مخالفت بانک مرکزی با تأسیس بانک قرض‌الحسنه از سوی بنیاد مستضعفان این روزها خبرساز شده است. چندی پیش بود که پرویز فتاح رئیس بنیاد مستضعفان از تلاش‌های این نهاد برای تأسیس بانک قرض‌الحسنه خبر داده و گفته بود: اگر چه یکی از نیازهای اساسی مردم دریافت وام قرض‌الحسنه است، اما بانک‌ها چنین وام‌هایی پرداخت نمی‌کنند و مردم گرفتار سود بالای وام‌ها شده‌اند. به‌همین دلیل پیشنهاد شده مجوز بانک قرض‌الحسنه به بنیاد داده شود.
طبق گفته فتاح، همه منابع این بانک در صورت تأسیس توسط خود بنیاد تأمین خواهد شد و از سوی دیگر، همه تسهیلات پرداختی آن به‌صورت قرض‌الحسنه خواهد بود. اما به بیان او «متأسفانه بانک مرکزی می‌گوید نمی‌تواند مجوز بانک جدید بدهد، در حالی که قرار نیست دولت و بانک مرکزی پولی وسط بگذارند؛ زیرا بنیاد خود بودجه مورد نظر بانک را تأمین می‌کند.»
این صحبت‌های رئیس بنیاد مستضعفان از سوی بانک مرکزی بی‌جواب نماند و این بانک با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد، یکی از مهم‌ترین علل مخالفت با این پیشنهاد، سهامداری بنیاد مستضعفان در بانک سیناست.
سه راهکار پیشنهادی بانک مرکزی
براساس اطلاعات بورس ایران، حدود ۶۵ درصد سهام بانک سینا متعلق به بنیاد مستضعفان است؛ موضوعی که بانک مرکزی در اطلاعیه خود بر آن تأکید کرده: «بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی هم‌اکنون سهامدار اصلی و عمده بانک سینا است که می‌تواند همه منویات و مقاصد خویش در زمینه اعطای قرض‌الحسنه را بدون هیچ‌گونه محدودیتی اجرا کند.» در این اطلاعیه سه راهکار قانونی از سوی بانک مرکزی پیشنهاد شده که بنیاد مستضعفان می‌تواند با استفاده از این راهکارها و بدون ایجاد یک بانک مستقل به ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه بپردازد.
راهکار ابتدایی همان استفاده از امکانات بانک سیناست که در این زمینه بنیاد توجیه‌های منطقی خود را در رابطه با این مساله ارائه نکرده که چرا ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه نیازمند ایجاد یک بانک دیگر است آن هم در حالی که هزینه‌های فراوانی نیز برای خرید شعبه، استخدام نیرو و تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و...نیاز دارد.
در اطلاعیه بانک مرکزی آمده است: چنانچه استفاده از ظرفیت بانک یاد شده برای این مهم در نظر نیست، بنیاد مستضعفان می‌تواند اهداف و مأموریت‌های متصور درخصوص فعالیت متمرکز در زمینه قرض‌الحسنه اعم از تخصیص و تجهیز را به‌صورت مستقل، از طریق تأسیس یک صندوق قرض‌الحسنه یا از طریق بانک سینا پیگیری کند. در حال حاضر ضوابط و مقررات موجود، اجرای هر ۲ روش مذکور را حمایت می‌کند.
همچنین بانک مرکزی، بنیاد مستضعفان را به بهره‌گیری از سازوکار قرض‌الحسنه ویژه ترغیب کرده است: علاوه بر ۲ راهکار یاد شده، چنانچه بنیاد مستضعفان در نظر دارد از طریق منابع داخلی خود به اعطای قرض‌الحسنه بپردازد، می‌تواند با بهره‌گیری از سازوکار «قرض‌الحسنه ویژه» که ضوابط آن در نظام پولی و بانکی کشور اجرایی شده نیز از رهگذر بانک سینا یا از طریق ایجاد صندوق قرض‌الحسنه تک شعبه‌ای عاملیت پرداخت قرض‌الحسنه از محل منابع داخلی خود انجام دهد.
بررسی اوضاع مالی بانک سینا
براساس صورت‌های مالی حسابرسی نشده منتهی به ۲۹ اسفندماه سال ۱۳۹۸، میزان دارایی‌ها بانک سینا با رشدی ۱۸ درصدی در مقایسه با انتهای سال ۱۳۹۷ به ۲۴.۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. موجودی نقدی این بانک نیز با رشدی ۱۲۹ درصدی به ۲ هزار و ۲۲۴ میلیارد تومان افزایش یافته و از سوی دیگر، میزان سود انباشته بانک سینا در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ با رشدی ۵۱۰ درصدی از ۲۶ میلیارد تومان به ۱۵۹ میلیارد تومان افزایش یافته است.
این اطلاعات شرایط مطلوبی را در بانک سینا نشان می‌دهد که امکان تحقق پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه به سپرده‌گذاران را فراهم می‌کند.
در عین حال بانک سینا یکی از معدود بانک‌هایی است که عملکرد بسیار مثبتی در زمینه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه داشته است.
براساس گزارش بانک مرکزی، بانک‌های کارآفرین، سامان، اقتصاد نوین، آینده، سینا و ایران‌زمین از سایر منابع غیر از سپرده‌های قرض‌الحسنه، اقدام به پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه کرده‌اند. در حالی که بسیاری از بانک‌ها با سوءاستفاده از منافذ قانونی یا به‌صورت غیرقانونی از سپرده‌های قرض‌الحسنه برای اعطای وام به نزدیکان و کارمندان خود استفاده می‌کنند.
تجربه موفق فتاح در همکاری با یک بانک قرض‌الحسنه
در حال حاضر ۲ بانک قرض‌الحسنه مهر ایران و رسالت تسهیلات لازم را در این زمینه به متقاضیان ارائه می‌کنند و در گذشته نیز با نهادهای حمایتی مردمی مانند کمیته امداد و بنیاد مستضعفان وارد تفاهم‌نامه همکاری برای اعطای تسهیلات شده‌اند.
در گذشته که پرویز فتاح ریاست کمیته امداد را برعهده داشت، وارد همکاری با یکی از این ۲ بانک قرض‌الحسنه شد. از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۵ این بانک قرض‌الحسنه ۱۴۲ میلیارد تومان به مددجویان کمیته امداد تسهیلات اشتغال‌زایی پرداخت کرده است. با این مبلغ ۱۰ هزار و ۴۰۰ طرح اجرا شد که نتیجه آن خودکفایی بیش از ۸۰۰۰ خانوار تحت حمایت بود.
طبق این تفاهم‌نامه، سقف تسهیلات فردی ۲۰ میلیون تومان و طرح‌های ایجادی و توسعه‌ای ۱۰۰ میلیون تومان (به ازای به‌کارگیری هر مددجو ۲۰ میلیون تومان) است. همچنین مهلت بازپرداخت وام‌های تا سقف پنج میلیون تومان، ۴۸ ماهه و بیش از آن ۶۰ ماهه بوده است. بنابراین پرسش اینجاست که وقتی بنیاد مستضعفان شرایط و امکانات کافی برای پرداخت تسهیلات قرض‌الحسنه به متقاضیان را دارد، چرا به دنبال تأسیس بانک جدیدی است؟
البته پیش از این نیز پرویز فتاح در زمان ریاستش در کمیته امداد در سال ۱۳۹۵ اقدام به تأسیس صندوق قرض‌الحسنه امداد ولایت با اخذ مجوز از بانک مرکزی کرده که به نظر می‌رسد همان تجربه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه موجب درخواست دوباره پرویز فتاح این بار در بنیاد مستضعفان شده است.
اما آیا تأسیس بانک قرض‌الحسنه تنها راه اعطای تسهیلات کم‌بهره است؟ آن هم با توجه به اینکه فتاح در هنگام مسئولیتش در کمیته امداد، با یکی از ۲ بانک قرض‌الحسنه کشور وارد همکاری شد و تجربه موفق آن همکاری، تقدیر فتاح از آن بانک را به همراه داشت.