سال ۹۸ برای فعالان چاپ و نشر همراه بود با افزایش قیمت کاغذ، تا جایی که نگهداری کاغذ، زینک و مواد مورد نیاز برای تولید کتاب در انبار، سودآورتر از چاپ کتاب شده بود. در دیدار اهل هنر و فرهنگ با رئیس‌جمهور در ۲۸ اردیبهشت، ایرج استادعلینقی؛ رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران از تعطیلی احتمالی حدود ۵۰۰۰ فعال حوزه چاپ به دلیل مشکلات موجود خبر داده بود.
سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آستانه هفته دولت با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری ۳۰ مردادماه، برنامه‌ها، رویکردها و مهم‌ترین مسائل حوزه فرهنگ را تشریح کرد. او درباره نوسانات قیمت کاغذ گفت: بازار کاغذ از نظر تنظیم و عرضه آزاد در سال ۱۳۹۷ ادامه شرایط سال ۱۳۹۶ را تجربه کرد؛ به‌عبارت دیگر، نظام کنترلی بر بازار وجود نداشت. بر اساس سامانه‌ای که وزارت «صمت» و بانک مرکزی در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار داده است، حدود ۵۵ هزار تن کاغذ از سوی این وزارتخانه تأیید شده است. برای حدود ۲۲ هزار تن تأمین ارز شده و برای حدود ۲۳ هزار تن نیز خرید ارز شده است.
مدیران جدید و جوان در حوزه نشر کتاب
اواخر تیر ماه، سعید دمیرچی با حکم مهدی فیروزان، مدیرعامل شهر کتاب، به سمت مدیرعامل نشر کتاب هرمس منصوب شد. لطف‌الله ساغروانی، مدیرعامل پیشین انتشارات هرمس بود. طراحی سازوکاری برای عرضه کامل کتاب‌های هرمس در ۸۵ فروشگاه زنجیره‌ای شهر کتاب و صادرات آثار انتشارات هرمس به کشورهای فارسی‌زبان و ایرانیان خارج از کشور جزو مأموریت‌هایی است که برای مدیرعامل جدید تعیین شد.
در مردادماه، اختیارات موسسه انتشارات امیرکبیر که زیرمجموعه سازمان تبلیغات اسلامی است و ۷۰ سالگی خود را تجربه می‌کند، به حسین شاه‌مرادی سپرده شد. با این حکم، سیدحسن میرکریمی بعد از سه سال، جای خود را به حسین شاه‌مرادی داد. از شاه‌مرادی خواسته شده با بال توسعه ارتباطات با نخبگان جبهه فرهنگ، هنر و اندیشه انقلاب اسلامی را بگستراند.
۱۴ دی‌ماه، خبر خداحافظی مسعود کوثری و انتصاب نادره رضایی، به‌عنوان مدیر انتشارات علمی و فرهنگی در فضای مجازی، منتشر شد. نادره رضایی، مدیر جدید انتشارات علمی و فرهنگی، پیش‌تر به‌عنوان مشاور مدیرعامل ایران خودرو در امور مسئولیت‌های اجتماعی، عضو غیرموظف شرکت لیزینگ خودرو غدیر و مشاور اجتماعی رئیس جمعیت هلال‌احمر فعالیت داشت؛ انتصابی که با انتقادات و حواشی نیز همراه بود.
مرمت خانه مهدی اخوان‌ثالث بدون اطلاع خانواده
مرمت و بازسازی خانه مهدی اخوان‌ثالث خبر دیگری در حوزه فرهنگ است. شهریورماه بود که علیرضا آقایی، مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران با اشاره به اتمام فاز اول مطالعات مرمت و باز زنده‌سازی خانه مهدی اخوان‌ثالث، گفت: در راستای احیا و باز زنده‌سازی خانه مشاهیر، نخبگان و ترویج ارزش‌ها و اندیشه‌های نخبگان هنر و ادبیات که از اهداف شهرداری تهران است، عملیات مرمت و احیای خانه مهدی اخوان‌ثالث نیز که پیش‌تر توسط شهرداری منطقه ۶ به تملک درآمده بود، همزمان با سالروز فوت این هنرمند محبوب ایرانی آغاز شد.
این در حالی بود که زردشت، پسر مهدی اخوان‌ثالث با اظهار بی‌اطلاعی از آغاز مجدد مرمت منزل پدری‌اش، از بی‌توجهی شهرداری نسبت به قرار با خانواده مرحوم اخوان انتقاد کرد و گفت: قرار بود شهرداری منطقه ۶ خانه را بخرد و بودجه بازسازی را تأمین کند و این کار زیر نظر خانواده انجام شود؛ به‌عبارت دیگر، تولیت خانه در اختیار خانواده باشد، اما متأسفانه شهرداری کاری که خودش می‌خواهد، انجام می‌دهد.
الکترونیکی شدن مجوز طرح جلد کتاب‌ها
اواسط شهریورماه، دفتر توسعه کتاب و کتاب‌خوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از الکترونیکی شدن مجوز طرح جلد کتاب‌ها خبر داد. در این اطلاعیه گفته شد، با توجه به این که جلد کتاب جزئی از کتاب به شمار می‌آید، ضرورت دارد طرح جلد از طریق سامانه صدور مجوز چاپ و نشر کتاب برای تأیید، بارگذاری شود.
همچنین درخواست اعلام وصول منوط به ارسال طرح جلد و تأیید آن است و در صورتی که طرح جلد تأیید شود، در چاپ‌های بعدی نیز معتبر است و هرگونه تغییر طرح جلد نیازمند دریافت مجوز جدید است.
کتاب‌فروشی‌ها در نمایشگاه‌های استانی فعال شدند
اوایل مهر، موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران اعلام کرد در دور جدید نمایشگاه‌های کتاب استانی، کتاب‌فروشی‌ها مشارکت جدی و فعال‌تری خواهند داشت. بر این اساس، کتاب‌فروشان استانِ محل برگزاری نمایشگاه استانی به‌شرط دارا بودن شرایط لازم و با ثبت‌نام در سامانه الکترونیکی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به آدرس www.icfi.ir می‌توانند به سه شکل در نمایشگاه‌های استانی حضور داشته باشند.
پیش از این، کتاب‌فروش‌ها می‌توانستند اطلاعات حساب بانکی خود را در پنل موجود ثبت کرده و دستگاه کارت‌خوان با قابلیت خوانش بن‌کارت‌های تخفیفی نمایشگاه را از ابتدا تا دو هفته بعد از اتمام مهلت نمایشگاه دریافت کنند .در شکل دوم حضور کتاب‌فروشان در نمایشگاه‌های کتاب استانی که با عنوان حضور «تبلیغاتی» نام‌گذاری شد، به کتاب‌فروش اجازه می‌دهد تا غرفه‌ای را نیز در نمایشگاه دریافت کرده و به فعالیت بپردازد. در شکل سوم که با عنوان «پذیرش رسمی نمایندگی» از آن نام برده شد، کتاب‌فروشان می‌توانند از ناشرانی که امکان حضور در نمایشگاه برایشان فراهم نیست، نمایندگی رسمی دریافت و کتاب‌های آنها را برای فروش معرفی و عرضه کنند.
آب‌گرفتگی سازمان اسناد کتابخانه ملی؟
آبان ماه همراه با بارندگی‌های شدید فصلی، خبر آب‌گرفتگی سازمان اسناد کتابخانه ملی به گوش رسید؛ خبری که نگرانی‌های بسیاری به همراه داشت. اما همواره از طرف ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی رد شد. اشرف بروجردی در نشست خبری ۲۵ آبان‌ماه درباره سندهایی که در بارندگی‌ها آسیب دیده‌اند، گفت: اسنادی که قابلیت نگهداری داشته به‌هیچ‌وجه از دست نرفته و آسیب ندیده‌اند. آسیبی که ما در نظر داریم به معنای رطوبت بالایی است که به آنها منتقل می‌شود. در واقع میزان رطوبت برای نگهداری اسناد به هم می‌خورد. اقدامات اولیه را انجام داده‌ایم و فن‌ها در آنجا روشن هستند تا رطوبت را کامل از بین ببریم.
طرح‌های بهاره و پاییزه
یکی از طرح‌هایی که خانه کتاب برای بهبود کسب و کار کتاب‌فروشی‌ها و زنده نگه‌داشتن آنها در نظر گرفته است، طرح‌های فصلی است که در سال ۹۸ در بهار و پاییز برگزار شد. آزاده نظربلند، معاون فناوری و اطلاع‌رسانی موسسه خانه کتاب از ثبت‌نام ۴۳۰ کتاب‌فروش برای مشارکت در طرح پاییزه کتاب خبر داده بود. او درباره آخرین آمار پاییزه کتاب بیان کرد: بر اساس آمار ثبت شده در سامانه پاییزه کتاب، ۹۱ هزار و ۸۷۲ جلد کتاب به فروش رفته است که ارزش ریالی این میزان فروش نزدیک به ۳۰ میلیارد ریال است.
در طرح فصلی قبلی، یعنی تابستانه کتاب ۹۸، تعداد ۶۵۳ کتاب‌فروش مشارکت داشتند. بر اساس آمار در این دوره از طرح، ۹۸ هزار و ۷۶۵ نفر از ۶۲۸ کتاب‌فروشی فعال عضو طرحکتاب خریدند. علاوه بر این، ۳۸۴ هزار و ۱۳۱ نسخه، کتاب فروخته شد. مبلغ ۱۱۱ میلیارد و ۵۰۸ میلیون و ۴۹۰ هزار ریال نیز به‌عنوان مبلغ کل فروش به ثبت رسید.
پیش‌نویس لایحه اصلاح برخی قوانین و مقررات مالیاتی
آذرماه بود که متنی با عنوان «پیش‌نویس لایحه اصلاح برخی قوانین و مقررات مالیاتی» که بخشی از آن، لغو معافیت مالیاتی کلیه فعالیت‌های فرهنگی و هنری بود، در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر شد و نگرانی‌هایی را در میان اصناف گوناگون حوزه فرهنگ و هنر از جمله عرصه هنرهای تجسمی ایجاد کرده است که در پی آن، واکنش‌هایی را نیز به دنبال داشت.
کامبیز درم‌بخش با انتشار کاریکاتور در صفحه شخصی خود در اینستاگرام به این موضوع با عنوان «قرار است از هنرمندان مالیات گرفته شود» واکنش نشان داد.
هادی مظفری، مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی نیز ضمن بازنشر این کاریکاتور در صفحه شخصی خود، در اینستاگرام نوشت: «خبر خوبی نیست، اینکه وزارت اقتصاد می‌خواهد از هنرمندان مالیات بگیرد ... آقای اقتصاد و دارایی هنرمندان از مالیات معاف بودند و باید بمانند!»
راه‌اندازی سامانه جامع صدور مجوز چاپ و نشر
اواخر آذر، سامانه جامع صدور مجوز چاپ و نشر کتاب توسط اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران راه‌اندازی شد. برهمین اساس، تمامی فعالیت‌ها و خدمات مربوط به حوزه نشر و درخواست صدور فیپا تنها از طریق سامانه مذکور به نشانی http://ketab.samandehi.ir انجام خواهد شد. آیین رونمایی و انعقاد تفاهم‌نامه پنجره واحد نشر(سامانه جامع صدور و مجوز چاپ و نشر کتاب) هفتم دی‌ماه در سالن اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. بروجردی، ایجاد پنجره واحد نشر را گام بلندی در مسیر خدمت به مردم و بهبود شرایط فرهنگی جامعه توصیف کرد که جلوی بخشی از مشکلات موجود در روند انتشار کتاب را می‌گیرد.
دانشگاه تهران و بیشترین آمار کتاب تألیفی
اوایل بهمن‌ماه، معاونت پژوهشی و فناوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری آمار کتاب‌های تألیفی و ترجمه شده توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها در سال ۹۷ را منتشر کرد. بر اساس این گزارش کتاب‌های تألیفی مجموعاً ۱۱۴۴ مورد و کتاب‌های ترجمه شده ۶۰۹ مورد بوده است. بر اساس این آمار، دانشگاه تهران با ۲۲۳ کتاب تألیفی بیشترین آمار کتاب تألیفی توسط اعضای هیئت علمی در سال ۹۷ را در بین دانشگاه‌های کشور به خود اختصاص داده است. دانشگاه اصفهان با ۱۴۴ و دانشگاه خوارزمی با ۱۳۸ عنوان کتاب تألیفی به ترتیب در جایگاه دوم و سوم قرار دارند.
شیراز ششمین پایتخت کتاب
آیین معرفی ششمین پایتخت کتاب ایران و اختتامیه ششمین جشنواره پایتخت کتاب و روستاها و عشایر دوستدار کتاب ۱۹ بهمن‌ماه در سالن قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. در این آیین، شهر شیراز به‌عنوان ششمین پایتخت کتاب ایران معرفی شد. این شهر پس از دو مرحله داوری برگزیده شد. مطابق با اعلام هیئت داوران، شهرهای ری، اوز، بم و رفسنجان نیز که رقبای شیراز در این بررسی‌ها بودند، به‌عنوان شهرهای خلاق در حوزه ترویج کتاب‌خوانی معرفی و تجلیل شدند. پیش از این، شهرهای اهواز، نیشابور، بوشهر، کاشان و یزد در پنج سال گذشته به‌عنوان پایتخت‌های کتاب ایران معرفی و برنامه‌های خود را با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی پیش برده‌اند.
نمایشگاه کتاب، شاید وقتی دیگر
پایان سال با ورود کرونا، کلیه برنامه‌های فرهنگی کنسل و به زمانی دیگر موکول شد. از ابتدای شیوع ویروس کرونا در کشور، مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در سه نوبت با اطلاعیه‌هایی تعطیلی تمامی برنامه‌های فرهنگی، هنری و سینمایی را اطلاع‌رسانی کرده بود. در چهارمین اطلاعیه اعلام کرد: پیرو اطلاعیه‌های قبلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به علت استمرار شرایط انتقال بیماری در کشور، بدین‌وسیله اعلام می‌شود با تصویب ستاد ملی مبارزه با کرونا و تأکید صنوف مرتبط، تعطیلی تمامی برنامه‌های فرهنگی، هنری و سینمایی سراسر کشور تا پایان سال ادامه دارد.
همین مسئله برای نمایشگاه کتاب هم صادق بود. قادر آشنا، مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران در گفت‌وگو با ایبنا، درباره سرنوشت برگزاری سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بیان کرد: اعضای شورای سیاست‌گذاری، درباره ابلاغ تاریخ برگزاری به جمع‌بندی رسیدند، اما اعلام این زمان منوط به اعلام نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است.
ترکیه ششمین «مهمان ویژه» نمایشگاه کتاب تهران بود. پیش از این، کشورهای عمان، افغانستان، ایتالیا، روسیه، صربستان و چین به‌عنوان «مهمان ویژه» در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور داشته‌اند. همچنین با امضای تفاهم‌نامه همکاری بین معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بانک صادرات، این بانک به‌عنوان بانک عامل در سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران رسماً معرفی شد. این در حالی است که عاملیت بانکی طی سال‌های اخیر از بانک صادرات به بانک شهر تغییر داده شده بود.