«برای اولین بار آثار بی‌نظیری از رضا مافی و لوازم شخصی او را در یک گالری می‌بینید که قبلاً هیچ کجا نمایش داده نشده است.» این جمله هادی مظفری مدیر مرکز هنرهای نمایشی درباره جشنواره دوازدهم تجسمی است. اما تنها نمایش آثار رضا مافی اولین اتفاق نادر جشنواره تجسمی امسال نبود. برای اولین‌بار جشنواره تجسمی فجر با حاشیه‌ای همراه شد که نمی‌توان گفت از این اتفاق تحت تأثیر قرار نگرفته است.
داوران و انصرافی که پذیرفته نشد
این فستیوال که معمولاً از ۲۳ تا ۳۰ بهمن‌ماه برگزار می‌شد در ابتدای کار با انصراف دبیران و داوران منتخب خود مواجه شد. ابراهیم حقیقی به‌عنوان داور جشنواره همراه با دیگر داوران و دبیران به دلیل آنچه همدردی با جان‌باختگان سقوط هواپیمای اوکراینی عنوان شد، از همراهی با این رویداد انصراف دادند؛ که البته این انصراف مورد قبول هادی مظفری رئیس شورای سیاست‌گذاری این جشنواره واقع نشد و استعفای ابراهیم حقیقی را نپذیرفت. البته بعد از گذشت تقریباً یک ماه در نشست رسانه‌ای این فستیوال ابراهیم حقیقی حضور یافت و دبیری دوباره را قبول کرد.
سرانجام این جشنواره برخلاف سال‌های گذشته از تاریخ ۲۹ بهمن تا پنج اسفند برگزار شد که البته به دلیل گسترش ویروس کرونا و حفظ سلامت شرکت‌کنندگان و مردم، اختتامیه آن تاکنون برگزار نشده است. با جمال عرب‌زاده، دبیر شورای هنری این جشنواره درباره عملکرد، کیفیت و نقدهای وارد شده به این فستیوال صحبت کردیم.
با تمام دردسرهایش جشنواره خوبی بود
جمال عرب‌زاده دبیر شورای هنری دوازدهمین جشنواره تجسمی درباره جشنواره امسال و تفاوت‌های آن با سال‌های گذشته به خبرنگار ایرناپلاس گفت: جشنواره امسال با تمام دردسرهایش جشنواره خوب و تأثیرگذاری بود. همه‌ساله تمام رشته‌های حوزه تجسمی در جشنواره خروجی یکسانی ندارند که البته این اتفاق به ضعیف یا قوی بودن رشته‌ها و اتفاقات و رویدادهای هنری آن رشته‌ها در سال بستگی دارد. ممکن است در یک رشته بینال زیاد داشته باشیم یا تعداد سمپوزیوم‌های بیشتری برای آن برگزار شود و در مقابل، برخی آثار هنری کمتر به این سمت‌وسو بروند که البته کاملاً طبیعی است.
در جشنواره امسال هم بعضی رشته‌ها به‌صورت سنتی تراکم و حجم شرکت‌کننده بیشتری را دارا بودند. جشنواره امسال از لحاظ آمار شرکت‌کننده با سال گذشته خیلی تفاوت محسوسی نداشته است. حضور شرکت‌کنندگان در برخی رشته‌ها کمتر بود و البته انتظارش را داشتیم و می‌دانستیم این اتفاق می‌افتد.
کیفیت بیشتر و چیدمان بهتر
عرب‌زاده در پاسخ به این پرسش که چرا به گفته برخی کارشناسان، رشته‌های عکاسی و نقاشی نسبت به سال گذشته از کیفیت و پیشرفت بالاتری برخوردار هستند، بیان کرد: در رشته‌های عکاسی و نقاشی شرکت‌کننده‌ها بهتر عمل کردند و با آثار با کیفیت‌تری در جشنواره حاضر شدند. امسال برای دو رشته عکس و به‌خصوص نقاشی در جشنواره دو کار انجام دادیم. یکی از موارد این بود که ما سخت‌گیرانه‌تر عمل کردیم و گزینش دشوارتری را مدنظر داشتیم. یعنی مبنا را تنها بر کیفیت گذاشتیم. سال گذشته حجم تعداد آثار بیشتر بود، اما امسال ملاک را روی تعداد نگذاشتیم، بلکه تنها کیفیت آثار برایمان مهم بود. البته تعداد آثار در این رشته‌ها به آن اندازه هم کم نشده بود.
در رشته عکاسی چیزی که خیلی سعی کردیم درست انجام شود، چیدمان آثار صحیح بود و به کارها ارزش داد. سال گذشته کارها شاید کیفیت عالی داشتند، اما تعداد زیاد بود و جای کمتری داشتند. امسال ما یک طبقه اضافه و فضای بیشتری داشتیم که باعث شد چیدمان باحوصله بیشتری انجام شود. این دلایل باعث شد که رشته‌های عکاسی و نقاشی به چشم بیایند. بعضی رشته‌های دیگر با توجه به فصل نمایشگاه‌هایشان آثار کمتری ارائه دادند. در کل، امسال در انتخاب‌هایمان لزوماً تعداد را در نظر نگرفتیم.
چرایی اخذ ورودی برخی گالری‌ها
وی درباره عملکرد برخی گالری‌ها در جشنواره امسال مبنی بر اخذ ورودی توسط برخی از آنها از علاقه‌مندان جشنواره یا شرایط سخت برای ورود بیان کرد: ممکن است از ۲۰۰ گالری دو گالری این اشتباه را بکنند و ورودی بگیرند. اما همه گالری‌ها این‌گونه نیستند. ممکن است یک یا دو گالری حرفه‌ای نباشند و نتوانند پول دربیاورند و بخواهند از این طریق به سود برسند. این‌طور گالری‌ها وجود دارند، اما گالری که سود بالایی داشته باشد، هیچ‌وقت چنین کاری انجام نمی‌دهد. چنین گالری‌هایی که این کار را انجام می‌دهند، آماتور و غیرحرفه‌ای هستند و کار خود را بلد نیستند.
در این مسئله با توجه به اینکه بحث پولی و مالی مطرح است، این اتفاقات می‌افتد که تا حدودی طبیعی است. هر جا بحث مالی باشد چنین مواردی هم دیده می‌شود. سهم هنرمند و خریدار چه می‌شود و چه کسی سهم بیشتری دریافت می‌کند و چه کسی کمتر، یا اینکه تا چه اندازه دلال‌بازی اتفاق می‌افتد؛ همگی از مواردی هستند که در مسائل مالی دیده می‌شوند. اما در حالت صحیحش گالری یک واحد صنفی تجاری است که سعی می‌کند با توجه به قوانین مالی فعالیت کند و فعالیت و سود اقتصادی‌اش به جامعه هنری بسیار کمک می‌کند. هنرمندان هم ممکن است عمل مثبت یا منفی داشته باشند. گالری‌ها هم به این شکل هستند. کسی از خطا مصون نیست، چون بحث مالی مطرح است، ممکن است برای این خطا انگیزه‌های بیشتری وجود داشته باشد.
گالری‌ها را نمی‌توان حذف کرد
جمال عرب‌زاده درباره اهمیت نقش گالری‌ها در چرخه هنری جامعه افزود: گالری یک قطعه از چرخی است که باید وجود داشته باشد که این مجموعه بچرخد و همه علاقه‌مندان و فعالان داخلش کار کنند. همان‌طور که اثر یک هنرمند را نمی‌توان حذف کرد، گالری‌ها را هم نمی‌توان حذف کرد. درواقع، گالری‌ها حامی هنر و خریدار آن هستند. هنرمند باید اثر خود را بفروشد و اگر نتواند این کار را انجام دهد و آن را در معرض دید بگذارد، چطور می‌تواند به کسی که خریدار یا مصرف‌کننده اثرش است، دسترسی پیدا کند.
اگر شرایط بهتر شود، اختتامیه را برگزار می‌کنیم
دبیر شورای هنری دوازدهمین جشنواره تجسمی درباره برگزاری اختتامیه که با توجه به شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاده است، خاطرنشان کرد: با توجه به شیوع این ویروس و برای سلامت جامعه اختتامیه عقب افتاده است. اگر شرایط بهتر شود، اختتامیه را برگزار می‌کنیم. دوستان معتقد هستند که باید برگزار کنیم. بالاخره اگر تقدیری بخواهد انجام شود، باید صورت گیرد. آثاری را که خریداری شده باید اعلام کنیم. منتظر هستیم شرایط بهتر شود
با توجه به شرایط جامعه، جشنواره خوبی بود
وی در پایان، جشنواره امسال را چنین ارزیابی کرد و گفت: با توجه به اینکه شرایط کشور خیلی در حال و هوای فرهنگی نبود، بالاخره جشنواره برگزار شد. به اعتقاد من جشنواره امسال جشنواره قابل‌تأملی بود. باتوجه به شرایطی که داشتیم و اگر هم منصف باشیم، جشنواره بسیار خوبی بود.
گزارش از هنگامه ملکی