به گزارش ایرناپلاس، رئیس‌جمهوری در جلسه چهارشنبه هیات دولت، سخنانی را درباره قیمت دلار مطرح کرد که واکنش‌های زیادی را در پی داشت.
وی با تأکید بر تلاش دولت برای کاهش قیمت دلار در سال آینده، اظهار کرد: «قیمت امروز دلار واقعی نیست و اگر همین امروز منابع ارزی ما در خارج از کشور آزاد شود، قیمت دلار به ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان کاهش خواهد یافت، البته امروز شرایط ما نسبت به گذشته بهتر است و اطمینان دارم در آینده هم بهتر از این خواهد شد ... »
«نکته دیگری که می‌خواهم تأکید کنم ارزش پول ملی است. ارزش پول ملی برای ما خیلی مهم است، یکی از مسائل بسیار مهم در لایحه بودجه ۱۴۰۰ این بوده که ارزش پول ملی را بالا بردیم؛ یعنی در حالی که در کشور مثلاً قیمت دلار حدود ۲۳ تا ۲۴ هزار تومان بوده، قیمت دلار را برای سال آینده حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان در نظر گرفتیم. دولت افق آینده را این چنین دیده و روشن در نظر گرفته است ... تصمیم ما این است که قیمت دلار را پایین بیاوریم و متوازن و متعادل کنیم. زیرا مشکلی که امسال داشتیم این بود که بانک مرکزی ما منابعی که داشت در دسترسش نبود. این روزها درباره یک کشور زیاد شنیدید. اینکه هفت میلیارد دلار ما در بانک کشوری حبس است و آن را قفل کردند. اگر همین منابع فردا صبح در اختیار بانک مرکزی ما قرار گیرد، نه درآمد جدید نه نفت جدید، تنها اگر همین منابع آزاد شود، قیمت دلار از ۲۴ یا ۲۵ هزار تومان به حدود ۱۵ تا ۱۶ هزار تومان کاهش می‌یابد. مردم ما بدانند این قیمتی که امروز در نیما و بازار هست واقعی نیست. منتها بانک مرکزی ما برای اینکه اعمال سیاست کند، مقداری دستش بسته است. در بازار آزاد دست ما باز است هر مقدار اسکناس لازم باشد، وارد بازار می‌کنیم. اما در مواردی که حواله است، مقداری دست ما بسته است. البته امروز نسبت به دو هفته پیش دستمان بازتر است، شرایط ما امروز بهتر است، قطعاً در آینده هم بهتر می‌شود.»
هنوز ساعاتی از سخنان رئیس جمهوری نگذشته بود که گزارش‌ها و ویدئوهای تقطیع شده بخشی از سخنان روحانی منتشر و برخی مخالفان دولت از جمله یک نماینده مجلس اینگونه نتیجه‌گیری کرد که «همه چیز دست خودشان است» و روحانی اعتراف(!) کرده «تصمیم ما این است سال آینده قیمت دلار را پایین بیاوریم»، یعنی اکنون دولت با تصمیم خود، دلار را در نرخ‌های بالا نگاه داشته است.
در برخی گزارش‌ها این‌طور نتیجه گرفته شد که افزایش قیمت دلار دست دولت است و ربطی به تحریم‌ها ندارد!
پرسش این است که آنهایی که در مسند نمایندگی و یا حضور در نهادهای مختلف به دلیل داشتن اطلاعات کامل از شرایط و وضعیت موجود، از واقعیت مطلعند، آیا از این سخنان رئیس جمهوری نتیجه گرفتند دولت در پی بالا نگاه داشتن قیمت ارز است یا در پی کاهش آن؟! یا اهداف خاص دیگری را دنبال می‌کنند؟
جالب اینکه برخی سخنان کنونی روحانی را به ادعاهای چند روز پیش قاضی‌زاده هاشمی نایب رئیس مجلس ارتباط داده بودند که فقط بر اساس «شنیده‌ها» گفته بود: منابع ارزی را ذخیره کرده‌اند تا با روی کار آمدن بایدن قیمت دلار را برای چند ماه تا ۱۱ هزار تومان پایین بیاورند.
چنین تحلیل‌ها و ادعاهایی، واکنش معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهوری را در پی داشت. علیرضا معزی گفته: روحانی به‌روشنی می‌گوید با دستیابی بانک مرکزی به منابعش، همان منابعی که بر اثر تحریم از ایران دریغ شده، می‌توان نرخ غیر واقعی ارز را کاهش داد و دولت تصمیم دارد با تلاش برای رفع تحریم، قیمت‌های غیرواقعی را فرو بریزد.
ابتدایی‌ترین تأثیر تحریم، فقدان دسترسی بانک مرکزی به منابع ارزی است و طبیعی‌ترین پیامد آن، بر هم خوردن تعادل در عرضه و تقاضا و افزایش نرخ ارز است. جعلِ واقعیتی «تحمیلی» به تصمیمی «دولتی»، آشکارترین بروز جریان تحریف است.
تکذیب‌های چندباره رئیس کل بانک مرکزی
بر این‌ها بیفزایید اظهارات چندین باره رئیس کل بانک مرکزی و تکذیب صریح اینکه دولت بخواهد عامدانه نرخ ارز را افزایش دهد.
عبدالناصر همتی پیش از این، در ۱۷ آبان و زمانی که گمانه‌زنی‌هایی مشابه آنچه امروز مطرح می‌شود زیاد شده بود، به صراحت اظهار کرد: «در برخی از تحلیل‌ها، درخصوص شرایط فعلی بازار ارز، تلاش می‌شود با القای رقم‌هایی از نرخ ارز در بازار و منتسب کردن آن نرخ‌ها به بانک مرکزی، زمینه‌ساز سطح خاصی از نرخ ارز در بازار شوند. ضمن تکذیب همه گمانه‌زنی‌ها، تأکید می‌کنم مستقل از تحولات سیاسی خارجی، تنها معیار اعمال سیاست‌های بانک مرکزی، مصالح اقتصادی کشور و ضرورت استمرار پایداری و ثبات در بازارهای و نیل به هدف تورمی است. بنابراین بر اساس سازوکار بازار، کارآمدترین روش را برای جلوگیری از هرگونه عدم تعادل در بازارها، به کار می‌بندد.
اعتقاد بانک مرکزی این است که به‌صورت طبیعی و درچارچوب فرآیندهای بازار، باید اجازه تخیله انتظارات متراکم شده به بازار ارز داده شود. در نتیجه بانک مرکزی با رصد دقیق بازار ارز و عوامل شکل‌دهنده و مؤثر بر آن و به دور از هیجان، اقدامات لازم را انجام خواهد داد.»
پرسش‌ها از کسانی که این روزها بویژه از جایگاه نمایندگی و تریبون مجلس چنین اتهام‌زنی‌ها و تخریب‌ها علیه دولت مطرح می‌کنند، کم نیست، اینکه:
آیا در جلسه‌های غیرعلنی مجلس از واقعیت‌های درآمدهای ارزی ناشی از صدور نفت و مقایسه آن نسبت به دیگر سال‌ها بی‌خبرند؟
آیا این نمایندگان خبر ندارند در سال‌های پیش درآمدهای نفتی بیش از ۴۰ میلیارد دلار در هر سال بوده، در حالی که این عدد در سال ۱۳۹۸ و تا این برهه از سال ۱۳۹۹ در مجموع به کمتر از ۲۰ میلیارد دلار رسیده؟
آیا نمی‌دانند بانک مرکزی به همین میزان منابع ارزی هم به‌طور کامل دسترسی نداشته است؟
سایه اغراض سیاسی بر تحلیل‌های اقتصادی
با جدی‌تر شدن مباحث انتخابات ۱۴۰۰، آنچه بیش از پیش عیان‌تر شده اینکه، بین مخالفان دولت برای اتهام‌زنی به مسایلی که به معیشت و زندگی مردم مرتبط است، تقسیم کاری شده تا بازی جدیدی را برای فراهم شدن کاندیداهای خود فراهم کنند و در این راه، هیچ ابایی از اتهام‌زنی‌ها و تخریب به بالاترین مقام‌های کشور ندارند.
بد نیست این جماعیت پیش از هر چه به یاد آورند همین دولت بود که با تلاش برای گسترش ارتباطات سیاسی خارجی و به تبع آن افزایش مبادلات اقتصادی که نماد بارز آن برجام است، چه اقداماتی انجام داد و دقیقاً شوک ارزی وارد شده به اقتصاد، از زمستان ۱۳۹۶ پس از خروج ترامپ از برجام آغاز شد.
در همین مدت نیز با تغییر رئیس کل بانک مرکزی در مرداد ۱۳۹۷ ثابت شد دولت برای کنترل نرخ ارز با کسی تعارف ندارد. همانگونه یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های تمرکز رئیس کل کنونی بانک مرکزی نیز مدیریت بازار ارز است.
در این میان باید نقش بانک مرکزی در مدیریت بازار ارز را نیز در نظر گرفت. بانک مرکزی بزرگترین تأمین کننده ارز در کشور است و این موضوع مربوط به این دولت نیست؛ بلکه رویه کلی در دولت‌های مختلف همین بوده است. اما آیا این موضوع به این معناست که بانک مرکزی می‌تواند نرخ ارز را به هر عددی که تمایل داشت برساند؟
بانک مرکزی به‌عنوان بازارساز قادر است در چارچوب شرایط موجود و با توجه به میزان تقاضای موجود در بازار، ذخایری که در اختیار دارد، انتظارات تورمی و... نرخ‌ها را در بازار مدیریت کند. این همان چیزی است که رئیس کل بانک مرکزی نیز به آن اشاره کرده و گفته باید به‌صورت طبیعی و درچارچوب فرآیندهای بازار، اجازه تخیله انتظارات متراکم شده به بازار ارز داده شود.
کارشناسان چه می‌گویند؟
بسیاری از کارشناسان مسائل اقتصادی و فعالان اقتصادی عقیده دارند ثبات نرخ‌ها در بازار ارز و حتی افزایش‌های منطقی و تدریجی بسیار بهتر از نوسان‌های مقطعی است؛ حتی اگر آن نوسان‌های مقطعی در راستای کاهش نرخ‌ها و تغییرات تدریجی در راستای افزایش قیمت‌ها باشد.
البته سیاست‌گذار پولی تلاش کرده ضمن مدیریت بازار ارز، اگر تمایل بازار به افزایش است، این روند در یک بازه زمانی بلندمدت رخ دهد تا هم برنامه‌ریزی‌های فعالان اقتصادی با مشکل روبرو نشود و هم تقاضای کاذبی در بازار ایجاد نشود و امیال سفته‌بازانه افزایش نیابد.
در مجموع، تمایل مجموعه دولت مدیریت بازار ارز با حداقل نوسان‌های ممکن و کاهش نرخ‌ها در این بازار در صورت امکان است. این همان چیزی است که روحانی نیز در سخنان روز چهارشنبه خود به آن اشاره کرده است. با این همه اگر برخی تمایل دارند متناسب با اغراض سیاسی خود، از سخنان واضح رئیس جمهوری خوانش دیگری ارائه کنند، بیش از این نمی‌توان در برابرشان استدلال کرد. آن که خوابیده را می‌توان بیدار کرد، اما آنکه خود را به خواب‌زده، هرگز. بویژه آنکه وقتی هدف چیزی جز انتخابات ۱۴۰۰ نباشد.