بارها این مثل را شنیده‌ایم که «پول چرک کف دست است». آن را برای مواقعی می‌گویند که بخواهند فردی را از حرص خوردن برای مال دنیا منع کنند و بگویند دارایی‌های این دنیا مانایی ندارد. اما نکته‌ای هم ناخواسته در این مثل نهفته است؛ اینکه پول کاغذی جزو آلوده‌ترین اشیایی است که روزانه لمس می‌کنیم و همین آلودگی اسکناس این روزها جان می‌ستاند.
در این ایام که ذهنمان درگیر فداکاری‌های کادر درمان اعم از پزشک‌ها، پرستاران و... است، قشری هم هستند که در این هفته‌ها، بی‌آنکه به چشم آیند، اخبار جان باختنشان را می‌شنویم؛ کشته‌هایی که برایمان تنها تبدیل به آمار و ارقام شده و بی‌تفاوت از کنارشان می‌گذریم. اما هر کدام از این عددها که به رقم قربانیان کرونا افزود، جانی را گرفت و خانواده‌ای را داغدار کرد.
تا کنون کارکنان بانک‌ها در شهرهایی مختلف قربانی بیماری کرونا شده‌اند.علیرضا زینلی (بانک صادرات قم)، داوود روانشاد (بانک تجارت کاشان)، فردین جزندری (بانک انصار تهران)، علی قاسمی‌پور (بانک قوامین قزوین)، مجید فضائلی(صادرات یزد)، محمدحسین کاظمی (بانک رفاه قم)، محمد روحانی (بانک ملی کاشان)، سعید تقی‌زاده ناصرانی (بانک صادرات گیلان)، مجتبی ثابت توسلی (بانک صادرات کاشان)، جهانی علمداری (بانک صادرات تهران)، حسن رجبی (بانک ملی قم)، محمدرضا ربانی (بانک تجارت کاشان)، علی آقایی قمصری (بانک مسکن کاشان)، داوود سلامت (بانک رفاه ساوه)، محمدتقی راوش (بانک سپه تهران)، حسن صفار (بانک ملت تهران)، جواد پایدار (بانک کشاورزی یزد)، بهرام سعدی (مؤسسه نور ساری)، پرویز دشتی (بانک ملی اردبیل)، محمدرضا سلطان‌محمدی (بانک سپه قم) و راحله شهبازی (بانک ملت گیلان) افرادی هستند که تا کنون اخبار جان باختن آنها منتشر شده است.
تا لحظه تنظیم گزارش، ۲۱ نفر از کارکنان شبکه بانکی بر اثر کرونا جان خود را از دست داده‌اند. تعداد کل جان باختگان کرونا در ایران تا روز دوشنبه ۲۶ اسفند، ۸۵۳ نفر اعلام شده است. یعنی بیش از ۲.۴۶ درصد از جان باختگان کرونا در ایران را کارمندان شبکه بانکی تشکیل می‌دهند. این در حالی است که آمار کارکنان مجموع بانک‌های کشور تقریباً ۲۰۰هزار نفر تخمین زده می‌شود که معادل ۰.۲۴ درصد جمعیت کشور است. این دو عدد نسبتی تقریباً ۱۰ برابری با یکدیگر دارند که حاکی از بیشتر در معرض خطر بودن کارکنان بانکی است. یکی از کارشناسان نیز در گفت‌وگویی تلویزیونی بانک‌ها را به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین محل‌های انتقال بیماری کرونا در کنار بیمارستان‌ها ذکر کرد.
بانک مرکزی در هفته‌های اخیر سعی کرده برای کاهش مراجعات مردم به شعب بانکی تمهیداتی را در نظر بگیرد، افزایش سقف برداشت از دستگاه‌های خودپرداز و همچنین افزایش سقف جابه‌جایی پول با استفاده عملیات کارت به کارت از جمله این موارد است.
کاهش ساعت کاری نقض غرض بود
تصمیم‌هایی هم در روزهای گذشته مبنی بر کاهش ساعت کاری شعب گرفته شد که اتفاقاً با مخالفت‌ها و انتقادهایی هم روبه‌رو شد؛ زیرا اساساً تجربه عده‌ای از کارکنان بانک‌ها مبنی بر این بود که این کاهش ساعت کاری نتیجه عکس داده و با افزایش تراکم مشتریان در شعبه، خود باعث افزایش احتمال انتقال بیماری شده است.
در این میان، برخی تصمیمات به‌صورت استانی گرفته شد؛ مثلاً بر اساس مصوبه ستاد استانی پیشگیری و مقابله با کرونا، تمام فعالیت‌های مهم شبکه بانکی استان یزد اعم از دولتی و خصوصی، غیرحضوری شد و تنها تعداد محدودی از بانک‌ها به‌صورت شیفتی فعالیت دارند.
وصول چک و دریافت تسهیلات، مردم را به شعب بانکی می‌کشاند
محمد ربیع‌زاده، معاون کسب‌وکار بانک اقتصاد نوین و کارشناس مسائل بانکی در این باره به ایرناپلاس می‌گوید: تعداد کارکنان شبکه بانکی که بر اثر کرونا فوت شده‌اند، نسبت به مجموعه افرادی که بر اثر این بیماری جان خود را از دست دادند، بالاست. این موضوع نشان می‌دهد کارکنان بانک‌ها به دلایل مختلف در معرض خطرند. یک علتش اینکه از تمام اقشار مردم به بانک‌ها مراجعه می‌کنند و تنها یک قشر خاص مشتری بانک‌ها نیستند. دیگر اینکه اسکناس منشأ خیلی از آلودگی‌هاست و می‌تواند میکروب‌های زیادی را منتقل کند.
وی در ادامه می‌افزاید: باید مجموعه اقداماتی از سوی بانک مرکزی و بانک‌ها انجام شود. بانک مرکزی در همین راستا سقف تراکنش‌های مختلف را افزایش داد و تاریخ انقضای کارت‌ها را تمدید کرد. تعدادی از همکاران بانک‌ها به‌صورت شیفتی فعالیت می‌کنند و برخی افراد هم که زمینه بیماری دارند، از حضور در محل کار معاف شدند. ساعت کار شعب کم شد. در برخی از شعب به‌صلاحدید استانداران و فرمانداران شعب بانکی تعطیل شدند.
ربیع‌زاده همچنین اظهار کرد: با این حال، بیشتر این موضوع به خود مردم برمی‌گردد. در این مدت زیرساخت‌های زیادی برای بانکداری الکترونیکی و تحول دیجیتالی فراهم شده و مردم می‌توانند بخش زیادی از کارهای بانکی خود را بدون مراجعه به شعب انجام دهند. مردم می‌توانند با استفاده اپلیکیشن‌های همراه بانک کارهای بانکی خود را از منزل انجام دهند. مردم برای کارهای غیرضروری به شعب مراجعه نکنند، زیرا هم خود و هم کارکنان بانک‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهند.
این کارشناس مسائل بانکی در رابطه با بیشترین عملیات‌هایی که مردم برای انجام آن به شعب بانکی مراجعه می‌کنند، گفت: واگذاری چک‌ها، بیشترین علت مراجعه مردم به بانک‌هاست. در بحث تحول دیجیتالی پیش‌بینی شده که این عملیات نیز از طریق ابزارهایی انجام شود که مشتری را از مراجعه به شعبه بی‌نیاز کند، اما اکنون نیاز است برای وصول چک به شعبه بانک مراجعه کند. بخش دیگری از مراجعات نیز به‌علت دریافت وام و تسهیلات است. همچنین برخی از افراد اساساً به تلفن‌های هوشمند دسترسی نداشته یا امکان استفاده از همراه بانک و بانکداری اینترنتی را ندارند. تعداد این مشتریان در برخی از شعب بانکی زیاد است.
بانکداری الکترونیکی؛ فناوری پیش‌تر از فرهنگ
بسیاری از ما سال‌هاست که دیگر برای عملیات‌های مختلف بانکی به شعب بانک مراجعه نمی‌کنیم. ابتدا دستگاه‌های خودپرداز و پس از آن اپلیکیشن‌های موبایلی، ما را برای انجام کارهایی از جمله انتقال وجه و پرداخت قبوض، از مراجعه به شعبه بی‌نیاز کردند. اخیراً تعدادی از بانک‌ها دستگاه‌های ATMR را که در واقع نسل جدید ATMها هستند و قابلیت دریافت پول نقد دارند، در نقاط مختلف کشور نصب کرده‌اند. اما مردم همچنان برای اموری مانند وصول چک و دریافت تسهیلات، ناگزیر از مراجعه به شعب بانکی هستند.
در این میان، دو موضوع اهمیت دارد: یکی اینکه مواردی مانند احراز هویت و عملیات‌های مختلف از طریق درگاه‌های غیرحضوری قابلیت انجام پیدا کند. همان‌طور که یکی از بانک‌های کشور پیشگام شده و افتتاح حساب و تقاضای تسهیلات را از طریق اینترنت‌بانک و موبایل‌بانک هم انجام می‌دهد. موضوع دیگر فرهنگ‌سازی برای استفاده از ابزارهای الکترونیکی است. برخی از افراد بنا به دلایلی از جمله نامطمئن بودن به برخی ابزارها، سواد اندک، نداشتن دسترسی به موبایل‌های هوشمند و... نمی‌خواهند یا نمی‌توانند از خدمات بانکداری الکترونیکی استفاده کنند و مراجعه به شعبه را برمی‌گزینند. حداقل بخشی را که مربوط به تمایل نداشتن افراد است، می‌توان از طریق فرهنگ‌سازی و تبلیغ مزایای استفاده از ابزارهای نوین حل کرد.
گزارش از حامد حیدری