حسن روحانی، رئیس‌جمهوری چند روز پیش درباره مناسبات اجتماعی در ماه رمضان گفت: «به ماه رمضان نزدیک می‌شویم. برای ماه رمضان هم ساعت کار اداری هفت صبح تا دو بعدازظهر بهتر است. چون قبل ماه رمضان ناهار نداریم، نماز جماعت الان نداریم، بنابراین کار پیوسته تا دو بعدازظهر ادامه خواهد داشت و ساعت دو بعدازظهر مردم به خانه‌هایشان می‌روند. قاعدتاً در ماه رمضان اگر شرایط ما همین باشد، باز هم نماز جماعت نخواهیم داشت.»
با این تصمیم به نظر می‌رسد دولت اجتماعات مربوط به ماه رمضان را تنها به مراسمی محدود کرده که توسط نهادهای رسمی حاکمیتی یا مساجد و اماکن مذهبی برگزار می‌شود و بر این تصور است که با تعطیلی و ممانعت از برگزاری مراسم عمومی مربوط به ماه رمضان، مردم به‌جای حضور در مراسم احیای عمومی به داخل خانه‌ها هدایت خواهند شد و مراسم را از طریق تلویزیون دنبال خواهند کرد. اما در مورد مراسم‌های غیررسمی وضعیت چگونه است و چه الزاماتی را باید در این اجتماعات مردمی در نظر داشت؟
امکان نظارت بر افطاری‌ها و شب‌های قدر نیست
در ارتباط با این موضوع، گیتی خزاعی، جامعه‌شناس خانواده و سیاست‌گذاری اجتماعی به ایرناپلاس می‌گوید: بخش عمده مراسم مربوط به ماه رمضان، چه افطاری‌ها و چه مراسم مربوط به شب‌های قدر در خانه‌ها و توسط اشخاص حقیقی و کاملاً خصوصی برگزار می‌شود؛ آن هم در شرایطی که نه امکان نظارت بر آنها وجود دارد و نه دولت از برگزاری آنها مطلع می‌شود و اگر هم باخبر شود، امکان محدود کردن آنها برای دولت وجود ندارد. بدیهی است دولت امکان اعمال محدودیت‌های سختگیرانه را برای برگزاری مراسم مذهبی در خانه‌ها ندارد و نمی‌تواند برای خانه‌های مردم مأمورانی را بگمارد تا مانع از برگزاری تجمعات مذهبی توسط آنها، به ویژه در شب‌های قدر شود.
خزاعی ادامه می‌دهد: دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا با ایجاد یک فضای ایزوله برنامه‌ریزی، هنوز که هنوز است اقدامات آموزشی گسترده به‌منظور درون‌سازی مراقبت‌های بهداشتی و سبک زندگی جدید متناسب برای زیست در دوران کرونایی را آغاز نکرده‌اند.
تهیه پروتکلی برای ماه رمضان
این جامعه‌شناس می‌گوید: ستاد ملی مقابله با کرونا با همکاری کارشناسان و متخصصان اجتماعی، رسانه‌ای و فرهنگی باید هرچه سریع‌تر دستورالعمل‌ها و راهنمایی‌های دقیقی را برای ماه رمضان، برای بهره‌برداری عموم مردم جامعه و با لحاظ تمامی فعالیت‌های روزمره، تهیه و این پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های آموزشی را به ذکر جزئیات در اختیار عموم مردم قرار دهد. در مورد خاص تجمعات مربوط به ماه رمضان لازم است ستاد مقابله با کرونا، با دستورالعمل‌های دقیق و گوشزد کردن خطر برگزاری اجتماعات، به‌جای اظهارات گذرای تلویزیونی، مردم را برای زندگی در شرایط کرونایی که روز به روز هم از محدودیت‌های اجتماعی آن کاسته می‌شود، آماده کند.
خزاعی می‌گوید: در زمینه برگزاری افطاری‌ها، ستاد مقابله با کرونا لازم است تا با کمک گرفتن از نهادهای مذهبی و چهره‌های شناخته‌شده و معتبر دینی هرچه سریع‌تر نسبت به آگاهی‌بخشی به مردم در مورد ضرورت و الزام به عدم برگزاری افطاری‌ها در شب‌های ماه رمضان و همچنین عدم شرکت حضوری در مناسک شب قدر اقدام کند.
از شخصیت‌های معتبر مذهبی برای اقناع مردم کمک بگیرید
خزاعی در مورد شرکت در مراسم شب‌های قدر توضیح می‌دهد: هیچ چاره‌ای غیر از عدم حضور مردم در این اجتماعات نیست. نه حفظ فاصله فیزیکی امکان‌پذیر است و نه می‌توان با استفاده از ماسک، جمعیت متراکم و درهم فشرده را از انتقال ویروس بازداشت یا از انتشار ویروس در امان نگه داشت. ستاد مقابله با کرونا با همکاری نیروی انتظامی، پلیس و بسیج باید با ایجاد محدودیت تردد در شب‌های قدر مشابه آنچه در روز سیزدهم فروردین اعمال شد و بسیار موفقیت‌آمیز بود، از حضور مردم در تجمعات خانگی جلوگیری کند. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی برای جلوگیری از شیوع مرگبار ویروس کرونا در مراسم شب‌های قدر در نشست‌های خانگی و خصوصی، دولت و ستاد مقابله با کرونا، در شب‌های قدر، چاره‌ای جز اعمال تدابیر سختگیرانه و محدودکننده مشابه آنچه در روز سیزدهم فروردین انجام داد، ندارد. ستاد مقابله با کرونا باید با توجیه و هماهنگی مقام‌ها و نهادهای دینی در کشور و با همکاری نهادهای انتظامی و امنیتی، از تردد مردم در شب‌های قدر که می‌تواند به فاجعه‌ای غیرقابل جبران بینجامد، جلوگیری کند.
شهرداری و نهادهای مذهبی مردم را آماده کنند
وی در پایان پیشنهاد می‌کند: لازم است شهرداری‌ها با اطلاع‌رسانی مناسب در سطح شهرها و نهادهای مذهبی با توضیحات دقیق و عقلانی در این خصوص، مردم را برای پذیرش شب‌های قدر غیرحضوری آماده کنند. در شرایطی که امکان فاصله‌گذاری فیزیکی در تجمعات فشرده و متراکم وجود ندارد و راهی برای جلوگیری از برگزاری تجمعات خانگی و نظارت بر آنها در مورد اجرا یا عدم اجرای پروتکل‌ها نیست، عدم ممانعت از تردد مردم در شب‌های قدر و برگزاری تجمعات حضوری خانگی در شب‌های قدر، بدون نظارت و حضور دولت و ستاد مقابله با کرونا، می‌تواند فاجعه‌ای مرگبار به بار آورد.