پس از گذشت ۲۷۶ روز از سال، تهران آلوده‌ترین روزهای خود را پشت سر می‌گذارد. شاخص کیفیت هوا نشان می‌دهد پس از گذشت ۹ ماه از سال، تهرانی‌ها تنها ۲۵ روز در هوای پاک تنفس کردند. تهران در حالی با پاییز خداحافظی می‌کند که بیشترین روزهای ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس، در ماه آذر تجربه شدند. آخرین ماه پاییز با سه روز ناسالم، ۱۵ روز ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۲ روز سالم، آلوده‌ترین ماه سال بوده است.
برخی دلیل وضعیت نامناسب هوا در تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور را تعداد بالای خودروها می‌دانند. گزارش جهانی وضعیت ایمنی راه ۲۰۱۸ که توسط سازمان بهداشت جهانی منتشر شده است، آمار وسایل نقلیه و جمعیت ۱۶۲ کشور جهان را ارائه می‌دهد که با استفاده از آن می‌توان سرانه وسایل نقلیه در این کشورها را به‌دست آورد.
ایران از نظر شاخص سرانه وسیله نقلیه، در رتبه ۵۷ قرار دارد و به ازای هر هزار نفر در کشور ۳۷۸ وسیله نقلیه وجود دارد. میانگین جهانی این شاخص، ۲۸۶ وسیله نقلیه به ازای هر هزار نفر است. با اینکه تعداد ماشین‌ها در ایران نسبت به متوسط جهانی زیاد است، کشورهایی وجود دارند که در این آمار از ایران جلوترند، اما کمتر درباره آلودگی هوای آنها شنیده‌ایم.
در کشور سن‌مارینو در جنوب اروپا، به ازای هر نفر، بیش از یک وسیله نقلیه وجود دارد. در این کشور که جمعیتی بیش از ۳۳ هزار نفر دارد، حدود ۵۵ هزار خودرو وجود دارد. در فنلاند به ازای هر هزار نفر، ۹۴۸ خودرو وجود دارد. این آمار در مالزی و ایتالیا برابر با ۸۸۵ و در آمریکا برابر با ۸۷۳ است.
خودروهای آلاینده
مسئله آلودگی هوا می‌تواند به دلیل کیفیت خودروها و نه تعداد آنها باشد. تعویق در عمل به استانداردهای آلایندگی از طرف خودروسازان، اجازه نمی‌دهد در هوای سالم نفس بکشیم و از طرف دیگر بالا نگه‌داشتن تعرفه واردات خودرو به بهانه حمایت از تولید ملی، روز به روز آسمان شهرهایمان را تیره‌تر می‌کند.
خودروسازان مکلف شده بودند از ابتدای امسال، محصولات خود را با استاندارد آلایندگی یورو ۵ تولید و عرضه کنند؛ تصمیمی که اجرای آن به بهانه تحریم به تعویق افتاد. استانداردهای یورو، حداکثر میزان مجاز آلایندگی را برای هر خودرو، به‌ازای هر کیلومتر مسافت مشخص می‌کنند.
شکایت سازمان حفاظت محیط زیست
بر اساس استاندارد یورو ۵، حداکثر میزان مجاز کربن مونوکسید یک گرم، هیدروکربن ۰.۱ گرم و اکسید نیتروژن ۰.۶ گرم به‌ازای هر کیلومتر مسافت طی‌شده در خودروهای بنزینی، تعریف شده است؛ استانداردی که اجرای آن از سوی خودروسازان داخلی، نادیده گرفته شده و هنوز هم خودروهای با استاندارد یورو ۴ در بازار عرضه می‌شوند. به‌عنوان نمونه، ایران‌خودرو در پیش‌فروش هفته گذشته محصولات خود، خودروهای با استاندارد یورو ۴ را برای تحویل در سال آینده عرضه کرد.
اقدام ایران‌خودرو برای پیش فروش محصولات فاقد استاندارد یورو ۵، واکنش سازمان حفاظت از محیط‌زیست را به‌دنبال داشت و کار را به جایی کشاند که این سازمان از ایران‌خودرو به سازمان بازرسی کل کشور شکایت کرد. مسعود تجریشی، معاونت محیط زیست انسانی سازمان محافظت زیست خطاب به سازمان بازرسی نوشته است: خودروهای پیش‌فروش شده، در صورتی که نتوانند تأییدیه آلایندگی سطح یورو ۵ را تا پایان سال جاری از سازمان محیط زیست اخذ نمایند، با توجه به ممانعت این سازمان از شماره‌گذاری خودروها، مشکلات و تبعات اجتماعی عدیده‌ای را ایجاد خواهد نمود، خصوصاً اینکه درصدی از مبلغ خودرو در زمان ثبت‌نام از مشتریان اخذ شده است.
بنزین مقصر است یا خودرو؟
با وجود اینکه برخی در مسئله آلودگی هوا انگشت اتهام را به سمت خودروها می‌گیرند، برخی دیگر بنزین را مقصر می‌دانند.
احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان پیش از این گفته بود که تولید خودرو بر اساس استاندارد یورو ۵ در حالی مورد تأکید قرار گرفته که سوخت این خودروها هنوز حتی وارد فاز آزمایشی تولید نشده است. از طرفی هنوز بنزین یورو ۴ به‌صورت سراسری عرضه نشده و این امر منجر به آسیب رساندن به خودروهای تولید داخل با استاندارد جدید شده و شاهد مراجعه بسیاری از این خودروها به تعمیرگاه‌ها هستیم.
اما نیره پیروزبخت، رئیس سازمان ملی استاندارد ایران ضمن تأیید بنزین تولیدی کشور گفته که بنزین نمی‌تواند عامل آلودگی هوا باشد، بلکه عمده خودروهایی که اکنون در کشور تردد می‌کنند قدیمی هستند و چنانچه بنزین باکیفیت هم دریافت کنند، به آلایندگی خود ادامه خواهند داد.
هوا فعلاً ناسالم می‌ماند
برخی پیش‌بینی‌ها می‌گویند هوای تهران تا سه‌شنبه این هفته برای همه گروه‌ها، ناسالم باقی خواهد ماند. هوایی که نفس کشیدن در آن با وجود استانداردهای رعایت نشده، تعرفه‌های گمرکی بالا و حمایت مخرب از خودروسازان داخلی، سخت‌تر می‌شود.
گزارش سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد آلودگی هوا، نهمین عامل مرگ‌ومیر در ایران است و سالانه ۳۰ میلیارد دلار به کشورمان هزینه تحمیل می‌کند. هزینه‌ای که اگر به استانداردسازی خودروها تخصیص داده می‌شد، آسمان شهرهایمان این روزها خاکستری نبود.