محدودیت گردهمایی در شرایطی که هر نوع تجمعی می‌تواند، منجر به ابتلای افراد به بیماری شود، منطقی است. در این شرایط بسیاری از هنرمندان که اجرای خود را به نمایش می‌گذاشتند، متضرر شده‌اند و از ارگان‌های مسئول درخواست حمایت دارند.
روزهای گذشته، رضا بیات نویسنده و کارگردان نمایش «افسانه پری دریایی» که در تالار هنر روی صحنه است درباره اجرای این اثر نمایشی در شرایط بحران کرونا به مهر گفت: شرایطی که در حال حاضر گروه‌های نمایشی با آن روبرو هستند برای همه یکسان است و با آن کنار می‌آیند اما مشکل اصلی ما با اداره کل هنرهای نمایشی است که دقیقا زمانی که باید به داد هنرمندانش برسد بیشتر آنها را اذیت می‌کند.
به گفته این کارگردان، گروه‌هایی که اسفندماه زیر نظر اداره کل هنرهای نمایشی در سالن‌های مختلف اجرا داشتند و مجبور به تعطیلی نمایش شدند، دو برابر دیگر هنرمندان و گروه‌های تئاتری ضرر کردند. بازیگران و عوامل نمایش دستمزد اجرای پیش از عیدشان را طلب می‌کنند و اداره کل هنرهای نمایشی اعلام کرده است که به اندازه قبل می‌تواند حمایت کند. این در حالی است که گروه‌های نمایش باید برای ۵۰ درصد ظرفیت سالن اجرا داشته باشند، که همین تعداد هم به دلیل نبود اطمینان تماشاگران پر نمی‌شود.
کارگردان حق دارد
فعالان حوزه تئاتر مانند بسیاری از فعالان حوزه فرهنگ، شرایط سختی را پشت‌سر می‌گذارند و حمایت دولت می‌تواند کمکی برای ادامه حیات آنها باشد.
محسن حسن‌زاده روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی درباره چرایی پرداخت نشدن حمایت دولتی به نمایش «افسانه پری دریایی» به ایرناپلاس گفت: وقتی این نمایش می‌خواست اجرا شود، هنوز شورای حمایت تشکیل نشده بود که مبلغ حمایت از این نمایش را مصوب کند. مساله این است که این کارگردان به‌نوعی حق دارد، اما شورای حمایت هر هفته یا هر روز تشکیل نمی‌شود؛ بلکه پرونده‌ها باید به تعدادی برسند تا جلسه تشکیل شود.
وی با تاکید بر اینکه در نخستین جلسه شورای حمایت، درباره این نمایش تصمیم‌گیری و مبلغ حمایت تعیین خواهد شد، ادامه داد: در کوتاه‌ترین زمان قرارداد نوشته می‌شود. نمایشی که قرارداد داشته‌باشد، به محض شروع اجرا، ۵۰ درصد پرداخت خواهدشد. میزان حمایت و قرارداد بسته به جلسه شوراست. برای نمایش«افسانه پری دریایی» به این دلیل که تقاضای حمایت دیر رسیده، با تاخیر در شورا مطرح شد. اگر پیش از آغاز سال جاری مطرح می‌شد، میزان حمایت و قرارداد معلوم بود و زمانی که اجرا را کلید می‌خورد به طور حتم ۵۰ درصد را دریافت می‌کرد.
تلاش وزارت ارشاد برای حمایت از فعالان تئاتر
حسن‌زاده با اعلام پیگیری حمایت نمایش «افسانه پری دریایی» افزود: این مساله پیگیری و مطرح خواهد شد و با توجه به اینکه این فعالیت‌ها در وضعیت شیوع بیماری، به بهبود شرایط اجتماعی کمک می‌کند و اجرا به صورت فیزیکی و آنلاین دارد، همه تلاش خود را می‌کنیم که حمایت انجام شود تا دیگر فعالان این حوزه با اطمینان خاطر بیشتری روی صحنه روند.
مسئول روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی با یادآوری گروه‌هایی که از حمایت دولتی استفاده کرده‌اند، گفت: نمایش‌هایی که قراردادشان مشخص بود و اجرای خود را از سر گرفته‌اند، مبلغ حمایت را دریافت خواهند کرد. دو نمایش داریم که مبلغ حمایت یکی از آنها تسویه شده است و دیگری به محض پایان اجرا، ۵۰ درصد را دریافت خواهد کرد. نمایش به کارگردانی فقیهه سلطانی تمام شده است و ۵۰ درصدهای پیش و بعد از اجرا را دریافت کرده‌اند. برای نمایش به کارگردانی آرش فلاحت‌پیشه ۵۰ درصد پیش از شروع نمایش پرداخت شده است و ۵۰ درصد دیگر، بعد از اتمام پرداخت خواهد شد.
اداره کل هنرهای نمایشی سهمی از اجرای آنلاین دریافت نمی‌کند
یکی از راهکارهای اجرای گروه‌های نمایشی در زمان همه‌گیری بیماری کووید-۱۹، اجرای آنلاین نمایش‌هاست.
به گفته حسن‌زاده، اداره کل هنرهای نمایشی و تالار هنر هیچ سهمی از اجرای آنلاین دریافت نمی‌کنند و این سهم میان گروه فنی و نمایشی تقسیم خواهد شد.
وی درباره حمایت اداره کل هنرهای نمایشی از نمایش‌های خاص کودکان پیش از شیوع کرونا، توضیح داد: از زمان مدیریت مهدی شفیعی به عنوان مدیر کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و پس از او توسط شهرام کرمی مدیر کل بعدی، عایدی فروش نمایش‌های خاص کودکان در تالار هنر، صددرصد به گروه اختصاص پیدا می‌کند و این جدا از میزان حمایتی است که اداره کل هنرهای نمایشی از اجراهای کودکان انجام می‌دهد که همانند نمایش‌های دیگر همه حمایت می‌شود. آن هم در حالی که در نمایش‌های دیگر که موضوع، سوژه و مخاطب کودک نیست، ۲۰ درصد عایدی به دولت یا مجموعه اداره کل هنرهای نمایشی اختصاص می‌یابد. این مبلغ هزینه سالن می‌شود؛ در واقع تفاوت اجرای نمایش در تالار هنر و تالارهای دیگر این است.
برای پذیرش چهارچوب تئاتر کودک تلاش می‌کنیم
مسائلی که از سوی فعالان حوزه تئاتر مطرح می‌شود، نشان دهنده مشکلاتی است که با آن مواجه‌اند و با مشکلات کنونی چند برابر شده است.
مریم کاظمی، نویسنده، کارگردان، طراح تئاتر و تئاتر کودک و نوجوان درباره جایگاه تئاتر کودک در ایران به ایرناپلاس گفت: جایگاه تئاتر کودک در ایران به اندازه تعداد کودکان و نوجوانان، مدرسه‌ها، مهد کودک‌ها و خانواده‌ها، فرهنگ، تربیت و آموزش و پرورش مهم است. اول باید برای کسانی که در زمینه تئاتر کودک کارمیکنند میزان اهمیت حیاتی و تعیین کننده باشد، سپس برای هر اقدام ضد آن و تضعیف کننده تئاتر کودک، مقابله و ایستادگی جدی انجام شود.
به گفته این کارگردان، اگر تئاتر کودک توسط اشخاص یا ارگان‌هایی جدی گرفته‌نشود، از اهمیت آن نمی‌کاهد زیرا ارزش تئاتر کودک، ازلی و همیشگی است.
او ادامه داد: پس تکلیف ما روشن است. ما به تئاتر کودک و نوجوان احترام می‌گذاریم؛ آن را بسیار جدی می‌دانیم و برای اعتلای آن و پذیرش درست چهارچوب آن در قوانین کشور تلاش می‌کنیم.
برنامه وزارت فرهنگ و ارشاد برای حمایت از تئاتر کودک
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در شرایط دشواری که بسیاری از هنرمندان با آن مواجه شده‌اند، اقداماتی برای تسهیل کارکرد و ایجاد امکان برای عبور از دوران کرونا را در نظر گرفته است. اما آیا پیش از این هم توجهی به تئاتر کودک داشت؟ کاظمی با بیان اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد در سالیان اخیر کارهای زیادی انجام داده که بسیاری از آنها قابل تقدیر است، بیان کرد: این وزارتخانه به دنبال حمایت بوده و در بسیاری موارد اقداماتی را نیز انجام داده است. اختصاص سالن ویژه کودکان، بودجه برای اجرا و جشنواره تئاتر کودک و نوجوان از جمله آنهاست. اما هراقدام نیکی اگر درجا بزند و با توجه به نیاز روز و شرایط موجود انعطاف نشان ندهد، خود را ضعیف می‌کند.
به گفته کاظمی، اقدامات خوبِ وزارت فرهنگ و ارشاد به دلیل نبود تداوم، دستورالعمل پایدار، کارشناسی حرفه‌شناسانه و متخصصان ویژه امور اجرایی نمایش‌ها، به ضد خود تبدیل شده است. به طوری‌که حمایت‌های مختلف به دلیل ناهمخوانی با شرایط واقعی، قدردانی را از بین می‌برد و در بدنه تئاتر کودک و نوجوان رضایت حاصل نمی‌شود؛ فقط گذران می‌کنیم.
حمایت از تئاتر نیازمند دستورالعمل جدید
شرایط ادامه حیات برای همه اصناف سخت شده است؛ ورود ناگهانی کرونا به زندگی افراد، برنامه‌های پیشین را تغییر داد و ادامه فعالیت در این شرایط نیازمند احتیاط در رعایت پروتکل‌های بهداشتی و نوآوری در اجرا، مطابق با نیازهای روز است.
کاظمی با بیان اینکه حمایت از تئاترها در شرایط خاص کنونی مساله تازه‌ای است که دستورالعمل جدیدی می‌طلبد، گفت: این حمایت باید در قالب یک بسته حمایتی خاص جدا از کمک هزینه تولید نمایش‌ها در نظر گرفته شود، ضمن اینکه موضوع حفظ سلامتی در زمان بیماری همه‌گیر مهم‌ترین اصل است.
حمایت، وظیفه ارگان‌های حامی تئاتر
این کارگردان با بیان اینکه فعالان تئاتر کودک و نوجوان مانند فعالان تئاتر بزرگسال به دنبال تامین هزینه‌های تولید و دستمزدهای افراد شاغل در یک پروژه تئاتری هستند، توضیح داد: متاسفانه در سال‌های گذشته، بخشی از درآمد آنها به فروش گیشه واگذار شده بود. پس در شرایط امروز که گیشه تعطیل است و استقبال خوبی از هیچ نمایشی در هیچ زمینه و هیچ شخصی نمی‌شود این درآمد نیز از بین رفته.
وی ادامه داد: وظیفه ارگان‌های حامی تئاتر است که از خانواده خود حمایت و آنها را تامین کنند. وعدۀ پرداخت بخشی از هزینه‌های یک نمایش در صورت اجرا، گروه‌ها را تشویق به پذیرش ریسک می‌کند.
شاید بسیاری از گروه‌ها قربانی شرایط شتابزده شوند
اجرای آنلاین، شیوه‌ای است که پیش از مورد بررسی قرار گرفته بود؛ بسیاری از کشورهای اروپایی زیرساخت‌های لازم برای این کار را تهیه کرده بودند، اما در ایران به صورت جدی مورد استفاده قرار گرفت.
کاظمی درباره اجرای آنلایش نمایش‌ها نیز گفت: معنی اجرای تئاتر به صورت آنلاین، فقط تهیه سرور و پخش اجراها به صورت همزمان نیست. پدیده جدیدی است که باید گروه‌های اجرایی و مخاطب برای مواجهه با آن آماده شوند. اینجا نقش ارگان‌های حامی و شرکت‌های تبلیغی بینابینی بسیار حیاتی است. شتابزده تصمیم گرفتن و شتابزده به اجرا رسیدن، نتیجه معکوس دارد و زمان کارشناسی بیش از این طول خواهد کشید؛ و متاسفانه شاید بسیاری از گروه‌ها قربانی شرایط شتابزده شوند.
وی افزود: اجرای آنلاین، راه حل بسیار خوبی است، اما باید درست برنامه‌ریزی شود و از نظر کمی و کیفی قابل تعریف باشد. می‌خواهیم بخشی از مشکل را حل کنیم اما مشکل جدیدی به وجود می‌آوریم. خوراک دادن به شرکت‌های پخش آنلاین خوب است اما در کنار آن باید گروه‌های نمایشی نیز خوب تغذیه شوند.
حمایت از گروه‌های فعال در حوزه فرهنگ، شاید یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری برای داشتن جامعه‌ای سالم‌تر و پویاتر است. با توجه به تغییر شرایط فعالیت گروه‌های هنری، مسئولان با مشاهده و بررسی نیازهای آنها و به‌روز کردن اقدامات حمایتی، می‌توانند شرایطی ایجاد کنند تا هنرمندان و جامعه از آن بهره‌مند شوند.