مردم برای کنترل شیوع بیماری کرونا چند روزی است که بیشتر در منازل خود می‌مانند، تا حد ممکن دورکاری می‌کنند، بسیاری از مشاغل تعطیل شده، شهر خلوت است و کسب و کار کساد؛ آن هم در روزهای نزدیک به سال نو که بسیاری خریدهای خود را در این روزها انجام می‌دادند و فروشندگان به این روند، چشم امید داشتند. اما با شیوع بیماری کرونا همه چیز تغییر کرد. کتاب‌فروشی‌ها یکی از مشاغلی هستند که در این دوران صدمه می‌بینند، این خسارت با شرایط سختی که کتاب‌فروشی‌ها به دلیل کاهش فروش با آن مواجه بودند چندین برابر می‌شود؛ چراکه بعد از گران شدن کاغذ و افزایش قیمت کتاب، قدرت خرید مردم برای این کالای فرهنگی، بسیار پایین آمد.
کتاب‌فروشی لارستان سال‌هاست با وجود شرایط سخت توانسته است به فعالیت خود ادامه دهد. علی‌اصغر طباطبایی متصدی فروش لارستان درباره شرایطی که این روزها با آن مواجه هستند، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: ما تا روز چهارشنبه، ۲۸ بهمن، قبل از انتشار خبر شیوع کرونا در ایران، فروش خوبی داشتیم، به‌نوعی بهاری شده بودیم. شب عید ما شروع شده بود، اما به‌محض اینکه این خبر منتشر شد، ما کل روز پنج‌شنبه از صبح تا شب شاید دو مراجعه‌کننده داشتیم و این وضعیت همین‌طور ادامه پیدا کرده است.
به گفته او پس از انتشار خبر شیوع کرونا، فروش این کتاب‌فروشی هنوز به شرایط پیش از آن بازنگشته است.
طباطبایی ادامه داد: هر روز هم از صبح تا شب فعالیم اما مراجعه‌کننده تقریباً یک‌بیستم حالت معمولی است، در حالی که ما آگهی زدیم که می‌توانیم کتاب را برای مخاطبان خود به‌وسیله پیک و استریل شده بفرستیم. فروش اینترنتی هنوز نتیجه‌ای نداشته است. امیدواریم با گذشت زمان شرایط عادی شود، زیرا مردم هم نیاز دارند مایحتاج خود را تأمین کنند.
این روزها بحث تخفیف مطرح نیست
خانه کتاب برای کم کردن ضرر ناشی از کاهش مراجعه به کتاب‌فروشی‌ها در نظر دارد طرح عیدانه برگزار کند. هنوز تاریخ دقیق این طرح بیان نشده است، اما قرار است بعد از سال نو اتفاق بیفتد.
طباطبایی درباره تأثیر این طرح بر شرایط کتاب‌فروشی‌ها توضیح داد: این روزها بحث تخفیف مطرح نیست، بلکه بحث التهاب روانی مطرح شده است. شب عید، اسفندماه، همه کتاب‌فروشی‌ها و کاسبی‌ها شلوغ بودند البته با اجرای طرح عیدانه وضعیت بهتر خواهد شد، اما چقدر بهتر می‌شود؟ نمی‌دانم! آیا به اندازه وضعیت قبلی می‌شود یا نه؟
برخی از ناشران بدون نیاز به شرکت‌های پخش و حتی کتاب‌فروشی‌ها، اقدام به فروش اینترنتی کتاب‌های خود کرده‌اند. آنها کتاب‌های خود را به‌صورت رایگان برای مخاطبان می‌فرستند و حتی برای قیمت کتاب تخفیف هم در نظر گرفته‌اند. متصدی فروش لارستان دراین‌باره گفت: این کار جدیدی نیست، مدت‌هاست که انجام می‌شود با اینکه ما در اتحادیه بارها صحبت کردیم که پروسه فروش کتاب فقط مختص کتاب‌فروشی‌هاست، ناشر اجازه ندارد فروش نقدی انجام دهد، کسی به این مسئله رسیدگی نکرد.
برخی از سایت‌ها چگونه می‌توانند تمام سال تخفیف داشته باشند؟
به گفته طباطبایی ناشران به‌راحتی می‌توانند برای کتاب تخفیف در نظر بگیرند؛ عملی که برای کتاب‌فروشی‌ها دشوارتر است. او ادامه داد: کتاب‌فروشان به‌نوعی نماینده ناشران هستند و کتاب‌های آنها را به نمایش می‌گذارند. این در حالی است که ناشران این‌گونه به روند فروش لطمه می‌زنند. اگر در گردش میان ناشر، شرکت توزیع و کتاب‌فروشی، هرکس این دوره را قطع کند، به کتاب‌فروش ضربه خواهد زد و باعث می‌شود کتاب‌فروشی‌هایی که مستقل هستند -ناشر نیستند- مجبور به تعطیلی شوند، مگر کتاب‌فروشانی مانند ما که اجاره پرداخت نمی‌کنند.
او با اشاره به اینکه کتاب‌فروشی‌ها به دلیل تعهدی که به پخشی‌ها و ناشران دارند، نمی‌توانند فروشگاه خود را تعطیل کنند، افزود: نمی‌دانم برخی از سایت‌ها چگونه می‌توانند تمام سال، کتاب‌هایشان را با تخفیف ۳۰ درصد بفروشند. هیچ‌کس هم نمی‌تواند به این مسئله رسیدگی کند. حتی اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان به ما گفته قانون در این زمینه ضعف دارد. به یاد دارم پیش از این، فروشگاه‌ها وقتی می‌خواستند تخفیف بزنند از اتحادیه خود تخفیف می‌گرفتند تا در مدت محدود تخفیف دهند.
تا بعد از سال نو، بازار کتاب کساد است
شوک شیوع بیماری کرونا در جامعه آنقدر بزرگ بود که هنوز مردم از ترس اقدام به خرید اینترنتی کتاب هم نمی‌کنند. حسین بخشی، مسئول سفارش کتاب‌فروشی آگاه با اعلام اینکه هنوز رشدی در فروش اینترنتی کتاب به وجود نیامده است، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: فروش حضوری ما بسیار کاهش یافته، خیابان‌ها هم خیلی خلوت است، باید این دوره بگذرد تا بتوانیم به حالت قبل برگردیم. فکر می‌کنم تا عید احتمالاً همین وضعیت ادامه داشته باشد.
به گفته او، ناشران می‌توانند فروش اینترنتی داشته باشند، اما فروش آنها محدود خواهد بود، زیرا کتاب‌فروشی‌ها نماینده چند نشر هستند و می‌توانند با تنوع بیشتری، کتاب‌ها را به مخاطب ارائه دهند؛ مگر اینکه ناشر مشتری خودش را داشته باشد تا بتواند این کار را انجام دهد.
جنس دارم، فروش ندارم
کتاب‌فروشی فلاح که امکان فروش اینترنتی و تلفنی کتاب را دارد، دیگر کتاب‌فروشی است که از بازار بی‌رونق این روزها خبر داد. به گفته علی محمدی یکی از فروشندگان آن، کاهش فروش با خانه‌نشینی مردم شروع شد. او به خبرنگار ایرناپلاس گفت: اسفندماه همیشه وقت پرفروشی بود؛ من ۸۰۰ میلیون تومان جنس در کتاب‌فروشی ریختم درحالی که ۷۰۰ میلیون تومان جنس داشتم یعنی یک و نیم میلیارد تومان جنس دارم، اما فروش ندارم. به همه ناشران چک دادم تا کتاب‌هایشان را بفروشم.
او که تا قبل از سال نو باید چک ۳۰۰ میلیون تومانی خود را پرداخت کند، ادامه داد: نمی‌توان از ناشر توقع داشت که به کتاب‌فروش زمان دهد، زیرا او باید به چاپخانه پرداخت داشته باشد و چاپخانه هم باید حقوق کارکنانش را بپردازد.
محمدی تنها راه نجات را در نظر گرفتن مدت زمانی برای چک‌ها اعلام کرد و توضیح داد: مثلاً اعلام کنند چک‌های اسفندماه را به همان تاریخ در اردیبهشت‌ماه منتقل می‌کنند وگرنه بیچاره‌تر می‌شویم.
در شرایطی که در همه کشورها، کتاب‌فروشان شرایط سختی می‌گذرانند و مجبور به تعطیلی کار خود می‌شوند، مسئولان دولتی باید به این صنف توجه بیشتری داشته باشند تا بتوان از فرهنگ محافظت کرد. شیوع بیماری کرونا روزگار فروشندگان را در همه صنف‌ها دشوارتر از قبل کرده است. فرهنگ یکی از حوزه‌هایی است که در شرایط دشوار کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد و آسیب بیشتری می‌خورد.
گزارش از آیدین پورخامنه