وزارت خزانه‌داری آمریکا بعد از حمله ایران به پایگاه‌های نظامی این کشور در عراق، هشت فرد و ۱۷ تولیدکننده فلزات و شرکت معدنی را تحریم کرد. فلزات پرکاربرد پیش از این نیز بارها مورد تحریم آمریکا قرار گرفته بودند. تحریم‌های داخلی آمریکا در می ۱۹۹۵، تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا در جولای ۲۰۱۲ و ژانویه ۲۰۱۳ و همچنین تحریم‌های ثانویه در می ۲۰۱۹ هر بار محدودیت‌های را برای صنایع فلزی کشور ایجاد کردند.
آمریکا یک سال پس از خروج از برجام و به‌دنبال سیاست فشار حداکثری، پس از تحریم فروش نفت ایران، به‌سراغ سایر صنایعی رفت که برای کشورمان درآمدهای ارزی ایجاد می‌کنند. فولاد، آهن، مس و آلومینیوم مجموعه‌ای از این فلزات هستند. آمریکا در اردیبهشت سال جاری، از شرکت خاصی نام نبرده بود.
تفاوت تحریم‌های فلزی جدید با تحریم اردیبهشت
ترامپ در اردیبهشت‌ماه به اشخاص حقیقی و همه کشورها هشدار داد از معامله با ایران در حوزه فلزات خودداری کنند. رئیس‌جمهوری آمریکا ناقضان این تحریم را در سه زمینه تهدید کرده بود؛ مصادره اموال، قرار گرفتن در فهرست تحریم‌های آمریکا و ممانعت از ورود به ایالات متحده.
این در حالی است که در تحریم‌های جدید به‌صورت خاص به نام شرکت‌های مرتبط با این حوزه، اشاره شده است. ۱۰ شرکت از ۱۷ شرکت این فهرست، در حوزه فولاد فعالیت می‌کنند. شرکت آهن و فولاد افرا، شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان، شرکت فولاد اصفهان، فولاد هرمزگان، فولاد آلیاژی ایران، فولاد خراسان، فولاد خوزستان، فولاد اکسین، فولاد صبا و فولاد کاوه جنوب اسامی این ۱۰ شرکت هستند.
دور باطل تحریم‌های فولادی
به‌طور کلی ارزش صادرات صنایع فلزی ایران در حدود پنج میلیارد دلار یعنی ۱۱ درصد کل ارزش صادرات غیرنفتی است. بخش عمده درآمدهای ارزی حاصل از صادرات فلزات ایران، مربوط به گروه فولاد و آهن است. ارزآوری این گروه برای کشور، تقریباً چهار میلیارد دلار در سال است.
به اعتقاد یکی از کارشناسان صنعت فولاد، تحریم‌های جدیدی که روز شنبه توسط وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام شده‌اند، از نظر تأثیرگذاری، تفاوتی با تحریم‌های بهار امسال ندارند. امیرحسن کاوه، دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی در این رابطه به خبرنگار ایرناپلاس گفت: این همان تحریم‌های تکراری و دور باطل تحریم‌های فولادی است.
وی با اشاره به ارزش صادراتی آهن و فولاد ادامه داد: با اینکه سهم عمده صادرات فلزی کشور مربوط به این گروه است، اما از آنجایی که آهن و فولاد به‌صورت خام صادر می‌شوند، میانگین بهای صادراتی آنها نسبت به سایر فلزات کمتر و به‌ازای هر تن، حدود ۴۳۰ دلار است.
توازن‌بخشی به زنجیره فولاد
کاوه با انتقاد از صادرات خام آهن و فولاد گفت: ما می‌توانیم با تغییر راهبرد در صنایع فلزی و به‌ویژه فولاد، به‌جای صادرات خام محصولات بالادستی این صنعت، آنها را به‌عنوان مواد اولیه در اختیار صنایع تکمیلی قرار دهیم و سپس محصول نهایی را صادر کنیم.
وی مسئله اصلی صنعت فولاد کشور را عدم توازن زنجیره فولاد دانست و توضیح داد: محصولات عمده ما در صنایع بالادستی فولاد، شامل شمش، بیلت و اسلب است و در پایین‌دست نیز محصولاتی مانند ورق فولادی، لوله و پروفیل تولید می‌کنیم. با این حال، با وجود اینکه ارزش افزوده صنایع پایین‌دستی بیشتر است، حجم تولید در این بخش کم است.
یارانه انرژی از کشور خارج می‌شود
کاوه با اشاره به دریافت یارانه انرژی در صنایع بالادست فولاد گفت: این یارانه عامل حجم بالای تولید در حوزه بالادستی فولاد است. در واقع صادرات شمش فولاد، بیلت و اسلب علاوه بر اینکه ایرادات خام‌فروشی را دارد، به دلیل یارانه پنهان انرژی نیز محل اشکال است.
دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی افزود: در صنایع فلزی، این کالاهای خام هستند که در دایره تحریم‌ها قرار گرفته‌اند. تبدیل این محصولات خام به محصول نهایی و افزایش تولید در صنایع تکمیلی بعدی، کمک می‌کند از این مرحله عبور کنیم.
چالشی برای جابه‌جایی به صنایع تکمیلی فولاد نداریم
وی درباره ظرفیت صنایع تکمیلی فلزی در کشور توضیح داد: ظرفیت این صنایع، چندین برابر صنایع بالادستی است و در شرایط تحریم، چالشی برای جابه‌جایی به این بخش نداریم. احتمالاً این تحریم‌ها میزان صادرات خام فولاد را کاهش دهد. به‌دنبال این کاهش، قیمت این محصولات که ماده اولیه صنایع تکمیلی هستند نیز در داخل، کاهش می‌یابد و موجب رونق تولید در بخش پایین‌دست می‌شود.
کاوه با اشاره به وضعیت تولید ورق فولادی گفت: حجم تولید ورق فولاد در کشور بین ۶ تا هفت میلیون تن است. این در حالی است که ظرفیت صنایع تکمیلی برای تولید ورق فولادی حدود ۱۸ میلیون تن است.
وی در ادامه درباره امکان صادرات این محصولات با وجود تحریم‌ها گفت: کشورهای همسایه، خریداران واقعی و روزانه محصولات فولاد ایران هستند. این کشورها فارغ از مسائل سیاسی-تحریمی قادر هستند محصولات ما را خریداری و مصرف کنند. در نتیجه، اهمیت به روابط تجاری با دیگر کشورهای همسایه در دور جدید تحریم‌ها، بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند. یکی از میان‌برهای این تجارت سودآور، معاملات تهاتری است که می‌توانند باطل‌السحر تحریم‌های ظالمانه باشد.
تنوع‌بخشی به محصولات در حلقه تنگ تحریم
کاوه درباره تأثیر تحریم‌ها بر صنعت فولاد کشور گفت: می‌توانیم در شرایط تحریم تصمیم بگیریم به‌جای صادرات محصولات بالادستی، آنها را به محصولات تکمیلی که تحریم نیستند و ارزش افزوده بیشتری دارند، تبدیل کنیم. انتقال به محصولات تکمیلی در صنعت فولاد، راهکاری است که با توجه به اینکه حلقه تحریم‌ها تنگ‌تر می‌شود، علاوه بر تنوع‌بخشی به تولیدات این صنعت، تحریم‌پذیری آنها را نیز غیرممکن می‌کند.