با بابک صحرایی درباره تأثیر این هنرمند بر موسیقی پاپ و ساخت موسیقی یکی از مطرح‌ترین آثارش یعنی «ولایت عشق» گفت‌وگو کردیم. این ترانه‌سرا درباره تأثیر حضور بابک بیات بر موسیقی پاپ کشور، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: بابک بیات همیشه آهنگساز مورد توجهی بوده است. در زمینه موسیقی پاپ هم او از بنیانگذاران موسیقی پاپ در اوایل دهه ۵۰ در ایران است و آثار درخشانی را در تمام دوران کاری خود خلق کرده است. نکته مهم اینکه بابک بیات تا آخرین سال‌های حیات خود همیشه حضور اثرگذاری در موسیقی پاپ داشت. اگر مرور کنید قطعات زیبایی که بابک بیات برای مانی رهنما، حمید حامی، خشایار اعتمادی، محمد اصفهانی و نیما مسیحا ساخته مربوط به ۵۰ تا ۶۰ سالگی بابک بیات است. این موضوع یعنی اینکه در دوره‌ای که بسیاری از آهنگسازان دوره بازنشستگی‌شان است و عمدتاً دیگر تأثیر خاصی در موسیقی آن زمانه ندارد، بابک بیات هم خواننده معرفی می‌کند و هم آثاری خلق می‌کند که مورد توجه جامعه قرار می‌گیرد. اکنون ۱۳ سال از مرگ بابک بیات گذشته است و تأثیر وی همچنان بر موسیقی کشور احساس می‌شود.
بابک بیات به افزایش موفقیت فیلم و سریال‌ها کمک کرد
صحرایی درباره تأثیرگذاری زنده‌یاد بابک بیات در موسیقی فیلم‌های سینمایی اظهار کرد: به همین خاطر اگر تاریخ ۵۰ ساله موسیقی ایران را مرور کنیم، قطعاً بابک بیات یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین افراد این عرصه است. وی حدود ۱۲۰ موسیقی فیلم ساخته و نکته مهم در موسیقی فیلم‌های بابک بیات این است که موسیقی‌های آثار وی ملودیک هستند؛ یعنی مبتنی بر ملودی‌های زیبایی هستند که در ذهن مخاطب ماندگار می‌شود. به‌طور مثال، زمانی که در دهه شصت کودکی‌مان را سپری می‌کردیم و سریال «سلطان و شبان» پخش می‌شد، بدون شک آن تم ملودی «سلطان و شبان» به یاد همه دهه شصتی‌ها مانده است. یا می‌توانید به تم‌های وی در سریال «ولایت عشق» مراجعه کنید، یا تم موسیقی بابک بیات در فیلم «شاید وقتی دیگر» که با بهرام بیضایی همکاری می‌کند، فوق‌العاده است یا سیروس الوند در دست‌های آلوده. البته در همه این قطعات کلام حضور نداشت، اما قطعات ماندگاری شدند. اینکه به‌عنوان آهنگساز کلام و شعر نداشته باشید، اما تم و ملودی موسیقی در ذهن مخاطب بماند خیلی اتفاق درخشانی است. بابک بیات هر جا برای فیلم یا سریالی آهنگسازی می‌کرد به افزایش موفقیت آنها کمک بسیاری می‌کرد.
برای اولین بار از ترانه در فیلم درست استفاده شد
مؤسس کارگاه ترانه، درباره موسیقی فیلم‌های سینمایی که بابک بیات ساخته است، گفت: وقتی تاریخ موسیقی ایران را در طی ۵۰ سال اخیر مرور می‌کنیم، اولین موسیقی فیلمی که در ایران به صورت مستقل می‌شنویم، موسیقی‌هایی هستند که اسفندیار منفردزاده در فیلم‌های مسعود کیمیایی مثل «قیصر»، «داش آکل»، «رضا موتوری» و... می‌سازد و پس از آن مسعود کیمیایی برای اولین بار از ترانه، در موسیقی فیلم «رضا موتوری» درست استفاده می‌کند. تا قبل از این فیلم، ترانه نقشی در روایت قصه در فیلم‌های سینمایی نداشت و وقتی ترانه خوانده می‌شد، قصه متوقف می‌شد و بعد از پایان ترانه دوباره قصه شروع می‌شد. مسعود کیمیایی در فیلم «رضا موتوری» ترانه را در خدمت روایت قصه قرار می‌دهد و وقتی آن قطعه «صدای بی‌صدا» با ترانه شهریار قنبری، موسیقی اسفندیار منفردزاده و صدای فرهاد در فیلم رضا موتوری پخش می‌شود، یک بخشی از روایت قصه تکمیل می‌شود. از اینجا به بعد ترانه نقش کارکردی‌تری در سینما پیدا می‌کند و موسیقی پاپ به موازات موسیقی فیلم می‌نشیند.
بابک بیات و ارتباط عاطفی با اثر در حال ساخت
این ترانه‌سرا در پاسخ به این پرسش که برای ساخت آثار مذهبی و دینی چه نوع نگرشی لازم است و مرحوم بیات چطور این کار را انجام می‌داد، افزود: در ساخت این قبیل موسیقی‌ها همیشه دو وجه مهم است. بخش اول آن شناخت آهنگساز از تصویر و سوژه است که بابک بیات جزو این دسته از آهنگسازان بود که سینما، تلویزیون و تصویر را به‌خوبی می‌شناخت. همچنین درک درستی از قصه و شخصیت‌های این فیلم‌ها و سریال‌ها داشت. این موارد خیلی مهم است. بابک بیات در ولایت عشق برای شخصیت‌های مختلف این سریال تم‌های موسیقی جداگانه می‌سازد، این نکته بسیار مهمی برای ساخت موسیقی فیلم و سریال است.
اما وجه دوم آن، ارتباط عاطفی است که میان آهنگساز و آن اثر تصویری ایجاد می‌شود. بابک بیات و آهنگسازانی مثل او کسانی هستند که ارتباط درستی از جهت عاطفی با اثر در حال ساخت پیدا می‌کنند و به همین خاطر مجموعه و تلفیق درستی از احساس و تکنیک را در آثار وی می‌بینیم.
موسیقی ولایت عشق درخشان است
وی در ادامه و با بیان اینکه موسیقی مجموعه ولایت عشق که جزو آثار این هنرمند فقید است، بسیار درخشان است، عنوان کرد: بابک بیات درباره موسیقی سریال «ولایت عشق» می‌گفت که برای تک‌تک شخصیت‌های این سریال تم‌های جداگانه ساختم و درباره این موضوع این‌گونه توضیح می‌داد که برای ایرانیان که در پرده اول می‌بینید یک تم، شخصیت مأمون با بازی محمد صادقی تم جداگانه دیگری، برای شخصیت فضل‌بن‌سهل هم تم متفاوتی، امین عباسی با بازی رامبد جوان هم تم دیگری، برای خود امام رضا(ع) هم تم‌های جداگانه‌ای ساختم. وی اذعان داشت تم‌های مختلفی را که بر اساس شخصیت‌های سریال ساخته، جداگانه درنظر گرفته و بعد همه را با هم تلفیق کرده است و به موسیقی «ولایت عشق» تبدیل شده است.
چگونه موسیقی ولایت عشق ساخته شد؟
صحرایی درباره چگونگی ساخت موسیقی سریال ولایت عشق توسط بابک بیات افزود: بابک بیات از موسیقی سریال ولایت عشق به‌عنوان یکی از بهترین موسیقی‌های خود یاد کرده است. به یاد دارم که این هنرمند درباره ساخت موسیقی این سریال چنین می‌گفت که «ساخت آن ۲۰ ماه طول کشید. احساس می‌کردم یک هاله‌ای از نور مرا به زیر آب برد و من بعد از دو سال از زیر آب خارج شدم و موسیقی فیلم را تمام کرده بودم.»
آن‌طور که بابک بیات می‌گفت برای این سریال حدود ۲۸۰ دقیقه موسیقی می‌سازد. اما آن ۲۸۰ دقیقه را تبدیل به ۶۰۰ دقیقه موسیقی می‌کند. به این شکل که یکسری قطعات را خلوت‌تر می‌کند. این اتفاق به این حالت رخ می‌دهد که مثلاً در یک قطعه موسیقی اگر از هشت ساز استفاده می‌شده، چهار ساز آن را حذف می‌کند و آن قطعه را به قطعه دیگری تبدیل می‌کند. این نمونه‌ها زیاد است. مثلاً در قطعه‌ای که یک ارکستر کامل را اجرا می‌کند فقط یکی از سازهایی که ملودی را می‌نواخته، جدا می‌کند تا تبدیل به قطعه مستقل دیگری شود. ۲۸۰ دقیقه موسیقی را که می‌سازد تبدیل به ۶۰۰ دقیقه موسیقی می‌کند و موقع صداگذاری موسیقی روی سریال، این ۶۰۰ دقیقه تبدیل به حدود ۱۰۰۰ دقیقه می‌شود.
گفت‌وگو از هنگامه ملکی