جهانگیر کوثری فیلم سینمایی «فروغ فرخزاد» را بهمن امسال مقابل دوربین می‌برد؛ خبری که به‌سرعت در همه خبرگزاری‌ها و فضای مجازی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اخبار سینمایی دیده شد. کوثری که تا به امروز فیلم‌های متعدد سینمایی را تهیه‌کنندگی کرده است، قرار است فیلم‌نامه این اثر را با نام «رگ‌های آبی فروغ» همراه با نعیمه اسلامی بنویسد. اما اهمیت این خبر علاوه بر نخستین تجربه کارگردانی جهانگیر کوثری، پرداختن به زندگی شاعری چون فروغ فرخزاد است؛ شاعری که طرفداران زیادی دارد و از طرفی نیز برخی مواقع شاهد موضع‌گیری‌هایی در قبال این شاعر، نویسنده و کارگردان بوده‌ایم.
چرا فیلمی درباره فروغ؟
کارگردانان زن و مرد بسیاری در این سال‌ها فیلم‌های سینمایی با محوریت زنان ساخته‌اند. آثاری که در برخی از آنها کلیشه و موضوع‌های تکراری خودنمایی کرده و در برخی دیگر، رگه‌هایی از نوآوری و نبوغ را دیده‌ایم. اما آثاری که مستقیم به زندگی یک زن تأثیرگذار در کشور بپردازد، بسیار اندک‌اند.
از آنتونیا شرکا منتقد سینما و مترجم درباره دلایل ساخته نشدن چنین فیلم‌هایی و همچنین جایگاه آثاری با محوریت زنان در سینمای کشور پرسیدیم که در ادامه می‌خوانید.
چرا درباره زنان قهرمان و تأثیرگذار فیلم نمی‌سازند؟
آنتونیا شرکا درباره دلایل ساخته نشدن فیلم‌های سینمایی و دیگر آثار نمایشی با محوریت زندگی زنان تأثیرگذار و نامور، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: بخشی از ماجرا به این مسأله برمی‌گردد که نه‌تنها در ایران بلکه در همه دنیا، تعداد مردانی که به‌نوعی چهره ماندگار شدند یا اینکه در حوزه‌های متفاوت تأثیرگذار بودند، خیلی بیشتر از تعداد زنان هستند. به‌طور معمول در عرصه‌های مختلف چون تاریخ، ادبیات، هنر یا حوزه‌های دیگر، به‌خصوص در سال‌ها و ادوار گذشته، زنان کمتری نسبت به مردان حضور داشته‌اند. به همین دلیل چون تعداد زنان تأثیرگذار کمتر بوده است، سوژه‌های کمتری هم برای فیلم شدن وجود داشته است.
به گفته او دلیل دیگر این است که اگر بخواهیم برای فیلمسازی سراغ زنان برجسته سرزمینمان و به‌خصوص کسانی که به ۱۰۰ سال اخیر تعلق دارند برویم، باید وارد محدوده‌ها و حوزه‌های تاریخی شویم که شاید از پس بازسازی آن دوران تاریخی برنیاییم.
گسترش طیف زنانی که در سینمای ما نقش محوری دارند
این منتقد در پاسخ به این پرسش که مضمون فیلم‌های سینمایی که در سال‌های اخیر درباره زنان ساخته می‌شود توسط کارگردانان زن و مرد را چگونه ارزیابی می‌کند، بیان کرد: به‌طور قطع می‌توان گفت در دو دهه اخیر طیف و رنگ‌بندی زنانی که در سینمای ما نقش محوری برعهده داشتند، بسیار وسیع‌تر و متنوع‌تر شده است. یعنی در دهه ۶۰ و ۷۰ تیپ‌هایی که از زنان تصویر می‌شده است خیلی محدودتر بود، اما در این دو دهه اخیر تنوع بیشتری در کاراکترهای زنی که در فیلم‌ها نمایش داده می‌شود وجود دارد.
این یک مورد مسلم است. سن زنان شخصیت اول فیلم‌ها بالا رفته است. یعنی در سینمای دهه ۶۰ و ۷۰ زنان یا دختر خانه بودند یا به یک‌باره مادر و مادربزرگ می‌شدند. اما الان بیشتر زنانی که در طیف سنی ۳۰ تا ۵۰ ساله هستند، یعنی در آستانه میانسالی یا میانسال هستند، شخصیت اول می‌شوند و نقشی علاوه بر مادر و همسر دارند. بنابراین با گزینه‌های دیگری از شخصیت‌های زن سینمای سال‌های اخیر مواجه هستیم.
از فیلم فروغ استقبال خواهد شد
اینکه ساخت فیلمی درباره فروغ فرخزاد بابی شود برای دیگر کارگردان‌هایی که به ساخت فیلم‌هایی درباره دیگر زنان مشهور و تأثیرگذار روی آورند، بسیار خوشایند است. اما جامعه در برابر چنین آثاری چه عکس‌العملی خواهد داشت و آیا از آن استقبال می‌کند؟
آنتونیا شرکا دراین‌باره چنین گفت: فکر می‌کنم از این فیلم استقبال خواهد شد. به‌خصوص اینکه فروغ شاعری است برای همه نسل‌ها. یعنی از آن دست شاعران و ادیبانی است که هیچ‌وقت کهنه نمی‌شوند.
به‌نوعی می‌توان گفت از چهره‌های محبوب نسل‌هاست. اشعارش را جوان‌های هر نسلی دنبال می‌کنند و می‌خوانند و حداقل سر زبان‌هاست. به همین دلیل انتظار می‌رود با چنین کاراکتری فیلم دیده شود. فارغ از اینکه فیلم خوب یا بد باشد که البته هنوز نمی‌دانیم چون ساخته نشده و خبر نداریم، اما سوژه جذابی است؛ بنابراین مطمئن هستم که استقبال خواهد شد.
زنان سینمارویی که عامل تغییرند
وی در پایان افزود: خدا را شکر که در این سال‌ها فضایی ایجاد شده که زنان هم با خیال راحت و بدون دغدغه به سینما می‌روند. بسیاری از این طیف وسیع نیز پیگیر جدی هستند؛ یعنی کسانی نیستند که فقط برای تفریح به دیدن یک فیلم بروند، بلکه بسیاری از آنها با علاقه فیلم‌ها را دنبال می‌کنند. اگر ۲۰ تا ۳۰ سال پیش برخی از کلیشه‌های تحقیرکننده زن‌ها، در برخی از آثار دیده می‌شد و چه بسا مردم هم به آن می‌خندیدند، اکنون هر کارگردانی جرئت نمی‌کند موضوعی را در رابطه با زنان سوژه کند که عامل خنده باشد. به‌طور حتم چنین فیلم‌هایی را تماشاگران پس می‌زنند و تحویل نمی‌گیرند.
گزارش از هنگامه ملکی