کتابفروشیها به عنوان یکی از عناصر مهم شهری، علاوه بر فعالیت تجاری، دارای ابعاد فرهنگی برای هر جامعه‌ای هستند. چند سالی است که به دلیل مشکلات اقتصادی و بالا رفتن قیمت کتاب، خرید این کالای فرهنگی کاهش یافته است و در نتیجه گاهی کاهش فروش آنقدر به کتابفروشیها فشار وارد می‌کند که برخی از آنها مجبور به تعطیلی کسب و کارشان می‌شوند.
اقدامات متفاوتی برای بهبود وضعیت کتابفروشیها در نظر گرفته شده است، مانند طرح‌های حمایتی که از طرف خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار می‌شود و در آن به مخاطبان ۲۰ درصد تخفیف در خرید کتاب ارائه می‌شود.
اقدام دیگری که چند سالی است مورد بررسی قرار گرفته، نصب تابلوی راهنما برای کتابفروشی‌هاست. ۱۵ شهریور امسال «حمیدصابر فرزام»، معاون تبلیغات و درآمد سازمان زیباسازی شهر تهران، درباره نصب تابلو راهنما برای کتابفروشان به ایبنا گفت: آیین‌نامه نصب تابلو راهنما برای کتابفروشان و ناشران در سازمان زیباسازی به پایان رسیده است و همه کتابفروشیها که از اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران دارای مجوز هستند می‌توانند درخواست خود را در بخش حوزه اصناف پایگاه اینترنتی سازمان زیباسازی شهرداری تهران ثبت کنند و اگر امکان مراجعه به سایت برای متقاضیان وجود ندارد، می‌توانند به اداره تبلیغات و اصناف سازمان زیباسازی شهرداری تهران در خیابان طالقانی نرسیده به خیابان نجات‌الهی مراجعه کنند.
الزام شهرداری به نصب تابلوی راهنمای کتابفروشی
خیابان انقلاب برای بسیاری از افراد به معنی کتابفروشی است. « حسن منوری» مدیر تبلیغات اصناف سازمان زیباسازی شهر تهران در اسفند ۹۷ با بیان اینکه مناطقی مانند راسته انقلاب نیاز به تابلوی راهنمای کتابفروشی ندارد به ایبنا گفته بود: در برخی خیابان‌های فرعی به شرطی که در مناطق اصلی نباشد و رفت‌وآمد نیز کم باشد، این موضوع قابل بررسی است. اگر کتابفروشی داخل خیابان فرعی باشد در صورتی که عرض گذر اجازه دهد، پیاده‌رو و تراکم عابر پیاده و سواره نداشته باشیم امکان نصب تابلوی راهنما در ابتدای خیابان فرعی وجود دارد، اما برای محورهای اصلی که تابلوی سردر دارند یا روی سایه‌بان تبلیغ و نوشته دارند، چنین امکانی نیست.
پس از این نظرها، در اواخر دی‌ماه ۹۸ اعضای شورای شهر تهران با رای خود، شهرداری تهران را ملزم کردند تابلوی راهنما برای کتاب فروشی‌های پایتخت نصب کند.
محمدجواد حق‌شناس به عنوان پیشنهاد دهنده این طرح گفته بود: سالیان درازی است که ناشران در شهر تهران فعالیت می‌کنند اما کاهش تیراژ کتاب‌ها و همچنین کاهش میزان مطالعه باعث کم رونق شدن بازار کتاب فروشی‌ها و ناشران شده است.
باید توجه داشت که در آن زمان همه اعضای شورای شهر با نصب تابلوی راهنما برای کتابفروشیها موافق نبودند. زهرا صدر اعظم نوری در مخالفت با یک فوریت این طرح با بیان اینکه نصب تابلوهای راهنما در شهر نیازمند سازوکار مناسب است گفته بود: اگر ما تنها تابلوی یک صنف را نصب کنیم به طور قطع موجب اعتراض دیگر صنوف هم می‌شود؛ به عنوان مثال سینماداران نیز می‌توانند بگویند که برای معرفی آنها شهرداری نیز تابلوهای راهنما نصب کند و جای سوال است اگر در یک معبر چند کتاب فروشی وجود داشته باشد چه کنیم؟ آیا فکری به حال اغتشاش بصری اندیشیده شده و آیا سازوکار نصب تابلوهای راهنما مشخص شده است؟
بررسی و مذاکرات برای نصب تابلوی راهنمای کتابفروشی ادامه داشت تا اینکه ۳۰ آبان ۹۸ محمدرضا جوادی یگانه، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران با یادآوری برنامه‌های شهرداری تهران درباره معرفی کتابفروشی‌های محلی گفته بود، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی درباره کتابفروشی‌های محلی از سوی شهرداری تهران مورد توجه قرار گرفته است و این نهاد به زودی نشانی کتابفروشی‌های محلی را در سامانه نقشه پایتخت بارگذاری خواهد کرد.
نخستین تابلوی راهنمای کتابفروشی محلی برای کتابفروشی آموت در محله مرزداران نصب شده است و شهرداری در نظر دارد نصب این تابلوها در همه مناطق تهران را اجرا کند.
از نصب تابلوی راهنمای کتابفروشی استقبال می‌کنیم
شاید اطلاع از وجود یک کتابفروشی در مسیری که افراد از آن عبور می‌کنند، آنها را به سمت کتابفروشی و شاید خرید کتاب بکشاند، زیرا حداقل دیدن یک تابلو که به انسان‌ها مکان کتابفروشی را نشان می‌دهد، می‌تواند آنها را به خواندن کتاب دعوت کند.
مهدی اخویان، مدیر کتابفروشی پاتوق کتاب تهران، با بیان اینکه در کشور ۳۳ شعبه پاتوق کتاب در حال فعالیت هستند، به خبرنگار ایرناپلاس، نصب تابلوی راهنما برای کتابفروشیها را بسیار راه‌گشا دانست و گفت: یکی از شعبه‌های کتابفروشی ما زیر پل کالج است، یکبار تابلوی ال.ای.دی کمی آنطرف‌تر از فروشگاه نصب کردیم، اما این تابلو شبانه از طرف شهرداری جمع شد. اجازه ندادند این تابلو در خیابان بماند، اما اگر اتحادیه ناشران و کتابفروشان اجازه دهد که در این مکان تابلویی نصب و مشخص شود که آنجا کتابفروشی وجود دارد، استقبال می‌کنیم.
به گفته این مدیرکتابفروشی، اگر این تابلوها در محله نصب شوند، می‌تواند موجب جلب توجه رهگذارن شود، اما این اقدام برای مکانی مانند خیابان انقلاب که همه کتابفروشیها ملزم به نصب تابلوهای یک شکل شده‌اند، بی‌معنی خواهد بود.
وی با بیان اینکه حدود ۹۰ درصد از مشتری‌های پاتوق کتاب افرادی هستند که این کتابفروشی را می‌شناسند، ادامه داد: اینکه این تابلو تا چه اندازه می‌تواند تاثیر داشته‌باشد، به منطقه کتابفروشی مربوط است. در محله‌هایی که کتابفروشی کم دارند و ساختمان کتابفروشی بَر خیابان نیست، ممکن است تاثیر بیشتری داشته باشد. اگر کسی دنبال کتابفروشی در یک منطقه باشد، می‌تواند از این تابلوها استفاده کند؛ اما اگر کسی دنبال کتابفروشی نباشد، با دیدن این تابلوها وارد کتابفروشی نخواهد شد.
تابلوی راهنمای کتابفروشی در همه شهرها نصب شود
طرح نصب تابلوی راهنمای کتابفروشی در تهران در حال اجراست. اما کتابفروشان در دیگر شهرها این خبرها را دنبال می‌کنند و خواستار ادامه این روند در شهرهای مختلف هستند.
محمد زارع مدیر کتابفروشی علامه تبریز و مدیر نشر شایسته با اعلام اینکه نصب تابلوی راهنمای می‌تواند تاثیر مثبتی در فروش این کتابفروشی بگذارد، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: با دیدن این تابلوها، افرادی که مکان دقیق کتابفروشی را نمی‌شناسند، می‌توانند ساده‌تر مکان مورد نظر خود را پیدا کنند. حتی اگر افراد، هنگام دیدن تابلوی راهنما به کتابفروشی مراجعه نکنند، ممکن است در روزهای بعد به سمت کتابفروشی جذب شوند.
به گفته زارع پیش از این، مدارس به شکل‌های گوناگون دانش‌آموزان را تشویق به خواندن کتاب می‌کردند، کودکانی که با والدین وارد کتابفروشی می‌شدند، به این کار عادت می‌کردند. روش‌هایی برای آشنایی کودکان با کتاب و کتابفروشی و تشویق آنها به کتابخوانی وجود داشت، اما این مسائل امروز نادیده گرفته می‌شود.
کمک به گسترش فرهنگ مراجعه به کتابفروشی
زارع با ارائه پیشنهادی مبنی بر ادامه نصب تابلو در شهرهای ایران، توضیح داد: متاسفانه تعداد کتابفروشان کمتر شده است و آنهایی که باقی‌مانده‌اند، رو به فروش لوازم‌التحریر و لوازم جانبی آورده‌اند، اما کتابفروشی علامه از معدود کتابفروشی‌هایی است که فقط کتاب می‌فروشد. اگر نصب تابلوهای راهنمای کتابفروشی گسترش پیدا کند، می‌تواند باعث گسترش فرهنگ مراجعه به کتابفروشی شود.
به گفته او، در اوضاع بحرانی هر کاری که برای زنده و پویا نگه‌داشتن کتابفروشی لازم باشد، باید انجام شود. «نمی‌دانم نصب تابلوی راهنما چقدر در جذب مشتری تاثیر خواهد داشت، اما مهم است که اصالت این کار و تاثیر آن را برای آیندگان را در نظر بگیریم.»
ارسال درخواست کتابفروشان به شورای شهر و شهرداری
بر اساس اطلاعات دریافتی خبرنگار ایرناپلاس از اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، تفاهم‌نامه این کار میان اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و شورای شهر تهران نهایی شده است. روند نصب تابلوی راهنمای کتابفروشی به تازگی شروع شده و هنوز خروجی کاملی در دست مسئولان این اتحادیه نیست تا گزارش ارائه دهند.
در این مرحله مسئولان اتحادیه ناشران و کتابفروشان درخواست کتابفروشان را جمع‌آوری و به شورای شهر و شهرداری هر منطقه ارسال می‌کنند. برای برخی از اعضا این تابلوها نصب شده است و درخواست تعدادی در حال رسیدگی است. درخواست کتابفروشی‌های دیگر شهرها باید توسط اتحادیه ناشران و کتابفروشان همان شهر مورد رسیدگی قرار گیرد تا تفاهم‌نامه‌ای که در تهران به مرحله اجرا درآمده، در شهرهای متقاضی نیز رسیدگی شود.
تابلوهای راهنمای شهری، می‌تواند به افراد در استفاده بهتر از امکانات فرهنگی کمک کند. چه بسا کتابفروشی‌هایی که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند و در میان مشکلات اقتصادی مجبور به تعطیلی می‌شوند. نصب تابلوی راهنمای کتابفروشی می‌تواند در آگاه‌سازی کودکان درباره فرهنگ استفاده از کتابفروشی و کتابخوانی نیز مفید باشد. اقدامی که بسیاری از کتابفروشان تهران و دیگر شهرهای ایران در انتظار عملی شدنش هستند تا شاید موجب بهبود وضعیت کتابفروشیها شود.