به گزارش ایرناپلاس، زعفران به‌عنوان یکی از محصولات با ارزش، اهمیت ویژه‌ای در بخش اقتصاد کشاورزی کشور دارد. چالش‌های کشت، تولید، فرآوری و عرضه زعفران موجب شد پای طلای سرخ به جلسه اخیر رهبر انقلاب اسلامی و هیات دولت باز شود تا جایی که در این جلسه، صادرات محصول خام و فرآوری نشده زعفران به‌عنوان یکی از محورها مطرح شد.
پیش از این فرهاد سحرخیز، فعال اقتصادی حوزه زعفران در گفت‌وگو با ایرناپلاس، راه‌حل توقف صادرات فله‌ای زعفران را تعریف پروژه‌ای در سطح ملی با همکاری بنگاه‌های اقتصادی، مجلس و دولت برای برندسازی طلای سرخ ایران در بازارهای جهانی عنوان کرده بود.
وزیر جهاد کشاورزی نیز به تازگی در نشستی با حضور نایب رئیس مجلس شورای اسلامی و برخی از صادرکنندگان و زعفرانکاران پیرامون حل مشکلات و مسائل این صنف گفت:: وزارت جهاد کشاورزی برای جلوگیری از خام فروشی محصولات داخلی، از فرآوری زعفران پشتیبانی و حمایت می‌کند.
وی به ضرورت برندسازی نیز اشاره کرد و گفت: در مذاکراتی که با رئیس سازمان صداوسیما داشته‌ایم، اعلام آمادگی کرده‌اند در ۱۴ شبکه تلویزیونی برون مرزی در قالب ۳۲ زبان، محصولات کشاورزی داخلی را به دنیا معرفی کند.
یک کارشناس اقتصاد کشاورزی نیز معتقد است جلوگیری از صادرات فله‌ای زعفران به‌وسیله تدوین استراتژی تولید و تجارت زعفران، امکان‌پذیر خواهد شد.
فاطمه پاسبان استادیار پژوهشی مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصادی کشاورزی و توسعه روستایی در این رابطه به ایرناپلاس گفت: کیفیت محصول، عملکرد در هکتار و افزایش بهره‌وری، شناسایی بازارهای هدف صادارتی، رقابت‌پذیری محصول در بازار جهانی، مدیریت تولید و بازار و ساماندهی زنجیره ارزش زعفران، تنوع‌بخشی به محصولات فرآوری شده از زعفران یا به عنوان نهاده تولید یک کالا، تدوین بسته‌های حمایتی هوشمند برای بازیگران زنجیره ارزش زعفران و توجه به معیشت و رفاه زعفرانکاران از جمله مواردی است که نیازمند مطالعه، تحقیق و ارائه توصیه‌های سیاستی هستند و این مهم از طریق تدوین استراتژی تولید و تجارت زعفران امکان‌پذیر است.
پاسبان، درباره بازار زعفران در کشور گفت: تولید و تجارت زعفران در کشورمان در دهههای اخیر با فراز و نشیبهای گوناگونی مواجه بوده و چالش‌هایی پیش روی تولید قرار گرفته است که با شیوع ویروس کرونا احتمال اینکه مسائل جدیدی ایجاد یا مسائل قبلی عمیق‌تر شود، وجود دارد.
دو روی حمایت دولت از توسعه کشت زعفران
پاسبان با اشاره به‌توسعه کشت زعفران گفت: با توجه به‌حمایت دولت از توسعه کشت زعفران و قیمت بالای آن و اینکه زعفران تقریباً با کم‌آبی سازگار است و نیاز گیاه به آب از اوایل پاییز آغاز و در اوایل بهار پایان می‌یابد، توسعه فضایی- مکانی در استان‌های کشور رخ داده است.
وی افزود: در مقابل به‌توسعه بازارهای فروش و به ویژه بازارهای خارجی، روش‌های فروش و بازاریابی جدید، فرآوری یا استفاده به‌عنوان نهاده در دیگر صنایع، کمتر توجه شده به‌طوری که زعفرانکاران حتی با طرح خرید حمایتی توسط سازمان تعاون روستایی با مشکلات فروش و دریافت بهای فروش محصول روبه‌رو هستند.
تهدید امنیت درآمدی زعفرانکاران خراسانی
پاسبان ادامه داد: این موضوع در استان‌هایی مانند خراسان جنوبی که با کمبود آب و خشکسالی پی‌درپی مواجه‌اند و کشت زعفران بخش بزرگی از معیشت خانوارها را تأمین می‌کند، تهدید جدی برای امنیت درآمدی ساکنان است. بنابراین می‌توان به‌جای توسعه کشت زعفران در همه استان‌های کشور بدون توجه به کمبود آب یا پرباران بودن، محصولی دیگر با مزیت رقابتی و ارزش افزوده بالاتر یا برابر زعفران تولید کرد.
وی افزود: اطلاعات نشان می‌دهد در سال ۱۳۸۵ حدود ۹۶ درصد تولید زعفران در استان‌های خراسان رضوی با ۶۴ درصد و خراسان جنوبی با ۳۱ درصد بوده و در مجموع در ۱۷ استان کشور، زعفران کشت می‌شد. در سال ۱۳۹۷ حدود ۸۹ درصد زعفران تولیدی مربوط به استان‌های خراسان رضوی با ۷۴ درصد و خراسان جنوبی با ۱۶ درصد بوده است.
پاسبان ادامه داد: اگرچه تولید استان خراسان رضوی و جنوبی در سال ۱۳۹۷ نسبت به سال ۱۳۸۵ به ترتیب ۲.۵ و ۱.۱ درصد افزایش یافته، اما به سبب افزایش گستره تولید از ۱۷ به ۲۹ استان، سهم این دو استان از تولید کل کشور کاهش داشته است.
بهره‌وری کشت زعفران در کشور پایین است
این کارشناس اقتصاد کشاورزی یکی از تحولات بارز در تولید زعفران را توسعه فضایی _ مکانی کشت زعفران در کشور دانست و با یادآوری اطلاعات آماری وزارت جهاد کشاورزی گفت: در سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۷ سطح زیر کشت زعفران دو برابر شد اما عملکردها روند افزایشی کمی داشت.
وی افزود: در سال ۱۳۸۵ سطح زیرکشت بارور و غیربارور زعفران بیش از ۵۸ هزار هکتار و میزان تولید ۱۸۶ تن بوده که عملکرد ۳.۲ کیلوگرم در هکتار را ثبت کرده است. در سال ۱۳۹۷ سطح زیرکشت بارور و غیربارور به حدود ۱۱۴ هزار هکتار رسیده که نسبت به سال ۱۳۸۵ تقریباً ۲ برابر شده است. با این سطح زیر کشت، تولید در سال ۱۳۹۷ به بیش از ۴۰۰ تن رسیده که حدود ۲.۲ برابر نسبت به سال ۱۳۸۵ شده است.
پاسبان اضافه کرد: عملکرد زعفران در سال ۱۳۹۷ برابر ۳.۶ کیلوگرم در هکتار بوده که تقریباً ۰.۴ کیلوگرم در هکتار افزایش در عملکرد را نشان می‌دهد. بنابراین عمده افزایش در تولید زعفران ناشی از افزایش سطح زیرکشت بوده، نه عملکرد.
محدود شدن بازارهای صادراتی زعفران کشور به چند کشور، خطری بزرگ در تجارت فرامرزی بوده و مهم‌ترین آسیب آن این است که بروز هر مشکلی می‌تواند بخشی از بازار صادراتی ما را حذف کند.خطر بزرگ در تجارت فرامرزی زعفران
این کارشناس اقتصاد کشاورزی با یادآوری افت‌وخیز در روند صادرات زعفران گفت: محدود شدن بازارهای صادراتی زعفران به چند کشور، خطری بزرگ در تجارت فرامرزی بوده و مهم‌ترین آسیب آن این است که بروز هر مشکلی می‌تواند بخشی از بازار صادراتی ما را حذف کند.
وی ادامه داد: حجم صادرات در سال ۱۳۸۸ حدود ۶۶ تن بوده که با روند افزایشی در سال ۱۳۹۸ به ۱۶۲ تن رسیده است. در پنج ماهه نخست امسال حدود ۷۵ تن زعفران صادر شده که نزدیک به ۸۷ درصد آن به مقصد چهار کشور هنگ‌کنگ با سهم ۲۸.۵ درصد، اسپانیا با سهم ۲۲.۷ درصد، امارات با سهم ۱۸.۸. درصد و افغانستان با سهم ۷.۳ درصد بوده است.
۹۵ درصد زعفران صادراتی فله‌ای است
پاسبان با تأکید بر اهمیت موضوع‌هایی همچون بسته‌بندی مناسب با سلیقه مصرف‌کننده گفت: ۹۵ درصد صادرات زعفران ایران در بسته‌های بالای ۱۰ گرم و به طور عمده نیم و یک کیلوگرم انجام می‌شود که هدف آن مصرف‌کننده نهایی در مراکز خرده فروشی نیست.
وی افزود: توجه به این نکته ضروری است که بازار بیش از ۴۰ درصد تولید داخلی زعفران، خارج از کشور است و از طرف دیگر، به دلیل بالا بودن قیمت آن، تقاضای داخلی زعفران محدود است؛ بنابراین توجه به بازارهای خارجی و کاهش تهدیدهایی که صادرات ایران با آن مواجه است یا خواهد شد از جمله موضوع‌هایی است که ضرورت دارد به آن توجه کافی شود.
۹۵ درصد صادرات زعفران ایران در بسته‌های بالای ۱۰ گرم و به طور عمده نیم و یک کیلوگرم انجام می‌شود که هدف آن مصرف‌کننده نهایی در مراکز خرده فروشی نیست.کرونا در بازار طلای سرخ
پاسبان درباره چالش‌هایی که ویروس کرونا برای طلای سرخ به‌همراه داشته گفت: شیوع این ویروس محدودیت تردد و حرکت به‌ویژه در مورد کارگران، موجب افزایش دستمزدها می‌شود. از آنجایی که زعفران محصولی کاربر است، این موضوع می‌تواند بر کمیت و کیفیت تولید زعفران تأثیرگذار باشد و معیشت زعفرانکاران را با چالش روبه‌رو سازد.
وی ادامه داد: از طرف دیگر با شیوع کووید-۱۹ رکود عمیق‌تر شده و درآمد خانوارها کاهش می‌یابد و با توجه به تورم فزاینده در کشور، قدرت واقعی خرید به شدت کم خواهد شد که به دنبال خود، تقاضا برای زعفران را نیز کاهش می‌دهد و به عاملی برای کاهش فروش تبدیل می‌شود.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی افزود: در سطح جهان نیز به دلیل رکود و تعطیلی کسب‌وکارها و کاهش رشد اقتصادی و درآمد، تقاضای خارجی نیز ممکن است با کاهش مواجه شود. از این رو ویروس کرونا می‌تواند تهدیدی برای زعفرانکاران و دیگر کسب‌وکارهای مرتبط با زعفران باشد که ضرورت دارد با مطالعه میدانی، تولید زعفران مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد و پیش از به‌وجود آمدن چالش و مساله، پیشگیری صورت گیرد.