کرونا کاسبی همه را به هم زده است. کتابفروشان دست‌دوم هم یکی از گروه‌های ناپیدا هستند که در بحران کرونا در وضعیت سخت‌تری نسبت به کتاب‌فروشی‌ها قرار دارند، تبلیغات آنها کمتر و مغازه‌هایشان کوچک‌تر از کتاب‌فروشی‌هایی است که کتاب نو می‌فروشند. خسرو یوسف‌زاده، یکی از کتابفروشان دست‌دوم در مجتمع تجاری نادر نرسیده به میدان انقلاب است؛ او درباره وضعیت فروش به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد: معمولاً افرادی که کتاب را از شبکه‌های مجازی می‌خرند، محدودند، افراد کتاب را در کتاب‌فروشی انتخاب می‌کنند و می‌خرند. بعد از شیوع بیماری کرونا، کل کتاب‌فروشی‌ها با مشکل مواجه شدند. می‌توان گفت در این روزها نه‌تنها فروش دست‌دوم کتاب، بلکه فروش همه همکاران تا ۹۵ درصد افت کرده است؛ حتی خیلی از کتابفروشان دست‌دوم تعطیل کرده‌اند و مغازه را باز نمی‌کنند.
گروهی از کتابفروشان دست‌دوم، پیش از این هم بخشی یا تمام فعالیت خود را در فضای مجازی انجام می‌دادند. به گفته یوسف‌زاده حتی فروش آنها هم کاهش پیدا کرده است، او ادامه داد: درباره این ویروس اطلاع‌رسانی درستی انجام نشده است. هر کسی می‌گوید ممکن است کاغذ آلوده باشد و مثلاً باید به آن الکل بزنیم، این در حالی است که کاغذ با برخورد مایعات از بین می‌رود. به مردم اطلاع‌رسانی نشده که در دوران شیوع بیماری مانند امروز، چگونه می‌توانند اقلامی مانند کتاب را تهیه و استفاده کنند، در نتیجه خرید کتاب برای آنها جزو واجبات نیست و مردم دیگر به کتاب‌فروشی‌های دست‌دوم مراجعه نمی‌کنند.
من هم روزمزدم
همه‌گیری بیماری کرونا باعث شده است بسیاری از کتاب‌فروشی‌های دست‌دوم مغازه‌های خود را تعطیل کنند، یوسف‌زاده دراین‌باره توضیح داد: سال ۹۹ همه شغل‌ها خواه‌ناخواه با مشکلات عمده مالی مواجه خواهند شد، از مسئولان اتحادیه ناشران و کتابفروشان و دولت هنوز اقدامی ندیده‌ایم؛ برای برخی مهم نیست شغل‌های کوچکی مانند کتابفروشان دست‌دوم له شوند یا سرپا بمانند. همه اقدامات در حد حرف باقی می‌ماند و نمی‌توان گفت منجر به ادامه فعالیت می‌شود.
این کتابفروش دست‌دوم با اینکه بسیاری از همکارانش کتاب‌فروشی خود را تعطیل کرده‌اند، هنوز به کار خود ادامه می‌دهد؛ او درباره چرایی این رفتارش توضیح داد: نیاز دارم هر روز کار کنم، زیرا من هم روزمزدم، پس‌اندازی ندارم و برای تأمین مایحتاج خانه باید درآمد داشته باشم. البته می‌دانم اگر یک عضو خانواده بیرون باشد، جان باقی را به خطر می‌اندازد.
مردم هنوز هم می‌توانند کتاب بخرند
بخشی از فروش کتاب‌های دست‌دوم در فضای مجازی انجام می‌شود. فروشندگانی که به این سبک کار می‌کنند، بیش از کتابفروشان دست‌دومی که در مغازه فعالیت می‌کنند، از روند کار راضی هستند. بهزاد نوری، مدیر سایت کتاب‌فروشی دست‌دوم کتابلازم که فقط به‌صورت اینترنتی فروش دارد، به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد: انبارمان در یک واحد مسکونی است و به مشتریان درباره نحوه ضدعفونی کردن کلیه کتاب‌ها اطلاع داده‌ایم. به همین دلیل، بعد از شیوع بیماری کرونا در جامعه، شاید حدود ۱۰ درصد از فروش ما کم شد.
او با اشاره به همکارانش که در خیابان انقلاب فعالیت می‌کردند و مجبور به تعطیلی کتاب‌فروشی خود شدند، افزود: نجات کتاب‌فروشی دست‌دوم و زنده نگه‌داشتن آن به آموزشی که به مردم داده می‌شود، باز می‌گردد؛ زیرا تا جایی که اطلاع دارم ویروس کرونا زمان محدودی روی کاغذ باقی می‌ماند. مردم با رعایت شرایط بهداشتی، هنوز هم می‌توانند کتاب بخرند. مقداری از مسئله فروش به خود کتابفروشان بستگی دارد. اگر کتابفروش دست‌دومی بتواند تبلیغات مناسب برای طریقه فعالیت، بسته‌بندی و ارسال داشته باشد، می‌تواند اعتماد مردم را جلب کند و فروش بهتری داشته باشد.
از ترس ابتلا به کرونا از خانه کسی کتاب نمی‌خرم
کتابفروشان دست‌دوم کالای فروشگاه خود را از افرادی می‌خرند که -به هر دلیل مانند کمبود جا در خانه یا مهاجرت- می‌خواهند کتاب‌های خود را بفروشند. با شیوع بیماری کرونا این قسمت از فعالیت برای کتابفروشان دست‌دوم و همچنین مردمی که می‌خواهند کتابشان را بفروشند، خطرناک است، زیرا می‌تواند زمینه‌ساز انتقال بیماری باشد. نوری با توجه به شرایط جامعه فعلاً تصمیم گرفته تا پایان اردیبهشت‌ماه صبر کند و بعد از آن با توجه به شرایط، برای خرید کتاب اقدام کند. او گفت: هر سال با نزدیک شدن به نوروز، مردم خانه‌تکانی می‌کردند و تماس‌هایمان برای فروش کتاب چند برابر می‌شد. امسال از طرفی تعداد کمتری برای فروش کتاب‌هایشان تماس گرفتند و از طرف دیگر، من از ترس ابتلا به بیماری کرونا نمی‌توانم به خانه کسی بروم.
به نظر می‌رسد وضعیت کتابفروشان دست‌دوم از کتاب‌فروشانی که کتاب نو می‌فروشند، بدتر است. این گروه از کتابفروشان قبل از شیوع بیماری کرونا هم وضعیت خوبی نداشتند و یکی پس از دیگری مجبور به تغییر شغل بودند. آنها این روزها با شرایط سختی روبه‌رو شده‌اند که هنوز مشخص نیست تا چند ماه دیگر ادامه خواهد داشت.
گزارش از آیدین پور خامنه