام کند و جهت کارفرمایانی که زندانیان آزاد شده را به کارگیرند، مشوق‌هایی را ارائه کند.»
در این میان، بنابر اعلام سردار زاهدیان رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا، ۵۰ تا ۶۰ هزار معتاد متجاهر در کشور وجود دارد که از این رقم حدود ۱۵ هزار نفر مربوط به تهران هستند و طبق تکالیف قانون باید در مراکز ترک اعتیاد نگهداری و درمان شوند اما هنوز برخی مسئولان معتقدند باید از ظرفیت زندان‌ها برای نگهداری بلندمدت معتادان استفاده شود.
جای معتاد در زندان است یا کمپ‌های ترک اعتیاد؟
هر چند که پاک بودن شهر از مظاهر ناهنجاری‌های اجتماعی ضروری است و نباید در جمع‌آوری معتادان متجاهر، افراد ولگرد و متکدیان تردید کرد اما پرسشی که مطرح شده اینکه جای معتاد در زندان است یا کمپ‌های ترک اعتیاد؟
کمپ ترک اعتیاد در زندان چقدر می‌تواند موثر واقع شود؟
در ارتباط با واکاوی این موضوع بهرام بیات آسیب‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه عالی دفاع ملی به ایرناپلاس گفت: بی‌تردید زندان محل قطع چرخه تسلسل آسیب‌های اجتماعی و یا تداوم آن است و از این منظر توجه به مسائل اجتماعی خانواده‌های سرپرست زندانی، تأثیر مهمی در کاهش آسیب در سطح جامعه خواهد شد.
طبق ماده ۱۵ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر، اعتیاد جرم است اما به همه معتادان اجازه داده می‌شود، به مراکز مجازی که از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشخص می‌شود مراجعه و نسبت به درمان و بازپروری خود اقدام کنند.
ماده ۱۵ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر چه می‌گوید؟
او ادامه داد: در تبصره اول ماده ۱۵ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر آمده «معتادان مذکور در طول مدت درمان و بازپروری از تعقیب کیفری جرم اعتیاد هستند» و طبق تبصره دوم همین ماده، «هزینه‌های تشخیص، درمان، دارو و بازپروری توسط شخص معتاد براساس تعرفه‌های مصوب به واحدهای ذیربط پرداخت می‌شود و هزینه‌های مربوط به معتادان بی‌بضاعت هرساله توسط دولت تأمین خواهد شد.» و براساس تبصره سوم ماده ۱۵، «دولت مکلف است برای احیاء و ایجاد اردوگاه‌های بازپروری معتادین به مواد مخدر اقدام لازم را بعمل آورد.»
حضور افراد معتاد در فضای زندان و ابتلای سایر زندانیان
عضو هیات علمی دانشگاه عالی دفاع ملی افزود: اما امروزه حکومت‌ها یا به عبارتی دولت‌ها برای نگهداری از مجرمان در زندان‌ها، هزینه‌های زیادی اعم از هزینه‌های درمانی، بهداشتی، خوراک، پوشاک و... متقبل می‌شوند. یکی از مواردی که هزینه ساختار زندانبانی ما را در سال‌های گذشته دو چندان کرده، نگهداری از افراد معتاد در زندان‌هاست که بیشترین هزینه وارد شده نیز، مربوط به هزینه‌های بهداشتی، درمانی و ترک اعتیاد این افراد است؛ گذشته از اینکه حضور افراد معتاد در فضای محدودی مانند فضای زندان، ابتلای سایر زندانیان به بیماری‌های مختلف را افزایش می‌دهد.
به گفته بیات، در گذشته به زندان، ندامتگاه یا اندرزگاه می‌گفتند. پرسش اینجاست که آیا زندانی کردن فرد معتاد برای او مفید است یا خیر؟
تا جایی که اطلاع داریم، زندانی کردن افراد معتاد نه تنها مفید نیست بلکه در زندان با چند خلاف دیگر هم آشنا می‌شوند. فرد معتاد اگر پیش از بازداشت تریاک یا هروئین می‌کشد، بعد از بازداشت، می‌بلعد یا تزریق می‌کند و بیماری‌هایی همچون ایدز و هپاتیت را به سایر زندانیان هم انتقال می‌دهد. بنابراین تصورم این است که مصرف‌کننده مواد مخدر نه تنها در زندان درمان نمی‌شود بلکه آسیب بسیار وحشتناکی را به جامعه می‌زند.
زندان کردن یک معتاد به هیچ نتیجه‌ای نمی‌رسد
به گفته این آسیب‌شناس، زندان کردن یک معتاد در هر رده‌ای، به هیچ نتیجه‌ای نمی‌رسد و باید در این مساله تجدیدنظر شود. البته ایراد و اشکال این قضیه در نیروی انتظامی یا قوه قضائیه نیست و باید در جای دیگری به دنبال حل مشکل باشیم. بزرگ‌ترین مشکل ما در بحث مواد مخدر، بحث تقاضا و کاهش آن است.
تقویت انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی
بیات با اشاره به اهمیت تقویت انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی فعال در بحث درمان معتادان افزود: بهتر است به جای راه‌اندازی کمپ ترک اعتیاد در زندان و انتقال بیماری‌های واگیردار به دیگر زندانیان، هزینه‌های آن صرف تقویت انجمن‌ها و سازمان‌های غیردولتی فعال در بحث درمان معتادان شود.
خوشبختانه در حال حاضر چند موسسه و انجمن مردمی به خوبی وارد شده و فعال هستند اما باید مورد حمایت قرار گیرند و مکان‌هایی را که نیاز دارند در اختیارشان قرار گیرد. این موسسه‌ها و انجمن‌ها هیچ احتیاجی به پول ندارند، فقط نیاز به مکان‌هایی دارند تا بتوانند افراد معتاد و خانواده‌هایشان را آموزش دهند.