شهر کتاب فدک بعد از ۲۰ سال فعالیت، به کار خود پایان می‌دهد و شاید پس از این، با مدیریت فرد دیگری بازتاسیس شود. در این سال‌ها اعظم کیان‌افراز، مدیر انتشارات افراز که از ابتدای تأسیس و راه‌اندازی، مدیر این کتابفروشی بود، با وجود تغییراتی که در سال آخر این کتابفروشی به خود دید، باز هم نتوانست از پس هزینه‌ها برآید. او با انتشار متنی در فضای مجازی از تعطیلی این کتابفروشی خبر داد:
«تو خود حدیث مفصل بخوان زین مجمل
اینجا کتابفروشی هست که به هر مشقت و مشقتی، بیست سالی است راه‌اندازی‌اش کردم و چراغش را روشن نگه داشتم. مسئولیت اداره و اجاره و مدیریت و خرید و هر چیز دیگرش را، در کنار نشر افراز و دیگر کارهای فرهنگی و صنفی‌ام، به‌عهده داشته و انجام دادم و تمام این سال‌ها، دور از هر هیاهو و جنجالی، کارم را کرده‌ام.
شما دوستان عزیز هم مثل من دستی بر آتش دارید و خوب می‌دانید این چند خطی که بالا خواندید یعنی چه و دشواری و مصائبش را می‌شناسید، به هر روی، چند وقتی می‌شود که حس کردم با همه بردباری و سخت‌کوشی بی‌حد و حصرم کم آوردم و دیگر نمی‌توانم. به جمع کردن و تحویل دادنش فکر می‌کردم و در نهایت این ماه به نتیجه رسیدم. صحبت‌ها شد و تصمیمم را گرفتم، تا پایان همین دی‌ماه بارش را زمین می‌گذارم، جمعش می‌کنم و تحویلش می‌دهم؛ که این روزها همه‌چیز سخت و سخت‌تر از همیشه شده است، چه زندگی و چه کار و چه و چه و چه هر چیز دیگری، آنقدر سخت که من هم کم آوردم!
چه کنیم که دیگر کار و کتاب هم، مرهمی بر این زخم‌های ناسورمان نیست!
باشد که عزیزی این چراغ را بیفروزد!»
می‌شد با محصولات فرهنگی غیرکتابی، سودآوری بیشتری داشت
به گفته کیان‌افراز، در این سال‌ها انتشارات افراز، کتاب‌فروشی‌هایی در تهران و شهرستان‌هایی چون اراک، گرگان و... با نام «کتابفروشی تخصصی هنر و ادبیات افراز» تأسیس کرده است، اما آنها هم بعد از چند سال نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند و در سکوت خبری تعطیل شده‌اند. او ادامه داد: شهرکتاب فدک جزو نخستین شهرکتاب‌های ایران است، با وجود فروش دیگر محصولات فرهنگی - که باید تأکید کنم که اینها فقط یک سال است که به مجموعه اضافه شده‌اند- مجبور به تعطیلی آن شدم. در تمام این سال‌ها می‌شد با محصولات فرهنگی غیرکتابی که سودآوری بیشتری هم داشتند، کمبود را جبران کنیم، اما طبق اهداف و آموزش‌هایی که از روزهای آغازین موسسه شهرکتاب داشتم و نیز تجربه مدیریت شهرکتاب هنر و ادبیات، نخستین فروشگاه این موسسه در سال‌های ٧۵-٧٧، به شهر کتاب نگاهی ایده‌آلیستی داشتم و هرگز نخواستم هویت ذاتیِ آن تغییر کند. تمام این سال‌ها خواستم این کتابفروشی را به همان شیوه اداره کنم، ادامه دهم و از ابتدا اعتقاد داشتم در کتابفروشی کتاب‌های کنکوری و کمک درسی و اجناس فانتزی نفروشیم. به همین دلیل بیشتر کتاب‌هایمان عمومی بود. پس این کتابفروشی بیشتر بر مبنای کتاب اداره شده، درحالی‌که سود کتاب فقط ۲۵ تا ۳۰ درصد است.
کیان‌افراز با اشاره به اینکه شاید تا چند سال پیش ممکن بود کتابفروشی بتواند با وجود هزینه‌های مربوط به اجاره، هزینه‌های جاری، دارایی، بیمه، شارژ، برق و... به کار خود ادامه دهد، توضیح داد: در سال‌های اخیر شرایط خیلی سخت شده و حدود دو سالی است که موسسه شهرکتاب از من خواسته بود دکور این کتابفروشی را به‌روز کنم. تابستان سال گذشته در حد توان، دیوارها، قفسه، سردر و... را به‌روز کردم –موسسه شهر کتاب همه هزینه‌های تأسیس، بازسازی و اداره را بر عهده مدیر کتابفروشی می‌گذارد- اما بیش از این در توانم نبود، می‌خواستم بمانم و کار کنم، اما موسسه شهر کتاب در نظر دارد افراد دیگرd بیایند و بتوانند بیشتر هزینه و بهتر فعالیت کنند.
تمام اجناس کتابفروشی را حراج کردم
به گفته مدیر شهرکتاب فدک با وجود تمام مشکلات، او سال گذشته برای یک سال دیگر با شهر کتاب قرارداد بست تا آخرین تلاش‌هایش را بکند، اما شهرکتاب فدک در منطقه‌ای مسکونی واقع شده است و کتابفروشی محلی محسوب می‌شود و در نزدیکی‌اش دو کتابفروشی بزرگ طبقاتی وجود دارد. به همین دلیل با توجه به شرایط اقتصادی موجود، تأمین هزینه‌های کارکنان، اجاره و ... دشوار خواهد بود، چنین شد که این مدیر کتابفروشی تصمیم به حراج تمام کالاهای آن گرفت و قرار است شهر کتاب فدک تا پایان دی‌ماه تعطیل شود و شاید دوباره توسط شخص دیگری بازگشایی شود.
کیان‌افراز علاوه بر مدیریت این کتابفروشی، مدیر انتشارات افراز، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی زنان ناشر و همچنین نایب رئیس کمیسیون شکایات این دوره اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان است، همچنین پژوهش و تألیف چندین کتاب از جمله جادوی صحنه زندگی تئاتری زنده‌یاد عزت‌الله انتظامی و... را در برنامه کاری خود دارد، او گفت: البته مشغله و این مسئولیت‌ها بی‌تأثیر نبوده است؛ چه در اداره و چه در تصمیم، اما دلیل اصلی، شرایط موجود حاکم بر جامعه، مشکلات اقتصادی، فروش پایین و هزینه‌هایی است که به کتابفروشی تحمیل می‌شود. این نبود توازن و دیگر مسائل، وقتی با نظر موسسه شهرکتاب همراه شد، مجبور به تعطیلی و تحویل شدم. من ناشر ۱۰۰۰ عنوان کتاب هستم و مشکل تأمین کتاب مطرح نیست. با این فروش پایین کتاب نمی‌توان یک مجموعه به این شکل را در شرایط اقتصادی فعلی سرپا نگه داشت.
اگر اجاره دیر می‌شد، فوراً برق شهرکتاب را قطع می‌کردند
یکی از مشکلات اساسی که موجب رکود کار شهرکتاب فدک شد، فرهنگسرایی است که جنب این کتابفروشی فعالیت می‌کند و گیشه و بوفه سینمای خود را کنار در اصلی کتابفروشی به شکلی نصب کرده که موجب شده ورودی اصلی کتابفروشی کور شود و باعث کمتر دیده شدن شهرکتاب فدک شود. کیان‌افراز در این‌باره توضیح داد: در ابتدای کار، این فروشگاه دو در داشت، یک درش را که رو به فرهنگسرا بود، همان اوایل کار کامل گچ گرفتند و شد گیشه سینما و چند سال بعد هم در دیگرش که در اصلی و وردی‌اش است، با ساخت بوفه‌ای برای فرهنگسرا کاملاً کور شد، یعنی درست کنار در اصلی و راهروی ورودی کتابفروشی، بوفه را به‌شکلی نصب کردند که موجب شد ورودی اصلی کور شود. همان موقع درخواست کردم تا این بوفه را جابه‌جا کنند، مسئولان فرهنگسرا موافقت نکردند و به دلیل اینکه هر دو، سه سال یکبار مدیریت فرهنگسرا تغییر می‌کرد، هر مدیر احساس مالکیت داشت و باید برای متقاعد کردن هر کدام چندین جلسه برگزار می‌کردیم. این روند ادامه داشت و اگرچه افراد به‌ظاهر متقاعد می‌شوند، اما کسی اقدامی در این راستا انجام نداد.
در اصلی شهرکتاب(در کوچکتر) و در بوفه فرهنگسرا(کرکره)
کیان‌افراز با اشاره به اینکه بوفه فرهنگسرا در روند تعطیلی این کتابفروشی تأثیر منفی زیادی داشته است، گفت: خواستم در ورودی را جابه‌جا و به پیاده‌رو منتقل کنم، شهرداری باید برای انجام این کار موافقت می‌کرد. این کتابفروشی ویترین ندارد و پنجره‌های سمت خیابانش، با شیشه‌هایی که تماماً سبزرنگ‌اند، پوشیده شده است؛ در نتیجه از بیرون هیچ دیدی به داخل فروشگاه نیست. خواستم ویترین را تغییر دهم، اما فرهنگسرا اجازه نداد و اعلام کرد: اینجا جنب فرهنگسراست، باید همه یک شکل و شبیه هم باشند. سمت دیگرش هم که رو به فرهنگسراست را شش، هفت سال پیش بستند، سرتاسر جلوی شیشه‌هایش هم ساختمانی ساختند و ناهارخوری‌اش کردند تا جایی که دورتادور اینجا کامل کور و محصور شد. از طرف دیگر، اگر ماهی دو روز دیرتر هزینه شارژ را پرداخت می‌کردیم، فوری برق شهرکتاب را قطع می‌کردند و تا پرداخت نمی‌کردیم، وصل نمی‌کردند. همه اینها یک‌طرف، در همین فرهنگسرا تقریباً در طول سال همواره نمایشگاه کتاب با تخفیف پنجاه درصدی برپاست! به‌همین دلیل برای نجات این کتابفروشی باید کارهای اساسی انجام شود.
پیش از این سمت چپ در شهرکتاب قرار داشت
کیان‌افراز با اشاره به اینکه سال‌ها با کمک گرفتن از نشر افراز توانسته این کتابفروشی را سرپا و باز نگه دارد، توضیح داد: به‌هرحال اینجا چند سال اول خوب بود، خودش، خودش را اداره می‌کرد، اما بعد از این مسائل، واقعاً تحت تأثیر قرار گرفت. در این سال‌ها مشکلات زیادی برای سرپا نگه داشتن اینجا داشتم، اما با پشتوانه و تزریق سرمایه توسط نشر افراز به این کتابفروشی، ماندم، ولی امروز دیگر با توجه به شرایط حاکم بر جامعه و شرایط اقتصادی موجود، ادامه کار در این کتابفروشی برایم ممکن نیست و امکان ندارد که این کتابفروشی با این شرایط بتواند ادامه حیات داشته باشد.
مهدی عزتی که چهار ماه است در سمت معاون مالی و اداری فرهنگسرای گلستان و مدیریت فرهنگی و هنری منطقه ۸ فعالیت می‌کند، درباره چرایی همکاری نکردن این فرهنگسرا با شهرکتاب فدک به خبرنگار ایرناپلاس گفت: این موضوع را رد می‌کنم. مساله تعطیلی کتابفروشی هیچ ارتباطی به در بوفه شهرکتاب ندارد.
او همچنین از مدیر شهرکتاب فدک برای مذاکره و گفت‌وگو درباره این مشکلات در جلسه‌ای با حضور شهردار منطقه دعوت کرد.
گزارش از آیدین پورخامنه