در روزهای گذشته، ساخت یک مزرعه پرورش میگو که گفته می‌شود در حریم غار نمکدان قشم بوده، واکنش‌های مختلفی را در پی داشته است. شاید در ابتدا این پرسش به ذهن متبادر شود که چطور عده‌ای پیدا شده‌اند که برای پرورش میگو جایی را بهتر از حریم بزرگ‌ترین غار نمکی جهان پیدا نکرده‌اند؛ اما مسئله به همین سادگی نیست.
تعدادی از مسئولان استان هرمزگان و شهرستان قشم معتقدند که این مزرعه در حریم غار نمکی نیست، اما سازمان منطقه آزاد قشم که متولی ژئوپارک جهانی قشم است، استدلال می‌کند این مزرعه می‌تواند در سال‌های آتی به غار نمکدان آسیب بزند و البته چشم‌انداز این اثر طبیعی را نیز تخریب می‌کند.
طولانی‌ترین غار نمکی دنیا
ابتدا خوب است اشاره شود که غار نمکدان قشم، به‌عنوان طولانی‌ترین غار نمکی دنیا شناخته می‌شود که ثبت ملی هم شده است. گنبد نمکی در محدوده‌ای به وسعت ۳۰۰ کیلومتر شامل ژئوسایت‌های مختلفی همچون غار نمکدان، تنگه چاهکوه، ساحل کارگر و دره تندیس‌ها دارای قدمتی ۵۰۰ میلیون ساله است.
هر چند احداث مزرعه پرورش میگو در حریم غار نمکدان، طی هفته‌های گذشته سر و صدای زیادی به پا کرد، اما برخی مسئولان استان هرمزگان معتقدند این طرح‌ها در حریم غار نیست. مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان اخیراً گفته که حریم ژئوسایت‌های ژئوپارک قشم در اختیار سازمان منطقه آزاد قشم است و اداره کل محیط زیست هرمزگان اطلاع دقیقی از حوزه آنها ندارد. حبیب مسیحی تازیانی درباره مزارع پرورش میگو گفته است: طرح ۳۰۰ هکتاری ۱.۵ کیلومتر با گنبد نمکی فاصله دارد و فاصله طرح ۴۹۲ هکتاری نیز قابل توجه است.
همچنین مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز گفته: سازمان منطقه آزاد پیشنهاددهنده ژئوپارک به یونسکو بوده، اما پس از ثبت ژئوسایت‌ها، اطلاع دقیقی از محدوده آنها در اختیار این اداره کل قرار نداده است.
رضا برومند همچنین اظهار داشته: منطقه‌ای که در آن نسبت به احداث مزرعه پرورش میگو اقدام شده، هیچ‌گونه ارزش باستان‌شناسی نداشته است. سازمان منطقه آزاد قشم در ارائه مستندات قانونی در زمینه حریم و محدوده قانونی سایت‌های مختلف ژئوپارک قشم باید هماهنگی بیشتری با سازمان‌های متولی از جمله میراث فرهنگی داشته باشد.
فرماندار قشم نیز با اعلام اینکه شائبه هم‌پوشانی بخشی از سایت ۳۰۰ هکتاری مزرعه میگو با حریم ژئوسایت گنبد نمکدان وجود دارد، گفت: پس از بازرسی کارشناسان، مقرر شد کار در این منطقه که هنوز بکر باقی مانده، متوقف شود و مطالعات کارشناسی عمیق‌تری صورت گیرد.
علیرضا نصری هفته گذشته پس از بازدید یک روزه از طرح‌های مزارع پرورش میگو در غرب جزیره قشم، گفت: سایت ۴۹۲ هکتاری مزرعه پرورش میگو فاصله مناسب با حریم ژئوسایت نمکدان را رعایت کرده و مشکل خاصی وجود ندارد. در واگذاری زمین‌های غرب جزیره قشم برای سرمایه‌گذاری در بخش پرورش میگو، غار نمکی قشم از هرگونه تعرضی به دور مانده است.
البته وی اذعان کرده: تنها شائبه هم‌پوشانی بخشی از سایت ۳۰۰ هکتاری مزرعه میگو با حریم ژئوسایت گنبد نمکدان وجود دارد که تعیین دقیق آن نیاز به بررسی کارشناسی دقیق‌تری دارد. پس از انجام مطالعات تخصصی، در صورت هم‌پوشانی مزرعه میگو با حریم ژئوسایت گنبد نمکدان، محدوده مزرعه مذکور با فاصله ۱۵۰۰ متری با این ژئوسایت بازتعریف می‌شود.
حاکمیت دوگانه در مناطق آزاد، مسئله تازه‌ای نیست. در این مناطق علاوه بر سازمان منطقه آزاد، ادارات استانی و شهرستانی نیز اعمال حاکمیت می‌کنند که آسیب‌ها و ناهماهنگی‌هایی مانند نمونه مورد بحث یکی از تبعات آن است. ماده ۲۴ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری و صنعتی می‌گوید: نحوه استفاده از زمین و منابع ملی و ترتیب فروش یا اجاره آن به اتباع کشور در محدوده هر منطقه که در مالکیت دولت باشد، طبق مقررات مصوب هیئت وزیران و با رعایت برنامه‌های عمرانی هر منطقه تعیین می‌شود. سازمان هر منطقه مسئول اجرای مقررات مربوط خواهد بود.
از این ماده استنباط می‌شود که نهاد متولی تخصیص زمین در هر منطقه آزاد، سازمان منطقه آزاد مربوطه است. این در حالی است که مسئولان سازمان منطقه آزاد قشم می‌گویند در رابطه با اعطای مجوز فعالیت به مزارع پرورش میگو، با این سازمان هماهنگی نشده است.
ایرناپلاس به همین بهانه با مرتضی شیخ‌زاده سرپرست معاونت فرهنگی، اجتماعی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم گفت‌وگو کرده است. شیخ‌زاده تصریح می‌کند: اجازه نمی‌دهیم در محدوده ژئوپارک اتفاقی بیفتد که به آن آسیب بزند.
وی همچنین اظهار می‌کند: به‌عنوان مسئول این ژئوپارک و نماینده آیندگانی که از ما مطالبه می‌کنند، قطعاً از مراجع ذی‌صلاح پیگیری حقوقی و قضایی می‌کنیم. این اتفاق از نظر ما به‌عنوان مدیر ژئوپارک جهانی قشم، نیاز به یک غرامت بین‌المللی دارد. به هر شکلی که سازمان جهانی ژئوپارک و یونسکو تصمیم‌گیری می‌کند، کسانی که خطاکار بوده‌اند، باید صدمه‌ای را که در آن محدوده زده‌اند، جبران کنند.
در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
ابتدا تاریخچه‌ای درباره ژئوپارک قشم به ما بگویید؛ اینکه از چه سالی تشکیل شد و برای عضویت در شبکه جهانی ژئوپارک‌ها چه مراحلی را طی کرد؟
شبکه جهانی ژئوپارک‌ها در سال ۲۰۰۴ تأسیس شد و سال ۲۰۱۵ برنامه عملی شبکه جهانی ژئوپارک در یونسکو مطرح و تصویب شد. از آن سال تاکنون ۱۴۷ ژئوپارک در ۴۱ کشور ایجاد شده است. سالانه بین از ۱۰ تا ۲۰ ژئوپارک نیز به این تعداد اضافه می‌شود. ژئوپارک در نقطه‌ای تعریف می‌شود که زمین یک ویژگی خیلی خاص دارد. پس از آن به جامعه محلی توجه می‌شود و اینکه حتماً باید فرهنگی در دل مردم بومی آنجا وجود داشته باشد. به‌علاوه، طبیعت باید ویژه، بکر و خالص باشد. اگر تمام اینها دست به دست یکدیگر داد، می‌توان آن نقطه را به‌عنوان یک ژئوپارک تعریف کرد، با استانداردهای مختلفی آن را شناسایی و رتبه‌بندی کرد و به سازمان یونسکو و شبکه جهانی ژئوپارک‌ها معرفی کرد.
یکسری از ژئوپارک‌ها هستند که ویژگی‌های توسعه‌ای دارند و به یک معنا ممیز ژئوپارک‌های آینده هستند. پرونده به این ژئوپارک‌های ممیز داده می‌شود و آنها سایت‌های ژئوپارک متقاضی را می‌بینند و کار برای ثبت جهانی ژئوپارک آغاز می‌شود. در سال ۱۳۸۵ برای نخستین بار درخواست ژئوپارک قشم به یونسکو رفت و در سال ۱۳۹۰ یک ثبت اولیه انجام شد.
روال کار به این صورت است که قول و قرارهایی بین مسئولان محلی آن منطقه و شبکه جهانی ژئوپارک گذاشته می‌شود. اگر طبق برنامه کار پیش برود، مجوز آن ژئوپارک هر چهار سال یکبار تمدید می‌شود. اما اگر این‌گونه نشود، کار به مشکل برمی‌خورد؛ همچنان که متأسفانه برای ژئوپارک قشم این اتفاق قبلاً رخ داده است. قشم یک بار کارت زرد و یک بار کارت قرمز گرفته و به‌نوعی از شبکه جهانی ژئوپارک‌ها خارج شده، با این همه از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ ژئوپارک قشم دوباره به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌ها درآمده است.
ژئوپارک قشم پس از ثبت جهانی، با سرعت بالایی که در پیشرفت برنامه‌ها داشت، در یونسکو و سازمان ملل متحد به‌عنوان ژئوپارک توسعه‌ای شناخته شد. یعنی قرار است ممیز ژئوپارک‌های آینده منطقه خاورمیانه تا شمال آفریقا باشد.
این ژئوپارک در وب‌سایت رسمی یونسکو صفحه دارد و در آنجا تمام ژئوسایت‌های خود را معرفی کرده است. اکنون قشم تنها ژئوپارک خاورمیانه تا شمال آفریقاست. ژئوپارک قشم پس از ثبت جهانی، با سرعت بالایی که در پیشرفت برنامه‌ها داشت، در یونسکو و سازمان ملل متحد به‌عنوان ژئوپارک توسعه‌ای شناخته شد. یعنی قرار است ممیز ژئوپارک‌های آینده منطقه خاورمیانه تا شمال آفریقا باشد. کما اینکه اکنون پرونده‌هایی از داخل کشور و نقاط دیگری از خاورمیانه داریم که در حال بررسی هستند.
ژئوپارک جهانی قشم ۲۵ ژئوسایت دارد. در رابطه با مهم‌ترین این ژئوسایت‌ها به ما بگویید و اینکه چه ویژگی‌هایی دارند؟
آخرین محدوده‌ای که برای ژئوپارک جهانی قشم مشخص شده، شامل کل جزیره قشم، کل جزیره هنگام و یک نوار ۵۰۰ متری از ساحل جزیره قشم است؛ یعنی چیزی نزدیک به ۲۰۰۰ کیلومتر مربع. طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران و طبق توافقی که از طریق کمیسیون ملی یونسکو با سازمان ملل متحد انجام شده، هر نوع واگذاری و تغییر در این محدوده باید با دریافت یک استعلام از ژئوپارک باشد.
نگاه مدیریت ژئوپارک به‌هیچ‌عنوان مقابله با توسعه نیست، بلکه بحث این است توسعه به چه شکل باشد که آن ویژگی زمین‌شناختی حفظ شود. در جزیره قشم ژئوسایت‌های متفاوتی قرار دارد که مشهورترین آنها غار نمکدان، جنگل حرا و دره ستاره‌ها و تنگه چاهکوه است.
به سابقه خروج ژئوپارک قشم از شبکه جهانی ژئوپارک‌ها اشاره کردید. در سال ۱۳۹۱ یک بار ژئوپارک قشم از لیست یونسکو خارج شد و بعدها در سال ۱۳۹۴ دوباره به این لیست برگشت. در این باره توضیح دهید؛ چرا ژئوپارک قشم از لیست یونسکو خارج شد و چه کارهایی انجام شد تا دوباره به این لیست برگردد؟
شاید خروج از لیست یونسکو در سال ۱۳۹۱ آنقدر که اکنون این تهدید برای ما سنگین است، به‌طور جدی مورد توجه نبود. علت خروج از لیست یونسکو در آن سال این بود که نتوانستیم در آن زمان تعهداتی را که به سازمان جهانی ژئوپارک‌ها داده بودیم، انجام دهیم. قول و قرارهایی بین یونسکو و مدیریت ژئوپارکی که جهانی می‌شود گذاشته می‌شود. در سال ۱۳۹۱ ژئوپارک قشم، جهانی نبود و در مراحل ابتدایی بود، اما اکنون این ژئوپارک، جهانی است و تهدیدها برایمان خیلی جدی‌تر است.
در سال ۱۳۹۱ باید حتماً جامعه بومی را ارتقا می‌دادیم و برای انتشار فرهنگ مردم بومی در ژئوسایت‌های خود تلاش می‌کردیم. همچنین اگر ژئوسایتی مانند دره ستاره‌ها را نظام‌مند می‌کردیم، باید به فکر بودیم که این نظام برای مردم بومی موجب درآمدزایی شود.
ایدئولوژی ژئوپارک این است کسانی که دارند در یک ژئو سایت کار می‌کنند، مردم بومی همان روستایی باشند که آن ژئوسایت در آنجا واقع است. یعنی اکنون در ژئوسایت دره ستاره‌ها مردم روستای برکه خلف کار می‌کنند. این کار باعث اشتغال پایدار از طریق صنعت مرتبط با زمین اعم از ژئو پروداکت و ژئو توریسم می‌شود.
افزون بر اینها، تنها صندلی ایران در یونسکو در قسمت علوم زمین است. داشتن این صندلی و حق رأی برای کشورمان ارزشمند است. طرح جامع ژئوپارک جهانی قشم با حریم تمام ژئوسایت‌هایش به کمیسیون ملی یونسکو داده شده و آنها نیز این را به شبکه جهانی ژئوپارک‌ها داده‌اند.
اگر اتفاقی بیفتد که مدیریت ژئوپارک جهانی خبر نداشته باشد، نتیجه‌اش این می‌شود که ژئوپارک توانایی ماندن در شبکه جهانی را ندارد.
گاهی اوقات بدون اخذ مجوز از ژئوپارک، واگذاری‌هایی انجام می‌شود یا اتفاقاتی می‌افتد که مدیریت و حاکمیت ما را در ژئوپارک زیر سؤال می‌برد. اگر اتفاقی بیفتد که مدیریت ژئوپارک جهانی خبر نداشته باشد، نتیجه‌اش این می‌شود که ژئوپارک توانایی ماندن در شبکه جهانی را ندارد. حال تصور کنید که این واگذاری موجب یک تعرض و تجاوز به یک ژئوسایت هم باشد. واگذاری زمین خارج از ژئوپارک، در بهترین حالت یک تهدید است. در شرایطی که ما اکنون داریم این تهدید خیلی جدی می‌شود.
در رابطه با غار نمکدان به‌عنوان یکی از معروف‌ترین ژئوسایت‌هایی که به آن اشاره کردید، تهدیدی مطرح است مبنی بر پرورش میگو در حریم آن. مسئله چیست؟ سازمان منطقه آزاد قشم این مجوز را داده یا ادارات استانی در آن دخیل بوده‌اند؟
مسئله این است ۵۴۰ میلیون سال پیش زمین در بخشی از خود که نمک بیشتری انباشته داشته، دچار یک تبلور می‌شود و یک گنبد نمکی از زیر زمین بیرون می‌زند. زیر این گنبد دریچه‌های متصل به هم شکل می‌گیرد که امروزه به غار تبدیل می‌شود. غار نمکدان بزرگ‌ترین غار نمکی دنیاست که تا کنون ۶۵۰۰ متر از آن شناسایی شده است. غار دیگری نیز در اسرائیل وجود دارد که با اختلاف کمی مدام با غار ایرانی در رقابت است. آنها مدام در تلاشند که رتبه نخست را از غار نمکدان قشم بگیرند. با فدراسیون ملی کوهنوردی و غارنوردی مذاکراتی داشته‌ایم تا ۱۰ نفر از برترین غارنوردان دنیا از ۱۰ کشور موفق در این حوزه را دعوت کنند. هدفمان این است که در ماه‌های آتی شاهد حضور آنها در غار نمکدان قشم باشیم و بتوانیم اکتشافات مرتبط با این غار را توسعه دهیم.
بحث حریم یک غار مطرح است که مسیر شناسایی شده در آن ۶۵۰۰ متر است. در رابطه با حریم این گنبد نمکی، دهانه غار مد نظرمان نیست و تمام مسیر باز زیر زمین مورد توجه است. سقف این غار که تماماً بلور نمک است، اهمیت دارد. بزرگ‌ترین آسیب برای مجموعه یاد شده این است که آب دریا را با تمام شوری و املاح موجود در آن به بالای گنبد این غار بکشانیم و درون مزارعی مانند پرورش میگو نگاه داریم. نفوذ آب در لایه‌های زیرین باعث می‌شود که به‌مرور دیگر غار نمکی نداشته باشیم. فرونشست آن نیز می‌تواند مشکلات بزرگی را ایجاد کند.
نکته دیگر این است که فضایی برای پرورش میگو واگذار شده و تا کنون نیز بخشی از چشم‌انداز آسیب دیده و منظر آنجا به هم ریخته است. مردم از این جهت نگرانند که این پروژه متوقف نشود و این چاله‌کنی‌ها ادامه پیدا کند و در نهایت این ژئوسایت بزرگ را از دست بدهند. از دیواره این مجموعه تا نزدیک‌ترین ساحل، بین ۶ تا هشت کیلومتر فاصله است. اگر قرار باشد کانالی کشیده شود و آب دریا را به این مزارع بیاورند، نیاز است که این حد فاصل را کانال بزنند. دور تا دور این حریم کوه‌های بسیاری زیبایی است که تمام آنها ژئوسایت‌ها و چشم‌انداز جزیره قشم است.
کارت قرمز دوباره به تنها ژئوپارک جهانی کشور؟
اگر با یک کانال، آب را از دریا به آن ارتفاع بکشانند، لطمه‌هایی به محدوده ژئوسایت وارد می‌شود که دیگر غیرقابل جبران است. برخی می‌گویند تنها دهانه غار مهم است، اما این مسئله نیز اهمیت دارد. احتمالاً در خردادماه سال آتی، نمایندگان شبکه جهانی ژئوپارک‌ها، ناظران و ارزیاب‌ها به قشم می‌آیند. زیرا چهار سال دوره نخست به اتمام رسیده و باید مدرک ژئوپارک جهانی قشم تجدید شود. اینکه نتوانیم از برترین ژئوسایت این ژئوپارک محافظت کنیم، تهدید بزرگی محسوب می‌شود.
به سیستم قضایی مراجعه کردیم و اخیراً تمام مدیران استان و شهرستان جلسه‌ای داشتند و به اتفاق هم از محل ژئوسایت بازدید کردیم. دادستان هم دستور توقیف بخشی از آن پروژه را که کاملاً متصل به حریم گنبد نمکی بود، صادر کرد. در خصوص سایر بخش‌های این پروژه و همچنین دیگر پروژه‌هایی که بدون مجوز ژئوپارک جهانی قشم، فعالیت خود را در آن منطقه آغاز کرده‌اند، قرار شده تا ظرف مدت کوتاهی، نشست‌های کارشناسی برگزار شود. تمام پرونده‌های مشابهی که از ادارات استانی صادر شده، از آنها گرفته شود و در صورتی که استانداردهای ما را داشته باشند و خطراتی نیز برای زمین نداشته باشند، مجدداً به آنها مجوز فعالیت بدهیم. در رابطه با آن دسته از زمین‌هایی هم که در حریم ژئوپارک جهانی قشم است، به سرمایه‌گذار زمین معوض در بخش دیگری از جزیره می‌دهیم تا ضرر نکند. منتها اجازه نمی‌دهیم در محدوده ژئوپارک اتفاقی بیفتد که به آن آسیب بزند.
فارغ از کلماتی مانند میراث فرهنگی، میراث باستانی و... که این روزها همه استفاده می‌کنند، ما نسبت به زمینی که در آن فعالیت می‌کنیم، مسئولیت داریم. این مسئولیت خیلی جدی است و به‌گونه‌ای نیست که با گفته، نامه و استعلام بتوان درباره آن صحبت کرد، بلکه این مسئولیت ما در قبال تمام آیندگان است. همان‌طور که گذشتگان ما جنگل حرا را به ما تحویل داده‌اند و ما این پهنه بی‌نظیر را در قشم داریم، آیندگان انتظار دارند ما نیز به همین صورت به آنها تحویل دهیم.
مشخصاً چه نهادی مجوز داده که مزرعه پرورش میگو در حریم غار نمکدان تأسیس شود؟
سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان بر اساس قوانینی که جهاد کشاورزی در کشور دارد، مجوز واگذاری این زمین‌ها را داده است. هنگام اعطای مجوز احتمالاً به این مسئله توجه نشده که محل یاد شده مربوط به یک ژئوپارک جهانی است. کمیسیون ملی یونسکو در ایران با حضور حداکثری وزرای دولت و کارشناسان تشکیل شده و این طرح به آنجا رفته است. زمین‌های واقع شده در حریم ژئوپارک قشم با سایر زمین‌های کشور متفاوت است و یک ناظر بین‌المللی دارد و نمی‌توان در اینجا هر کاری انجام داد.
سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان بر اساس قوانینی که جهاد کشاورزی در کشور دارد، مجوز واگذاری این زمین‌ها را داده است. هنگام اعطای مجوز احتمالاً به این مسئله توجه نشده که محل یاد شده مربوط به یک ژئوپارک جهانی است.
تصور می‌کنم شرایط را نمی‌دانسته‌اند و این زمین را واگذار کرده‌اند. بلافاصله پس از واگذاری این زمین‌ها، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم، مذاکراتی را با رئیس سازمان امور اراضی کشور داشتند و تفاهمی صورت گرفت مبنی بر اینکه تمام آن واگذاری‌ها مسکوت بماند و مجدداً از سوی سازمان منطقه آزاد قشم بررسی شود و واگذاری از ابتدا انجام شود. متأسفانه در رابطه با چند واگذاری این تفاهم‌نامه صدق پیدا نکرد. رئیس جهاد کشاورزی استان هرمزگان می‌گفت این واگذاری‌ها مربوط به پیش از تفاهم‌نامه یاد شده است.
اساساً مگر متولی واگذاری زمین در مناطق آزاد، سازمان هر منطقه آزاد نیست؟
بله، همین‌طور است. قطعاً از حقوق خود بر اساس قانون دفاع می‌کنیم. قانون هم فصل‌الخطاب ما خواهد بود. همه بدنه یک دولت و نظام هستیم. ولی بر اساس قانون اگر مسئولیت حفاظت و حراست از ژئوپارک را پذیرفته‌ایم، باید آن را به انجام برسانیم. شک نکنید که در این زمینه کوتاهی نخواهیم کرد.
اکنون به‌طور مشخص کار به این مرحله رسیده که دادستان دستور داده بخشی از پروژه پرورش میگو متوقف شود، مسئله را حل شده تصور کنیم؟
دستور داد شده بخشی از این پروژه که در چشم‌انداز است و دیده می‌شود، متوقف شود. همچنین خیلی سریع جلسات کارشناسی تشکیل شود و در رابطه با سایر بخش‌ها نیز تصمیم‌گیری شود که چگونه عمل شود. بعید می‌دانم سرمایه‌گذار آن پروژه که مشغول فعالیت در آنجاست، بعد از این دستور و تا زمان برگزاری جلسه کارشناسی بخواهد در مابقی آن زمین کاری انجام دهد.
ناگفته نماند ما در ساختار ژئوپارک خود، کارمان را درست انجام داده‌ایم. دو ماه پیش به سرمایه‌گذار اخطار دادیم و آن را ابلاغ کردیم. پس از آن از طریق مدیریت حقوقی سازمان منطقه آزاد قشم با دستگاه قضایی دو مکاتبه انجام داده‌ایم و به آنها گفتیم که این واگذاری‌ها دارد اتفاق می‌افتد. منتها پیش از آنکه تعامل بین دستگاه قضایی و نیروی انتظامی صورت گیرد، مردم به‌عنوان کسانی که میراث‌داران واقعی این زمین‌ها هستند، پیشگام شدند و یاری رسانه‌ها هم باعث شد که تصمیم‌گیری در رابطه با این کار تسریع شود.
شخصاً امیدوارید تا بهار سال آتی که بازرسان یونسکو برای بازدید از ژئوپارک قشم می‌آیند، این مشکل به‌طور کلی برطرف شود؟
با همکاری‌هایی که از دادگستری شهرستان قشم دیدم، قطعاً تا بهار شاهد بهتر شدن این زخم‌ها خواهیم بود. آسیبی به چشم‌انداز آنجا وارد آمده که باید به حالت اول بازگردد. این آسیب از این بابت است که با کندن زمین، شرایط جمع شدن آب در آن فراهم می‌شود. جمع شدن آب روی گنبد نمکی، حکم از بین بردن آن را در طول سال‌های مختلف دارد. ما به‌عنوان مسئول این ژئوپارک و نماینده آیندگانی که از ما مطالبه می‌کنند، قطعاً از مراجع ذی‌صلاح پیگیری حقوقی و قضایی می‌کنیم. این اتفاق از نظر ما به‌عنوان مدیر ژئوپارک جهانی قشم، نیاز به یک غرامت بین‌المللی دارد. به هر شکلی که سازمان جهانی ژئوپارک و یونسکو تصمیم‌گیری می‌کند، کسانی که خطاکار بوده‌اند باید صدمه‌ای را که در آن محدوده زده‌اند، جبران کنند.
اخیراً تفاهم‌نامه‌ای را با نهاد متناظر خود در اسپانیا داشته‌اید، درباره این تفاهم‌نامه به ما بگویید.
اخیراً نمایشگاه گردشگری فیتور اسپانیا برگزار شد. ژئوپارک جهانی قشم تنها نماینده یک کشور آسیایی بود که در سالن کشورهای اروپایی غرفه داشت و ما در غرفه یونسکو حاضر بودیم. در آن فضا بودن، آن هم در شرایط فعلی که با تحریم روبه‌رو هستیم، یک پنجره برای ارتباطات در حوزه بین‌الملل است.
در حوزه علمی، ژئوپارک جهانی قشم شرایطی را دارد که آن را در دنیا متمایز کرده است. در بخش جامعه محلی و همچنین شفافیت کارهایی که در ژئوسایت‌ها در حال انجام است، در دنیا منحصربه‌فرد است. از این رو، خیلی از کشورها و ژئوپارک‌ها از ما کمک می‌خواهند تا مسیری را که رفته‌ایم، با آنها به اشتراک بگذاریم. در نمایشگاه فیتور، جلساتی را با رئیس شبکه جهانی ژئوپارک داشتیم و برای سال آینده برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفت.
سال آینده دو اتفاق بزرگ در ژئوپارک جهانی قشم رخ می‌دهد، یکی ارزیابی چهارساله ماست که در رابطه با آن نگرانیم و تمام تلاشمان را می‌کنیم که جایگاه فعلی را حفظ کنیم. تنها در غار نمکدان به‌عنوان یکی از ژئوسایت‌ها، سازمان منطقه آزاد قشم به‌عنوان حامی ژئوپارک جهانی قشم، ۳.۱ میلیارد تومان تأمین اعتبار کرده و بودجه تخصیص داده تا یک مرکز شناخت ژئوسایت تأسیس شود. آغاز این کار خیلی کمک می‌کند تا در ارزیابی مجدد ژئوپارک بگوییم برای آیندگان خود کاری انجام داده‌ایم.
قشم میزبان همایش ژئوپارک‌های جهان
اتفاق دیگر اینکه، دومین همایش و سمینار رؤسای ژئوپارک‌های جهان قرار است در جزیره قشم برگزار شود. این بزرگ‌ترین رویداد شبکه جهانی ژئوپارک است. این رویداد در هفته اول اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود و امیدواریم پروازهایمان مانند الان دچار مشکل نباشد. رئیس شبکه جهانی در رابطه برگزاری این نشست، قول مساعد داد. سازمان منطقه آزاد قشم نیز یک تعهد مالی نیز از آنها گرفته بابت اینکه هزینه‌ای تقریباً ۳۰هزار دلاری را کمک کنند و در برگزاری این نشست مشارکت داشته باشند.
با حضور رئیس شبکه جهانی ژئوپارک دو تفاهم‌نامه را با دو ژئوپارک مطرح دنیا امضا کردیم؛ ژئوپارک اسپانیا و ژئوپارک پرتغال. این قراردادها مبتنی است بر نگاه توسعه‌گرا، کمک کارشناسی و تبادل دانش و تجربه‌ای که در این دو ژئوپارک وجود دارد. عقد این تفاهم‌نامه‌ها و اتفاقاتی که پس از آن خواهد افتاد، در حوزه ترویجی به ارزیابی سال آینده کمک خواهد کرد.
اکنون همه شرایط مناسب است و تنها تهدیدی که در رابطه با آن صحبت کردیم، ما را نگران کرده است. در شرایطی که ما چهار سال تلاش کردیم تا بتوانیم طبق برنامه زمان‌بندی شده شبکه جهانی ژئوپارک‌ها و یونسکو، اهدافی را که برایمان تعیین شده محقق کنیم، این اتفاق برایمان ناخوشایند است که چنین مسئله‌ای بخواهد برای ژئوپارک قشم تبدیل به تهدید شود. امیدواریم بتوانیم هر چه سریع‌تر این مسئله را تعیین تکلیف نهایی کنیم تا خیالمان برای همیشه راحت شود.
گفت‌وگو از حامد حیدری