روزهایی است که شهر امنیت گذشته را ندارد. نمی‌توان از شلوغی میدان‌ها لذت برد و حتی نمی‌توان از بازار یک لقمه فلافل خرید و سرکوچه مروی با پرندگان قسمت کرد. باید در خانه بنشینیم و صبور باشیم تا بتوانیم بیماری کرونا را از شهر و کشور خود بیرون کنیم. در این روزها، دسترسی به کتاب مانند دیگر کالاهای مصرفی دشوار شده است. پس یکی از راه‌های دسترسی به کتاب، استفاده از کتاب الکترونیک است؛ روشی که نیاز به خروج از خانه ندارد.
مردم تا به امروز چندان نتوانسته‌اند با کتاب الکترونیک ارتباط خوبی برقرار کنند و اکثراً می‌گویند که با کتاب کاغذی راحت‌تر هستند. حسن احمدی، دبیر انجمن ناشران الکترونیک درباره اینکه چگونه می‌توان کاری کرد تا مردم از کتاب‌های الکترونیک بیش از پیش استفاده کنند، به خبرنگار ایرناپلاس توضیح داد: عوامل مختلفی در این مسئله دخیل است و مهم‌ترین آنها، عامل فرهنگی است. زیرساخت فنی و تولید کننده کتاب الکترونیک، به‌تنهایی نمی‌تواند موجب استفاده از کتاب الکترونیک شود. اینها همه آزمایش‌هایی برای ماست و نشان دهنده این است که در آینده ممکن است اتفاق‌هایی برای ما بیفتد که نیازمان به استفاده از کتاب الکترونیک بیشتر شود.
نظام آموزش و پرورش باید قبل‌تر فکر امروز را می‌کرد
احمدی با اشاره به نقش مهم صداوسیما در معرفی و تشویق مردم به استفاده از کتاب الکترونیک، ادامه داد: در حوزه قوانین و مقررات کتاب الکترونیک نواقصی داریم. بسیاری از ناشران سنتی به دلیل نقص قوانین به سمت تولید کتاب الکترونیک نمی‌آیند و اجازه نمی‌دهند از محتوایشان استفاده شود. مجلس، مجموعه‌های مرتبط مانند وزارت فرهنگ و ارشاد و شورای فضای مجازی باید کمک کنند تا قوانین کپی‌رایت اصلاح شود و تضامینی در راه اجرای قانون کپی‌رایت انجام شود، تا بتوان به‌صورت گسترده در حوزه ترویج کتاب الکترونیک فعالیت کرد.
به گفته دبیر انجمن ناشران الکترونیک، ناشران برای جلوگیری از تولید کتاب الکترونیک اقدام می‌کنند. در صورتی که ناشران باید بدانند نشر الکترونیک مکمل نشر سنتی است و زمانی می‌توانند به کار خود توسعه دهند که هر دو را داشته باشند. او افزود: در فضای امروز جامعه که مردم نمی‌توانند از خانه بیرون بیایند، چراکه ممکن است دچار بیماری کرونا شوند، به‌خصوص در حوزه آموزش و پرورش در این روزها با مشکلاتی مواجه شده‌ایم. منظور ما از کتاب الکترونیک الزاماً رمان، قصه و داستان نیست، حتی کتاب درسی می‌تواند الکترونیک باشد. اگر نظام آموزش و پرورش قبل‌تر فکر امروز را می‌کرد، شاید امروز به‌راحتی می‌توانستیم دانش‌آموزان را در خانه نگه داریم و با نظام الکترونیک به آنها آموزش دهیم.
باید به کتاب الکترونیک توجه بیشتری شود
احمدی با بیان این نکته که اشاعه بیماری کرونا در جامعه و خانه‌نشین شدن تعداد زیادی از مردم، باعث شد تا به برخی از مسائل بیشتر توجه شود، ادامه داد: مسئولان به یاد آوردند که باید در مجموعه‌های آموزشی، تغییرات اساسی ایجاد شود. فکر می‌کنم که بخشی از جامعه حتی مردم به این نقطه مشترک رسیده‌اند که باید به کتاب الکترونیک توجه بیشتری شود. شاید مجلس جدید بتواند تصمیمات اساسی‌تری درباره تضمین قوانین کپی‌رایت بگیرد. این مسیر در کشور ما ایجاد شد و مسئولان می‌توانند کارهای جدی‌تری در این حوزه انجام دهند. امیدوارم این مسئله فراموش نشود.
تصمیم برای خانه نشستن و تعطیلی مدارس، با گسترش شیوع کرونا در جامعه در روزهایی اتفاق افتاد که معمولاً مردم برای خرید سال نو به بازار و خیابان‌های شهر می‌رفتند؛ تغییری که با سرعت زیاد زندگی مردم را زیرورو کرد. به گفته احمدی باید این تهدید را به فرصت تبدیل کرد. او گفت: در این شرایط می‌توان خیلی از مسائل را به مردم آموزش داد. برای مثال، توجه مردم به نظافت بیش از گذشته شده است. در حوزه کتاب هم نیازمند همت ملی هستیم و مردم هم از آن استقبال خواهند کرد. نکته این است که چه کسانی همت ملی را ایجاد می‌کنند؟ بخشی بر عهده مردم و بخشی هم بر عهده مسئولان است.
دبیر انجمن ناشران الکترونیک با اشاره به اینکه توجه به نشر الکترونیک باید با گرانی کاغذ جدی‌تر می‌شد، بیان کرد: اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان نباید در برابر نشر الکترونیک مقاومت نشان دهند، بلکه باید از فرصت استفاده کنند و به‌صورت جدی وارد میدان شوند و کار را به دست بگیرند. اما اتحادیه به اهمیت نشر الکترونیک باور ندارد. فکر می‌کند ممکن است فضای الکترونیک نشر سنتی را از بین ببرد؛ در صورتی که این‌طور نیست. فضای کتاب الکترونیک امروز، جمعیت خود را دارد و هیچ‌کس هم نمی‌خواهد لذت کتاب خواندن با کاغذ را فراموش کند.
اگر ناشرانی که محتوا دارند، آنها را تبدیل به کتاب الکترونیک کرده بودند، امروز افراد بدون نیاز به رعایت مسائل بهداشتی می‌توانستند به محتوای بسیاری دست پیدا کنند. احمدی افزود: این روند منابع درآمدی بسیار زیادی هم دارد. از کسب و کارهای خوبی است که برای ناشران درآمد خواهد داشت. متأسفانه ناشران این کار را انجام نمی‌دهند و وقتی گروه‌های دیگر، کتاب الکترونیک تولید می‌کنند، شاکی می‌شوند که چرا دیگران چنین کاری انجام داده‌اند؟ اگر روند الکترونیک کردن کتاب‌ها اتفاق بیفتد، با دسترس بودن کتاب در منازل، سرانه مطالعه افزایش پیدا می‌کند؛ چراکه زنان خانه‌دار، افراد شاغل و کودکان بدون نیاز به‌صرف وقت، می‌توانند به کتاب دسترسی داشته باشند.
مردم از پلتفرم‌ها بیش از پیش استفاده می‌کنند
شبکه کتاب الکترونیک کودکان ایران با هدف دسترسی ساده‌تر به کتاب طراحی شده است. این شبکه با برخی ناشران کودک کشور قرارداد بسته است تا کتاب‌هایشان را در دسترس کودکان قرار بدهد. از منظر مخاطب نیز کودکان کمتر از ۱۲ سال را مورد توجه قرار داده است. علی محمدپور، مدیر شبکه کتاب الکترونیک کودکان با اشاره به تأثیر شیوع بیماری کرونا بر استفاده بیشتر مردم از پلتفرم‌ها –ابزارهای تحت وبی که به کاربران خدماتی ارائه می‌دهند- به خبرنگار ایرناپلاس گفت: پیش از این، استفاده از برخی از پلتفرم‌ها خیلی جا افتاده بود، مانند استفاده از تاکسی‌های اینترنتی و خرید به‌صورت آنلاین، مردم تجربه می‌کنند که خیلی راحت‌تر و ارزان‌تر می‌توانند آنلاین خرید کنند.
به گفته محمدپور مردم پیش از این می‌توانستند انتخاب کنند که فقط از کتاب‌های کاغذی استفاده کنند، اما ممکن است شرایط مانند آنچه امروز اتفاق افتاده است، تغییر کند. او ادامه داد: یکی از حوزه‌هایی که باید روند استفاده از آن تغییر کند، کتاب و دیگری حوزه آموزش است، زیرا حداقل یک ماه آینده کودکان باید در خانه بمانند. متأسفانه با اینکه این قابلیت در کشور ما وجود داشته است، هیچ‌وقت به حوزه‌های الکترونیک اقبالی نشان نداده‌اند و نخواستند شرایط سنتی تغییر کند؛ اما در این شرایط خاص نمی‌توانیم با روند قبلی به کودکان خود آموزش دهیم. الان با سرعت تمام سعی می‌شود شرایط را تغییر دهند و این عادت ذهنی ما را هم تغییر می‌دهد، تا اگر روزی روزگاری شرایط خاصی به وجود آمد، از روند آموزش خارج نشویم.
یکی از دغدغه‌های خانواده‌ها، دسترسی کودکان زیر ۹ سال به اینترنت نامحدود است. به همین دلیل شبکه‌های اینترنتی مخصوص کودکان ساخته می‌شود. محمدپور دراین‌باره توضیح داد: کتاب الکترونیکی کمتر در شبکه‌های اینترنتی شناخته شده است و در فضای اینترنت تنوع چندانی ندارد. شاید بتوان گفت حدود ۴۰۰۰ عنوان کتاب الکترونیک در دسترس کودکان است. این عدد کمی نیست، اما تنوع بالایی ندارد. همچنین مردم با پلتفرم‌های تهیه کتاب کودکان آشنایی ندارند.
تلویزیون همه نیازهای مردم را رفع نمی‌کند
به گفته محمدپور یکی از راه‌های آگاهی‌رسانی درباره چگونگی استفاده و دسترسی به کتاب‌های الکترونیک، صداوسیماست، او افزود: مسئولان باید متوجه شوند که مردم همه نیازهای خود را نمی‌توانند از طریق تلویزیون رفع کنند. صداوسیما برنامه‌های مشخصی پخش می‌کند که در نتیجه آن بخش زیادی از نیاز مردم بی‌پاسخ می‌ماند. شرکت‌های خصوصی دسترسی گسترده و سرمایه کافی برای اطلاع‌رسانی همگانی به مردم را ندارند. این نوع دسترسی حاکمیتی و ملی است و باید با همکاری صداوسیما و نهادی مانند آموزش و پرورش اطلاع‌رسانی انجام شود.
از طرفی این روزها پلتفرم‌های کتاب الکترونیک تخفیف‌های زیادی را برای کتاب‌های خود در نظر گرفته‌اند برای اینکه مردم بتوانند از این سبک کتاب‌ها استفاده کنند. گفته می‌شود این روش راهی است برای اینکه مردم تا حدودی با این کتاب‌های الکترونیک آشنا شوند. به گفته محمدپور این روزها کسانی که انواع ساده مواد ضدعفونی کننده می‌فروشند، قیمت کالای خود را چندین برابر کرده‌اند اما کسانی که کتاب می‌فروشند برای کالای خود تخفیف در نظر گرفته‌اند. او توضیح داد: در حوزه کتاب الکترونیک این ظرفیت وجود دارد که بتوانیم برای استفاده مردم، قیمت را پایین بیاوریم. اقتصاد پلتفرمی که شورای عالی فضای مجازی روی آن تأکید می‌کند این روزها بیشتر اهمیت خود را نشان می‌دهد. حاکمیت‌ها به‌سادگی می‌توانند از طریق پلتفرم‌ها نیازها و شرایط خاص را مدیریت کنند. به نظرم الان وقتش است که نهادهای دولتی به این نتیجه برسند که ماندن مردم در خانه را قابل تحمل کنند.