کرونا، ویروسی است که برای نخستین بار نامش را در تلویزیون و دیگر رسانه‌ها از شهر ووهان چین شنیدیم. ویروسی که در ظاهر با سیستم ایمنی بدن ما کار دارد، اما با گذشت بیش از دو هفته از ورودش به کشور متوجه شدیم که همه ابعاد زندگی ما را تحت تأثیر قرار داده است. کنسرت‌ها، گالری‌ها، جشنواره‌ها، سینماها، فیلمبرداری فیلم‌های سینمایی، اجرای تئاترها و همچنین ضبط برنامه‌های تلویزیونی همراه تماشاگر همگی تحت تأثیر این ویروس، لغو شده یا به صورت محدود و با رعایت نکات بهداشتی به کار خود ادامه می‌دهند.
برنامه‌های تلویزیونی که همراه با تماشاگر ضبط می‌شوند، چند سالی است که در تلویزیون باب شده‌اند. این برنامه‌ها که معمولاً در قالب مسابقه، استندآپ، نمایش و گفت‌وگو ساخته می‌شوند. یکی از ارکان اصلی و مهم‌شان حضور تماشاگر است. اما با توجه به نکاتی که گفته شد عوامل این برنامه‌ها ناچارند ادامه کار خود را بدون حضور تماشاگر ضبط و پخش کنند.
دورهمی
مهران مدیری تاکنون به دلیل اجرا و کارگردانی این برنامه، سه دوره متوالی به عنوان بهترین چهره تلویزیونی سال در جشن حافظ معرفی شده است. دورهمی از ابتدا یعنی اسفند ۹۴ با حضور تماشاگران ضبط شد و روی آنتن شکه نسیم رفت. اما به گفته باشگاه خبرنگاران جوان با توجه به لزوم پیشگیری از شیوع ویروس کرونا، ضبط برنامه «دورهمی» که با حضور مردم انجام می‌گرفت، متوقف شده است. اما علیرضا وهاب‌زاده مشاور وزارت بهداشت در توئیتری نوشت: «تناقض یعنی توی پیک بیماری کرونا، 400 نفر رو از شهرهای مختلف کشور جمع کنی و توی دورهمی براشون از اصول پیشگیری از کرونا بگی!! ظاهراً مهران مدیری واکسن پیشگیری از کرونا رو کشف کرده ما بی‌خبریم!! می‌شد جوری برنامه ساخت که سلامت چند صد نفر به خطر نیفته...» و بعد از این اعتراض، محمدحسین رنجبران مدیرکل روابط عمومی سازمان صداوسیما در توئیتی به رعایت موارد بهداشتی در ضبط دورهمی اشاره کرد و نوشت: «دیدم در توییتر حملات همه جانبه‌ای علیه «دورهمی» انجام دادند، که چرا با وجود کرونا هم چنان با حضور تماشاگر برگزار می‌شود. همان طور که معاون سیما اعلام کرد، این کار با کسب مجوز و رعایت حداکثری نکات بهداشتی، در حضور پزشکان متخصص انجام می‌شود. و تقریباً به تعداد تماشاگران، همکاران خود ما حضور دارند و با وجود همین مخاطرات، جهادگونه، برای شادی مردم و خانواده‌ها کار می‌کنند. در واقع این تلاش جهادی، نمونه ای از همدلی مردم و رسانه ملی، برای ایجاد آرامش و نشاط در این شرایط سخت جامعه است. این شرایط سخت، فقط هم مختص «دورهمی» نیست و در مسابقات «ایران»، «کودک شو» و ... نیز همین کار، با همین هدف انجام می‌شود.»
دورهمی خودش نیز به این انتقادها واکنش داشت و در ابتدای یکی از قسمت‌ها، تصاویر و فیلمی از پشت صحنه ضبط دورهمی پخش شد که نشان می‌داد، تماشاچیان برنامه قبل از حضور تست شده و ضدعفونی می‌شوند؛ با این حال، معلوم نیست که چگونه تهیه‌کننده برنامه دورهمی می‌تواند با حضور تماشاچی این برنامه را ضبط کند و مهران مدیری، عملکرد مسئولان در مبارزه با کرونا را نقد کند اما مساجد باید تعطیل شوند و اکران سینماها باید لغو شود، این دوگانگی شاید ریشه در تعاملات اقتصادی و منافع مالی داشته باشد.
اتفاق
رضا رشیدپور را می‌توان یکی از مجریان محبوب و کاربلدی دانست که توانسته تا امروز نظر مدیران رسانه را جلب کند و مانند بسیاری از مجریان هم‌نسل خود از تلویزیون دور نشود. «اتفاق» برنامه‌ای به کارگردانی سیاوش صفاریان پور و اجرای رضا رشیدپور است که گفته می‌شود با حضور بیش از ۵۰۰ تماشاگر ضبط می‌شود و استندآپ‌هایی هم در آن اجرا می‌شود. اما با توجه به مشکلات حاکم بر کشور به دلیل گسترش کرونا و حفظ سلامت همه مردم از محمدرضا رضاییان تهیه‌کننده اتفاق درباره ادامه ضبط این برنامه پرسیدیم. رضاییان در پاسخ به این پرسش که چه تمهیداتی برای ادامه ضبط اتفاق در نظر گرفته است، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: فعلاً ضبط را متوقف کرده‌ایم و منتظر هستیم ببینیم شرایط جامعه چگونه پیش می‌رود. اینکه وضعیت به ثبات می‌رسد و بهبود پیدا می‌کند یا خیر. فعلاً بلاتکلیف هستیم.
جمعه اولین قسمت اتفاق روی آنتن رفت.
عصر جدید
عصر جدید برنامه‌ای است که به آن پروژه استعدادیابی هم گفته می‌شود. این برنامه که از تبلیغات گسترده‌ای هم در تلویزیون و فضای مجازی برخوردار است، همواره در بهترین زمان پخش یک برنامه و بهترین زمان سال یعنی ایام نوروز روی آنتن می‌رود. فصل دوم آن که از هفته گذشته روی آنتن شبکه سوم رفته است قرار است هر شب در تعطیلات نوروز هم پخش شود. اما احسان علیخانی کارگردان و مجری این برنامه که از تاثیرات منفی این ویروس برای برنامه‌اش در امان نبوده با یادداشتی در اینستاگرام چنین گفت: «هرچی ماچ و بوسه و دست دادن و بغل کردن و حضور کلی تماشاگر کنار هم در راستی‌آزمایی و مسابقه اصلی خواهید دید، مربوط به ضبط‌های تا ۲۷ بهمن و قبل از اعلام شیوع ویروس در کشور است.»
وی اضافه کرده است: «اگر لازم باشه بدون تماشاگر مسابقه ضبط می‌کنیم. ولی بخش عمده شرکت‌کننده‌های ما از شهرستان تشریف میارن و این کار را سخت می‌کنه با اینکه تیم پزشکی داریم و همه چی تست میشه، اما در این ایام از هرچی سفر غیرضروری جلوگیری کنیم بهتره، عصر جدید بدون تماشاگر عین داربی پرسپولیس/استقلال بدون تماشاگره.»
خندوانه
خندوانه برنامه‌ای است که بخش‌های متفاوتی اعم از مهمان، مسابقه، استندآپ، نمایش و ... را داشته و از همه مهمتر اینکه حضور تماشاگر در این برنامه بسیار لازم و ضروری بوده است. با توجه به وقفه‌ای که برای پخش سری جدید این برنامه ایجاد شد، علاقه‌مندان خندوانه منتظر پخش فصل جدید این برنامه بودند که رامبد جوان در اینستاگرام پیامی را در سایه ویروس کرونا منتشر کرد. قسمتی از پیام او به شرح زیر است:
«خندوانه بماند برای روزهایی که بی‌دغدغه‌تر زیر یک سقف جمع می‌شویم، بماند برای روزهایی که با خیال آسوده، نفس عمیق می‌کشیم، بماند برای روزهایی که اگر یکی از ما عطسه کرد، دیگران با صدای بلند به او بگویند: "عافیت باشه!".»
هرچند که این پیام رامبد جوان با انتقاد روزنامه کیهان و خراسان مواجه شد و او را به تنها گذاشتن مردم در روزهای سخت متهم کردند؛ اما باید دید استدلال این روزنامه‌ها بر چه مبنایی بوده است. چون خندوانه از آن دست برنامه‌هاست که حضور تماشاگر جزئی از ساختار آن است و در روند پخش برنامه بسیار ضروری است.
پنج ستاره
طبق گفته تهیه‌کننده، «پنج ستاره» برنامه‌ای با گونه مسابقه - بازی است که عموم مردم با شرکت در این برنامه و حضور در آن، می‌توانند یکی از مهم‌ترین چالش‌های خود را تجربه کنند. این برنامه با اجرای حمید گودرزی همراه با تماشاگر از شبکه تهران روی آنتن می‌رود. اما محمد قنبری تهیه‌کننده این برنامه در روز دهم اسفند به خبرگزاری صبا چنین گفت: «ضبط هفته گذشته را به دلیل شیوع ویروس کرونا و لزوم حفظ سلامت تماشاچیان، شرکت‌کنندگان و عوامل برنامه کنسل کرده و بنا داریم هفته آینده را نیز بدون حضور تماشاچی و با تمام رعایت نکات بهداشتی ضبط کنیم. امیدوارم شرایط به گونه‌ای پیش برود که بتوانیم با حضور تماشاچیان ضبط مسابقه را ادامه دهیم.»
بدون توقف بدون تماشاگر
اما در این میان برنامه‌های دیگری بوده‌اند که از این قضیه مستثنی نبوده و روند همیشگی اجرا و ضبطشان دچار خلل شده است. «بدون توقف» برنامه‌ای است که معمولاً با تماشاگر ضبط می‌شود. به همین دلیل از روابط عمومی این برنامه درباره چگونگی تولید قسمت‌های آینده بدون توقف با توجه به گستردگی ویروس کرونا در جامعه پرسیدیم.
رضا غلامحسین‌نژاد تهیه‌کننده برنامه «بدون توقف» درباره ادامه ضبط این برنامه به خبرنگار ایرناپلاس گفت: قسمت‌های جدید این برنامه را تا پایان سال بدون تماشاگر تولید می‌کنیم. یعنی برای حفظ سلامتی جان مردم باید رعایت کنیم. به همین دلیل مجبور هستیم که بدون تماشاچی ادامه این برنامه را تولید و پخش کنیم.
وی در پاسخ به این پرسش که عدم حضور تماشاچیان چه تأثیراتی بر این برنامه خواهد گذاشت، بیان کرد: نمی‌توان گفت این اتفاق اصلاً هیچ مشکلی پیش نمی‌آورد. به خصوص اینکه بدون توقف یکی از معدود برنامه‌هایی است که تماشاگرانش تنها تماشاگر برنامه نیستند. به عبارت دیگر تماشاگران از طریق تخته‌هایی که نظراتشان را در حین برنامه به مخاطبان، آنلاین اعلام می‌کنند، دخالت مستقیم دارند. همچنین با پخش آیتم‌هایی در طول برنامه تماشاگران می‌توانند صحبت کنند و این باعث می‌شود تفاوتی بین کارشناسان و تماشاگرانمان برای اظهار نظر و مباحث علمی وجود نداشته باشد.
غلامحسن نژاد ادامه داد: قطعاً این بخش که تأثیر زیادی روی برنامه دارد حذف می‌شود اما چاره‌ای نیست. یعنی برای حفظ جان همشهری‌ها و هم وطنان باید این کار را کنیم. به هر حال این اتفاق باعث شده که خیلی از تجمعات، مراسمات، سینما رفتن و ... تعطیل شود. ما هم تا حد ممکن این کار را باید انجام دهیم.
حضور افراد برای ضبط برنامه کاملاً با برنامه ریزی اتفاق می افتد. برای عوامل تدابیری اندیشیده شده که خطر ابتلا به بیماری کرونا را به صفر برسانیم. همچنین برای حضور پزشک در محل ضبط فیلمبرداری هماهنگ کرده‌ایم. البته تعداد عوامل برنامه ما مانند برنامه‌های دیگر مثل عصر جدید و ... نیست و تعدادشان خیلی کمتر است. اما در این چند روز فضا را استریل و ایزوله کردیم. برای گریم هم از وسایلی استفاده می‌شود که تنها یکبار و و برای همان شخص استفاده شود. امیدواریم هیچ مشکلی پیش نیاید.
گزارش از هنگامه ملکی