به گزارش ایرناپلاس، بیست‌وهشتمین دوره هفته در حالی اجرا می‌شود که همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ بر شیوه اجرای بسیاری از برنامه‌های این هفته تاثیر گذاشته است. طرح پاییزه کتاب که هر سال همزمان با هفته کتاب اجرا می‌شود، امسال بیشتر به خرید تلفنی و اینترنتی توجه دارد، حتی طرح کتابگردی که پنج‌شنبه هفته کتاب را به خود اختصاص می‌داد، امسال با شعار «کتاب می‌آید» برنامه‌های خود را با تاکید بر خرید اینترنتی کتاب و ارسال با پیک و پست برگزار خواهد کرد.
طرح هفته کتاب بیشتر متوجه کتابفروشان است اما ناشران هم در پشت پرده با ارائه کتاب با تخفیف به کتابفروشان در هرچه بهتر برگزار شدن این طرح کمک می‌کنند و البته باید توجه داشت که فروش کتاب در کتاب‌فروشی بر فعالیت همه حلقه‌های نشر تاثیر مثبت می‌گذارد.
اسماعیل حسن‌زاده مدیر بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه درباره اقداماتی که در بیست‌وهشتمین دوره هفته کتاب از ضرورت بیشتری برای اجرا برخوردار است، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: همزمان با هفته کتاب، در هر دوره طرح‌های حمایتی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار می‌شود؛ اجرای این طرح‌ها سبب داغ شدن بازار کتاب می‌شد، اما در این دوره از هفته کتاب به دلیل همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ و محدودیت‌های ناشی از آن و نیز یکسری اشکال‌ها در شیوه تخصیص یارانه‌ها، شرایط سخت‌تر از سال‌های گذشته شده‌است.
مدیر نشر کتاب پارسه با اعلام اینکه تخفیف‌های تخصیص یافته بر کتاب‌ها، به کتابفروشان در اجرای طرح پاییزه کمک می‌کند، ادامه داد: کتاب در سبد خرید خانواده‌های ایرانی جایگاهی ندارد، بعد از بحران‌های اقتصادی، تحریم‌ها و همچنین همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ که شرایط خاصی را در کشور موجب شده است، فروش کتاب از سال‌های گذشته هم کمتر شده است. روی همین اصل، تخفیف‌های مقطعی، می‌تواند تسکینی برای کتابفروشان و ناشران و تشویقی برای مخاطبان کتاب باشد.
مزیت‌های طرح پاییزه و تبلیغات آن
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بازوی اصلی برگزاری هفته کتاب به شمار می‌رود؛ حسن‌زاده درباره اقدامی که این وزارتخانه برای بهبود شرایط ناشران می‌تواند انجام دهد، توضیح داد: اصل طرح پاییزه و تبلیغات مربوط به آن خوب و مفید است اما برخی سیاست‌های وزارت ارشاد در بحث ممیزی همچنان کار را بر ناشران سخت کرده و امیدواریم در این زمینه با تساهل و ملایمت بیشتری برخورد شود.
به گفته وی، گاهی ممیزی‌های وزارت ارشاد سبب کنار گذاشته شدن کتابی می‌شود که ناشر و مولف برایش زحمت کشیده و وقت و سرمایه صرف کرده و با این اقدامات آنها را با خسارت بزرگی مواجه می‌کند.
حسن‌زاده درباره استفاده از روش‌های تازه در فروش کتاب نیز گفت: با گسترده شدن فناوری‌های ارتباطی و اجتماعی جدید و بویژه بعد از شیوع کرونا، بسیاری از خریدها به صورت اینترنتی انجام می‌شود و کتاب‌فروشی‌ها نیز خلوت‌تر از گذشته‌اند؛ در این وضعیت، ایجاد بسترهای جدید در فضای اینترنت برای فروش و تبلیغات کتاب، بسیار ضروری است.
مدیر نشر کتاب پارسه درباره تاثیر فروش اینترنتی کتاب افزود: ارائه اینترنتی کتاب، به هر حال به فروش کمک می‌کند، اما باید در نظر داشت که این روال، برنامه‌ای نیست که در کوتاه مدت نتایج خود را نشان دهند و راه‌اندازی و بهره‌برداری آن شاید چند سال طول بکشد.
ضرورت توزیع بن‌های نمایشگاه کتاب، میان گروه‌های هدف
امسال نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار نشد، این فقدان، تاثیر زیادی در روند فعالیت ناشران داشت و کاهش نقدینگی را برای آنها به همراه داشت.
ارغوان اشترانی مدیر انتشارات مفاهیم درباره وضعیت ناشران در شرایط کنونی گفت: نمایشگاه کتاب برگزار نشد و ما از این موضوع آسیب زیادی دیدیم. برای نمایشگاه کتاب تهران بن‌های میان گروه‌های مختلف پخش می‌شد و افراد از ناشران خرید می‌کردند، حداقل، فکری برای اعطای بن‌ها شود تا مردم بتوانند به صورت مستقیم از ناشران خرید کنند.
مدیر انتشارات مفاهیم درباره تاثیر فروش آنلاین بر کسب و کار ناشران گفت: اگر ناشری پیش از این همه‌گیری اقدام به فروش آنلاین کرده باشد، در این روزها می‌تواند فروش خوبی داشته باشد، این فعالیت نیازمند سابقه هشت تا ۱۰ ساله است و در طول چند ماه نمی‌توان به آن دست یافت. ما برای مشتری‌های سابق خود که با دفتر انتشارات تماس می‌گیرند، کتاب می‌فرستیم، اما این میزان فروش، به اندازه‌ای نیست که بتواند نشر را سرپا نگه دارد.
اشترانی خواستار برگزاری طرحی شد که براساس آن ناشران بتوانند کتاب‌هایشان را مستقیم به دست مردم برسانند. او بیان کرد: پارسال تخفیف‌هایی برای کتاب‌فروشی‌ها در نظر گرفته شده بود؛ اگر امسال، سازوکاری برای فروش مستقیم ناشران در نظر بگیرند و هزینه طرح را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقبل کند، ممکن است مردم به خرید کتاب تشویق شوند تا کتاب از سبد خرید خانواده‌ها حذف نشود.
کتاب خواندن نیازمند فراغت زمانی و مالی
بسیاری، خانه‌نشینی و محدودیت‌های شکل گرفته به دلیل کرونا را عاملی برای افزایش سرانه کتابخوانی می‌دانستند، اما سرانه مطالعه آن اندازه که به نظر می‌رسید در ایران افزایش پیدا نکرد.
زهرا سعیدبهر مدیر انتشارات فرشتگان در این‌باره گفت: آمار نشان می‌دهد مطالعه کتاب در این دوره بالا رفته است. با این وجود باید روی مبحث کتابخوانی خیلی بیشتر از گذشته برنامه‌ریزی شود. این روزها با کمبود برنامه‌هایی که مردم را علاقه‌مند به کتابخوانی کند، مواجه‌ایم زیرا کتاب خواندن نیازمند فراغت مالی و زمانی است. در این شرایط ممکن است افراد فراغت زمانی داشته باشند و با کمی تمرین می‌توان روی کتاب تمرکز کرد.
او خاطرنشان کرد: همانطور که در ایران استفاده از گوشی همراه موجب کاهش سرانه مطالعه شده، در برخی از کشورها کارکردی برعکس داشته است.
سعیدبهر توضیح داد: وقتی مردم توان خرید کتاب کاغذی را ندارند به خوبی یاد گرفته‌اند که از کتاب‌های صوتی و پی.دی.اف استفاده کنند. اگر مسئولان از ناشران کتاب بخرند و در رویدادهایی مانند هفته کتاب رایگان در اختیار مردم قرار دهند، این روند خیلی به ناشران کمک خواهدکرد.
مدیر انتشارات فرشتگان با تاکید بر اینکه ناشران نباید منتظر اقدامات حمایتی وزارت ارشاد باشند، بیان کرد: مسئولان به جای اینکه به ناشران تخفیف دهند، شرایط فروش یکسان را برای همه ایجاد کنند. فرهنگ کمک خواستن را تائید نمی‌کنم هرچند همه جای دنیا انجام شده است. دولت باید به وظایف خود در قبال فرهنگ عمل کند اما به شکلی که عزت نفس افراد حفظ شود و همچنین براساس آن بتوان اقداماتی انجام داد تا ناشران در دوران پساکرونا به فعالیت ادامه دهند.
نباید ارتباط مردم با کتاب قطع شود
سعیدبهر درباره تاثیر برگزاری هفته کتاب برای ادامه فعالیت ناشران توضیح داد: تاثیر هفته کتاب همواره مثبت است، اما در مقایسه با نمایشگاه کتاب اثربخشی محدودتری دارد.
او گفت: دسترسی مردم به کتاب در بسیاری از استان‌ها دشوار است؛ حتی در قزوین، شهری که از پایتخت خیلی دور نیست، دسترسی به کتاب محدود است. در شهرستان‌ها خرید کتاب از نمایشگاه دارای جایگاه اجتماعی است و مردم درباره این موضوع با هم صحبت می‌کنند.
او درباره تاثیری که هفته کتاب می‌تواند در نبود نمایشگاه‌های کتاب داشته‌باشد، بیان کرد: می‌توان چکیده اقدامات نمایشگاه‌ها را در هفته کتاب اجرا کرد زیرا مردم به دلیل وضعیت اقتصادی و بالارفتن قیمت کتاب، نمی‌توانند غذای روح خود را تامین کنند. می‌توان از فضای مجازی در این دوران استفاده کرد. در سال‌های گذشته فهمیدم که با کمک هفته کتاب می‌توان کاری کرد که این اقدامات ادامه داشته باشد. در نبود نمایشگاه کتاب باید کاری کرد تا ارتباط مردم با کتاب حفظ شود زیرا اگر این ارتباط قطع شود، بازسازی آن دشوارتر خواهد بود. این مساله در مورد عادت کودکان به کتابخوانی از اهمیت بالاتری برخوردار است، زیرا اگر در سال‌های کودکی عادت به کتابخوانی نکنند، بسیار سخت است که آنها را به کتابخوانی عادت دهیم.
هفته کتاب در سالی که نمایشگاه کتاب برگزار نشده، اهمیت بالاتری برای دسترس‌پذیر بودن کتاب برای مردم دارد. افزایش قیمت کاغذ و مواد مورد نیاز کتاب و کمتر شدن توان مالی مردم برای تهیه کتاب، سبب کاهش خرید کتاب شده است. روندی که هم برای آینده جامعه خطرناک بوده و هم ممکن است ادامه فعالیت ناشران را به خطر بیاندازد.