به گزارش ایرناپلاس، جشنواره شعر فجر از سال ۱۳۸۵ برگزار شده و پانزدهمین دوره این جشنواره با بررسی آثاری که سال ۱۳۹۸ به زبان فارسی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده، در گروه‌های شعر کلاسیک، شعر نو (قالب‌های: نیمایی و سپید)، شعر محاوره، شعر کودک و نوجوان و درباره شعر (پژوهش‌های حوزه شعر)، ۲۶ بهمن به کار خود پایان می‌دهد.
آثار باید تالیفی و به زبان فارسی باشند و مجموعه شعر باید به صورت مستقل منتشر شده باشد؛ مجموعه‌های مشترک و گزیده آثار داوری نمی‌شوند. مریم جلالی، دبیر علمی و مصطفی راضی‌جلالی، دبیر اجرایی این دوره از جشنواره بین‌المللی شعر فجر هستند.
به گفته دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر ۲ هزار و ۳۲ اثر در بخش بزرگسال، ۱۷۲ اثر در بخش کودک و ۲۸۶ اثر نیز در بخش «درباره شعر» (پژوهش های نظری حوزه شعر) به دبیرخانه جشنواره ارسال شده‌است.
مصطفی راضی‌جلالی با بیان اینکه این دوره از جشنواره شعر فجر، در دوران کرونا برگزار می‌شود، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: در ابتدای این دوره در دبیرخانه نگرانی‌هایی برای تجمیع آثار وجود داشت، اما با همکاری و همدلی ناشران و شاعران آثار به دبیرخانه رسید و در اختیار داوران قرار گرفت.
او درباره شیوه برگزاری امنِ جلسات بررسی آثار توضیح داد: جلسات داوری به شکل حضوری با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، اصول فاصله‌گذاری و در فضای باز برگزار شد. برخی از داوران که امکان حضور نداشتند، در فضای مجازی به صورت آنلاین در جلسات حضور پیدا کردند. روند برگزاری آن در رسانه‌ها اعلام شد.
به گفته دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر، اختتامیه در ساعت ۱۰ یکشنبه ۲۶ بهمن در تالار وحدت با حضور محدود نامزدها و رسانه‌ها برگزار می‌شود.
او ادامه داد: لوح تقدیر، نشان جشنواره شعر فجر و هدایای در نظر گفته شده در این روز اهدا خواهد شد. نامزدها طبق روال گذشته مبلغ مختصر و لوح یادبودی دریافت می‌کنند. شماره حساب همه نامزدها در دبیرخانه گرفته شده‌است و مبالغ واریز می‌شود.
افزایش مبلغ جوایز جشنواره شعر فجر
راضی‌جلالی درباره دشواری‌هایی این دوره گفت: نمی‌دانستیم که می‌توانیم نامزدها را به صورت حضوری برای اختتامیه دعوت کنیم؛ با سبک شدن همه‌گیری کرونا در نتیجه فعالیت کادر سلامت و پزشکان کشورمان، توانستیم اجازه برگزاری این رویداد را بگیریم تا به شکل محدود و با فاصله‌گذاری مشخص در تالار وحدت برنامه را برگزار کنیم.
او افزود: در این دوره تفاوت ویژه‌ای در انتخاب آثار برای داوری وجود داشت. حوزه شعر بزرگسال به سه بخش کلاسیک، شعر نو –سپید و نیمایی- و شعر محاوره افزایش یافت. این افزایش تعداد و ظرفیت‌ها چیزی بود که سال‌ها توسط اهالی ادبیات، شعر و رسانه مطالبه می‌شد.
در شرایط محدودیت‌ها و معذوریت‌های دستگاه‌های دولتی و در شرایط سخت اقتصادی، این اتفاق افتاد و از معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد پاسخ مثبت گرفتیم که مبلغ جوایز از ۷۰ به ۱۰۰ میلیون تومان و تعداد آنها افزایش پیدا کند. طبیعتا اگر جایزه میان افراد، مشترک باشد، این رقم بینشان تقسیم خواهدشد. هدیه شایستگان تقدیر از ۱۵ به ۳۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است. همچنین در بخش ویژه که شامل چهره‌های برتر شعر و چهره‌هایی که توسط رسانه‌ها انتخاب شده‌اند تجلیل خواهدشد.
توجه داوران به شعرهای حوزه انقلاب
توجه بیشتر به آثاری که در حوزه انقلاب سروده شده یکی از نقدهایی است که برخی بر داوری جشنواره شعر فجر وارد می‌کنند.
راضی‌جلالی در این‌باره توضیح داد: آثار در قالب و چهار چوب شعر، ادبی و فنی بررسی می‌شوند. اما طبیعتا جشنواره شعر فجر، جشنواره انقلاب است و داوران به این نکته توجه دارند که از آثار و شاعرانی که نگاه به انقلاب اسلامی و دینی داشته باشند، تجلیل شود؛ اما در روند داروی، بیشتر جنبه شعری و ادبی آثار مورد بررسی قرار گرفته است.
دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر درباره اهدافی که برای برگزاری این جشنواره در نظر گرفته، توضیح داد: نزدیک شدن به اهداف، قید بهتری از رسیدن به آنهاست زیرا در یک رویداد بین‌المللی با عمر ۱۵ ساله رسیدن به اهداف با تغییر مدیریت‌ها توقع کامل و دقیقی نیست. از نظر من جشنواره شعر فجر سال به سال به بالندگی بیشتری رسیده است. نزدیک شدن به اهداف، موضوعی است که منتقدان و اصحاب رسانه، فعالیت این مجموعه را باید بیشتر نقد کنند. انشاءالله امسال بتوانیم با انتخاب‌هایی که انجام می‌شود در جامعه ادبی موفق باشیم.
او درباره کاهش تعداد آثار در بخش کودکان و نوجوانان بیان کرد: در حوزه شعر علاقه‌مندی و تخصص دارم، اما تخصص شعر کودک و نوجوان را ندارم. این مساله در جایگاه و وظیفه‌ام تعریف نشده تا در بخش فنی آثار اظهار نظر کنم. در سال گذشته به دلیل تغییراتی که در وضعیت اقتصادی و خرید کاغذ ناشران ایجاد شد آثار کمتری منتشر شده است. این روند باعث شد ناشران با حساسیت بیشتری نسبت به انتشار آثار عمل کنند. طبیعتا آثار فاخر و بهتری منتشر شده و به دست افراد رسیده است.
راضی‌جلالی ادامه داد: در شرایط کرونا برخی از انجمن‌های ادبی و مجموعه‌های دیگر مانند سایت‌های آموزشی فعالیت‌های ویژه و محدودیت‌های این همه‌گیری را تبدیل به فرصت کردند. برای مثال انجمن ادبی در یکی از شهرستان‌ها که در حالت عادی ۵۰ نفر در نشست‌هایش شرکت می‌کردند، پس از همه‌گیری با برگزاری نشست‌ها به صورت آنلاین، مخاطبانش به پنج هزار بیننده افزایش یافت. همچنین چند سایت در توزیع و فروش کتاب در دوران همه‌گیری فعالیت زیادی کردند، برخی از شاعران درباره این مساله مجموعه‌هایی را سرودند و منتشر کردند، از همه این موارد در اختتامیه تجلیل و تقدیر می‌کنیم.
نگاه خاص به جشنواره شعر فجر
پانزدهمین دوره جشنواره شعر فجر در حالی برگزار شد که هنوز توجه بیشتری به جشنواره فیلم و موسیقی انجام می‌شود.
مهدی قزلی دبیر اجرایی چهاردهمین دوره جشنواره شعر فجر که سابقه فعالیت در ۶ دوره این جشنواره را دارد، به خبرنگارایرناپلاس گفت: اثر جشنواره شعر فجر جاری و ساری بوده است. حوزه سینما و شعر تفاوت‌هایی دارد که شاهد تبلور آن در جاهای گوناگون هستیم. اگر مخاطبان سینما –تعداد بلیطی که فروخته می‌شود- را با مخاطبان کتاب شعر –تعداد کتابی که فروخته می‌شود- مقایسه کنید، با در نظر گرفتن این مقیاس، توجه به جشنواره شعر فجر بیشتر از جشنواره فیلم فجر است.
او ادامه داد: اینکه آیا این میزان از توجه خوب است یا بد، باید گفت نه خوب است و نه بد. بلکه این یک مساله قابل بررسی است، همانطور که سبد خرید چیپس و بستی خانواده‌ها فربه تر از سبد خرید کتاب است، و پیتزا در سبد خرید جایگاه جدی‌تری دارد، به همان نسبت، فوتبال و سینما نسبت به شعر بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. این روند نه معنای خوبی دارد و نه بد، بلکه مساله فرهنگی است که باید مورد توجه قرار گیرد و در بلندمدت مورد تغییر - نه اصلاح- قرار گیرد.
قزلی با بیان اینکه اهل ادبیات است، فوتبال می‌بیند و به سینما هم می‌رود، توضیح داد: باید در سبک زندگی ایرانیان اصلاحاتی اتفاق بیفتد تا آشنایی مخاطب‌ها با عرصه‌های مختلف هنر متوازن باشد. دلیلی ندارد فردی که سینما می‌رود و فیلم تماشا می‌کند دست از این کار بکشد، اما به نظر می‌آید باید فرهنگ‌سازی شود تا آن فرد به سمت ادبیات هم برود.
تفاوت رویکرد برگزاری جشنواره فیلم و شعر فجر
قزلی توجه بیشتر به حوزه سینما را وابسته به دلایل متنوعی دانست و ادامه داد: یک دلیل سابقه بلندمدت جشنواره فیلم فجر است، دلیل دیگر اینکه در جشنواره فیلم فجر آنچه به مسابقه گذاشته می‌شود توسط همه مردم دیده می‌شود، اما در جشنواره شعر فجر کتاب‌ها از سال گذشته بررسی و مخاطبان نمی‌توانند ۵۰۰ کتاب را در یک ماه بخوانند، این در حالی است که مخاطبان جشنواره فیلم فجر می‌توانند ۲۰ تا ۳۰ فیلم را در مدت ۱۰ روز مورد بررسی قرار دهند.
او ادامه داد: جشنواره فیلم فجر، فیلم‌هایی را مورد بررسی قرار می‌دهد که پیش از این منتشر نشده‌اند و برای نخستین بار در این جشنواره نمایش داده می‌شوند. چنین رویکردی شوقی برای تماشای این فیلم‌ها به وجود می‌آورد. در حالی که برای جشنواره شعر فجر به این صورت نیست، کتاب‌ها در سال گذشته منتشر شده و اگر موجب شوق در مخاطب خود می‌شدند، این احساس را سال گذشته در مخاطب خود ایجاد کرده‌اند.
قزلی با تاکید بر نقش رسانه در مورد توجه قرار گرفتن جشنواره‌های مختلف، افزود: مورد توجه قراردادن یک عامل در بررسی جشنواره فیلم فجر و شعر فجر اقدام درستی نیست، اما اگر بخواهید یک عامل را در این مساله مورد بررسی قرار دهید، آن عامل رسانه است. منظورم از رسانه عموم رسانه‌هاست از رسانه ملی تا رسانه‌های مکتوب مانند روزنامه و سایت‌ها.
به گفته او، برای تهیه خبر معرفی یک کتاب، لازم است خبرنگار کتاب را سه روز بخواند، همچنین پشتوانه‌ای از نویسنده کتاب و ادبیات داشته‌باشد تا بتواند اظهارنظر جدی در این رابطه انجام دهد.
قزلی افزود: مردم زمانی می‌توانند از سینما استفاده بهتری کنند که با ادبیات آشنا باشند. فردی که درام را بهتر بفهمد از سینما لذت بیشتری می‌برد.
تاثیر نظر داروان بعد از قانون در انتخاب آثار
قزلی درباره توجه بیشتر به یک سبک از شعر در مقایسه با بخش‌های دیگر در جشنواره شعر فجر توضیح داد: درباره دوره اخیر نظری ندارم زیرا مطلع نیستم.
۶ دوره دبیر اجرایی شعر فجر بودم و می‌توانم با صراحت بگویم همه آثار منتشر شده به عنوان کتاب مورد داوری قرار گرفتند. البته حوزه کتاب مانند سینما در ایران قوانینی دارد که هر دو حوزه از این فیلتر عبور می‌کنند. برخی فیلم‌ها مجوز نمی‌گیرند و در جشنواره پذیرفته نمی‌شوند یا پذیرفته می‌شوند اما برگزیده نمی‌شوند.
او ادامه داد: این نکته را باید در نظر گرفت که کتاب بعد از چاپ و فیلم پیش از پخش مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. یعنی فیلمی که به جشنواره فجر راه پیدا می‌کند ممکن است پخش نشود و تغیراتی در پخش عمومی پیدا کند. اما کتاب اینطور نیست و هر تغییری باید قبل از چاپ در آن لحاظ و بعد پخش شود.
به گفته قزلی اینگونه نیست که سبک خاصی در فرم و محتوا مورد توجه جشنواره شعر فجر قرار بگیرد. البته بخش ویژه‌ای در نظر گرفته شده که به فرم ویژه یا به شاعران ویژه یا محتوای ویژه توجه دارد. همین مساله در جشنواره فیلم هم مطرح است که برای مثال بخشی برای فیلم اولی‌ها در نظر گرفته‌است.
بعد از قوانین جاری، آنچه در انتخاب آثار تعیین کننده بود، نظر داروان است. به امید روزی که ادبیات جای اصلی خود را در سبد توجه‌ها پیدا کند.